به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «شناخت‌نامه اسطوره‌های هندی» نوشته پل ماسون اورسل و لوئیس مورل است که با ترجمه محمد شکری فومشی و اکرم دژهوست گنک از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب به چاپ رسیده است.

اساطیر هند به جنگلی تاریک می‌ماند که در آن درختان و رستنی‌های بی شمار درهم‌پیچیده‌اند. هنگامی که وارد آن می‌شوید، روشنی روز را فروخزیده در اعماق آن می‌یابید و حتی مسیری را که خود برگزیده‌اید، از یاد می‌برید. این رویکرد در مطلوب‌ترین شرایط ممکن می‌تواند راهی هرچند باریک به سوی جست‌وجو و بررسی روشمند در این حوزه پهناور بگشاید. در همه اعصار، حوزه رودخانه‌های سند و گمگ و فلات دکن مسکن اقوام مختلف و فاقد یکپارچگی اما در هر یک در سطحی از سطوح مختلف تمدن از بسیار بدوی تا بسیار توسعه‌یافته بود.

مهاجمان آریایی که از شمال غرب وارد هند شدند، بین سال‌های 3000 و 1500 پیش از میلاد، ابتدا در منطقه پنجاب، در شمال دره رود سند و شاخ‌آبه‌های آن، متوطن شدند. آن‌ها فرهنگ پیشرفته‌تر دراویدی‌های سیه‌چرده را، که خود احتمالا با فرهنگ کلدانی‌ها ارتباط داشتند، می‌شناختند و با قبایل وحشی و بی‌تمدنی که به گویش‌های موندا تکلم می‌کردند و گویش ایشان با گویش‌های سیه چردگان و رنگین‌پوستان هند و چین و استرالیا پیوند داشت آشنا بودند.

در نقطه آغاز شناخت اساطیر هند باید بر وجود عوامل و سازه‌های گونه‌گون موندایی و دراویدی و آریایی تاکید کرد. دو عامل نخست در روزگاران بسیار قدیم ردپا و نشانی مستقیم از خود بر جای نگذاشته‌اند؛ آن‌ها فقز از طریق ادبیات براهمنی یعنی ادبیات آریایی‌های هند حضور می‌یابند. نمود پیش‌تاریخی این ادبیات در وداها بازتاب یافته است؛ نمودی که امروزه بیش از پیش دارای ویژگی‌های نه تنها به‌طور اختصاصی آریایی که حتی به‌طور هندی در نظر گرفته می‌شود. هم آمیغی اسطوره‌های آریایی و غیرآریایی که مدتی مدید بدون هیچ‌گونه تعصبی متاخر در نظر گرفته می‌شد و به دین هندو معروف بود به قدیم‌ترین ادوار تاریخ هند بازمی‌گردد که عصر ودایی را در خود جای داده است.

کتاب «شناخت‌نامه اسطوره‌های هندی» بخشی از دانشنامه مشهور اساطیر لاروس است؛ دانشنامه‌ای به‌روزشده که جنبه‌های گوناگون اساطیر ملل مختلف جهان، از ابتدایی تا پیشرفته در آن بازتاب یافته است. نویسندگان این اثر همانند سایر نویسندگان مجموعه، محتوا را کاملا هدفمند برگزیده‌اند و به طور نظام‌مند دست به تالیف زده‌اند.

این کتاب پس از مقدمه مترجمان در شش بخش تنظیم شده است. درمه برهمایی، اساطیر طبقه روحانیان، اسطوره‌های مردمی دیوان، اساطیر انتزاعی براهمنه‌ها، درمه‌های دگراندیش و اساطیر هندویی بخش‌هار کتاب را دربرمی‌گیرد.





نویسندگان کوشیده‌اند در این کتاب نسبتا کوچک از اسطوره‌های مهم هندی شرحی زیبا و توصیفی عالمانه به دست دهند. بیشتر این اسطوره‌ها هنوز زنده‌اند و در زندگی روزمره هندی‌ها نقش ایفا می‌کنند؛ چنان‌که گویی اهمیت‌شان در اندیشه مؤمنان آن هرگز کم‌رنگ نخواهد شد. هدف این کتاب چنان نیست که ژرف‌نگری آن فقط به کار متخصصان آید، بلکه کتاب به گونه‌ای نگارش شده که همگان بتوانند به درک درستی از اساطیر هند دست یازند.

