به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «موسی» نوشته گرهارت فون‌راد استاد فقید دانشگاه هایدلبرگ است که توسط فاطمه صبائی و محمد صبائی ترجمه و به همت انتشارات ققنوس در 110 صفحه و با شمارگان 1100 نسخه، به قیمت 18 هزارتومان وارد بازار نشر شده است.

این کتاب از پنج فصل با عناوین؛ «موسای انسان»، «دعوت از موسی»، «فرامین اول و دوم»، «اراده الهی متجلی در شریعت»، «از وعده تا تحقق وعده» و دو مقدمه نویسنده و مترجمان، یک یادداشت ویراستار انگلیسی و یک پیشگفتار نویسنده تشکیل شده است.

مترجمان در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته‌اند، ابتدا به معرفی نویسنده و در ادامه به معرفی فصول کتاب پرداخته‌اند که ورودی نسبتا خوبی برای این اثر است. در همین مقدمه آمده است: «کتاب حاضر را می‌توان نما و طرح بسیار مختصری از الهیات عهد عتیق دانست. این کتاب اگر چه عنوان موسی را بر خود دارد، به تمامی به حیات موسی نمی‌پردازد، بلکه آن را جزئی از سنت و تاریخ دین قوم اسرائیل می‌داند. از این روست که فون‌راد می‌گوید سنت‌ها و داستان‌های مربوط به موسی با وجود اهمیت فراوان شخصیت و حیات او، در اصل و اساس قالبی هستند برای طرح و روایت اعمال نجات‌بخش عظیمی که خدا برای قوم خویش انجام داد.»

فون‌راد در فصل نخست با تکیه بر تاریخ سنت‌های مربوط به موسی، دو ویژگی اصلی او را شخصیتی به کلی بشری و برخورداری از مقام میانجی یا شفیع می‌داند. او با داشتن همین شخصیت تماما بشری است که روح خدا را دریافت می‌کند و مأمور هدایت قوم به سرزمین موعود می‌شود و باز به سبب داشتن همین شخصیت است که قوم در بعضی مواقع با او به جدال و مخالفت برمی‌خیزند و انکارش می‌کنند. افزون بر این، موسی میانجی خدا و قوم و شفیع قوم نزد خداست. او پیش از مرگ بارها نزد خدا شفاعت می‌کند تا گناهان قوم بخشوده شود و در نهایت نیز در سفر تثنیه می‌بینیم که تقاص گناهان قوم را می‌دهد تا ایشان بتوانند به سرزمین موعود وارد شوند و او خود در تنهایی و محروم از ورود به این سرزمین در موآب وفات می‌یابد.

در مقدمه در معرفی فصل دوم آمده است: «فون‌راد پس از معرفی کوتاه از شخصیت موسی، طرح کلی کتاب را پیش می‌گیرد و به موضوع انکشاف نفس خدا می‌پردازد و انکشاف نفس خدا عبارت از آن است که او در افعالش خود را می‌شناساند. افعال  خدا نیز برآمده از اراده نجات‌بخش اوست. او در این انکشاف نفس از اختفای خویش بیرون می‌آید تا در مقام خدایی رحیم و فعال برای نجات قوم خویش عمل کند.»

مسئله‌ای که در فصل سوم بررسی می‌شود این است: اینک خدایی که خود را شناسانده و برای قوم اعمالی نجات‌بخش انجام داده است، از آنان مطالبه هم دارد، زیرا با ایشان رابطه‌ای مبتنی بر عهد برقرار کرده است. خدا این مطالبات خود را در فرامین دهگانه بیان کرده است. فون‌راد معتقد است که از میان این فرامین، دو فرمان نخست اهمیت بیشتری دارند. در این دو فرمان از قوم خواسته می‌شود که رابطه‌ای مبتنی بر توکل و پرستش صادقانه و وفادارانه با یهوه و فقط یهوه داشته باشند و هرگز به هیچ طریقی از او صورت نسازند و بدین‌سان او را از عالم خلقت نکشانند. یهوه خدایی متعال و مقدس است و هیچ پدیده مخلوقی نمی‌تواند صورت او باشد.

فون‌راد در فصل چهارم به طرح و پاسخگویی به این پرسش بر می‌آید که مضمون فرامین داده شده به قوم چیست یا، به عبارت دیگر، قوم چگونه این فرامین را می‌فهمند. از نظر آنان این فرامین نمود اراده لطف‌آمیز و فیض‌بخش خداست؛ اراده بر این که قوم خود را از بندگی مصریان برهاند تا تحت حمایت کامل او زندگی کنند. قوم معتقدند اطاعت از فرامین و زیستن در محضر خداست که حیات راستین به بار می‌آورد. فرامین برای قوم نوعی فراخوان‌اند، فراخوان به مقدس بودن؛ و مقدس بودن یعنی قوم در تمام ساحات حیات و هستی خودصادقانه و وفادارانه طبق فرامین یهوه زندگی کنند.

در فصل پنجم، تحقق وعده‌های خدا به قوم بررسی می‌شود زیرا در عهدی که میان خدا و قوم بسته شده است، افزون بر مطالبات از قوم، وعده‌های او به ایشان نیزآمده است. فون‌راد معتقد است که شش کتاب نخست مقدس عبرانی براساس طرح کلی وعده یهوه به قوم و تحقق از وعده نوشته شده است؛ یعنی در سفر پیدایش و در داستان‌های پدران قوم می‌بینیم که یهوه به ایشان وعده سرزمین و اعقاب می‌دهد و ابراهیم و اسحاق و یعقوب و پس از ایشان نیز تمام قوم به رهبری موسی و یوشع رهسپار سرزمین موعود می‌شوند که در نهایت در کتاب یوشع قوم این سرزمین را فتح می‌کنند و در آن ساکن می‌شوند. آنچه در طول سال‌های دراز رهسپاری به سوی سرزمین موعود مهم است و نقش تعیین کننده دارد توکل و اتکای محض به قدرت و عنایت یهوه است.

در پشت جلد کتاب هم می‌خوانیم:‌«دیگر پیامبری چون موسی در اسرائیل برنخاست، همو که یهوه روی در روی او را شناخت. چه بسیار آیات و معجزات که یهوه به میانجی وی در سرزمین مصر علیه فرعون و جمله خادمان او و سراسر سرزمین وی به ظهور رساند! موسی چه دست قدرتمند و چه وحشت عظیمی برابر دیدگان تمامی اسرائیل در کار آورد! (تثنیه 34: 10-12)»