کیش براهمنی، میراث سنتی ودایی، کانون باورها و آیین‌های مخصوص آریایی‌های هند است. در این کیش، پنداشت‌های خاص طبقه ارتشتاران و نیز تفکرات دیگری یافت می‌شود که به‌ویژه بر طبقه روحانیان و بر عقاید عامه مردم تأثیر گذاشتند. افزون بر این، اساطیر انتزاعی‌تری وجود دارند که با خود براهمنان پیوند خورده‌اند. در بخش نخست کتاب درباره درمه برهمایی مطالبی ارائه شده است.

اگرچه خاستگاه اصلی اساطیر طبقه اجتماعی روحانیان از آداب و رسوم آریاییان سرچشمه می‌گیرد، این اساطیر با اشکال و نمودهای متأخرشان مطابق‌اند. در مقابل سادگی کیش ایندره، کیش براهمنی ـ کیش اَگنی ـ تحولات بی شمار از سر گذرانده و تکامل‌یافته‌تر است. اساطیر طبقه روحانیان در بخش دوم کتاب بررسی شده است.

آریاییان خدایان مردمی را که فقط چند تن از آنها آریایی و بیشترشان غیرآریایی بودند، موجوداتی اهریمنی می‌دانستند. برخی از آنها تا عصر ما دیو باقی ماندند و مابقی با ویژگی‌هایی که نشان‌دهنده خاستگاه آنها بود، دیر یا زود در ایزدکده براهمنی جایگاه یافتند. مثلا اَشکال هولناک آیین شیوا در جلوه ویرانگرانه، اینکه دیوان میان پیروان فرقه‌اش حضور دارند و اینکه وی گاهی «خداوندگان دیوان» خوانده شده، به نظر می‌رسد حکایت از خاستگاه غیرآریایی‌اش داشته باشد. بخش سوم کتاب اختصاص به اسطوره‌های مردمی دیوان دارد.
بخش چهارم کتاب اختصاص به اساطیر انتزاعی براهمنه‌ها دارد. انگاره‌های تجریدی در متأخرترین مجموعه سروده‌ها راه برای ظهور فلسفه مدرسی براهمنی فراهم کردند. واژه خنثای «براهمن» بسیار کهن‌تر از نام مذکر «برهما» است و جوهر طبقه اجتماعی (کاست) براهمن با این واژه شناخته می‌شود؛ همان‌گونه که کشترم جوهر و اصل طبقه اجتماعی کشتریه است.

از آن رو دو کیش جینه و بودا که ابتدا در سرزمین‌های میان هیمالیا و گنگ (گنگا) در قرون هفتم و ششم پیش از میلاد نشو و نمو یافتند، کیش‌های دگراندیش نامیده می‌شوند که این دو کیش سنت ودایی را به حال خود واگذاشتند و آن را به یک‌سو نهادند. آنها بیشتر به رهایی وجود و آزادسازی اساس هستی از طبیعت، از راهی که آن را قانون تناسخ (سمساره) می‌خواندند، می‌اندیشیدند تا به نیروی مافوق طبیعت بشر. از این‌رو این دو آموزه‌هایی نجات‌بخش به شمار می‌روند. در بخش پنجم به این درمه‌های دگراندیش اختصاص یافته است.

در بخش پایانی کتاب درباره اساطیر هندویی مطالبی ارائه شده است. نویسندگان در این بخش به بحث و بررسی درباره مباحثی چون کیش ویشنو، تجسدهای ویشنو، کریشنه و .... پرداخته‌اند.

کتاب «شناخت‌نامه اسطوره‌های هندی» نوشته پل ماسون اورسل و لوئیس مورل است که با ترجمه محمد شکری فومشی و اکرم دژهوست گنک در 224 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 35 هزار تومان از سوی دانشگاه ادیان و مذاهب به چاپ رسیده است.