خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا، شرحی جدید بر آثار ابن‌سینا، حکیم و موسس فلسفه «مشاء»، با عنوان «جوامع علم موسیقی: ریاضیات شفاء» با ترجمه و شرح سید عبدالله انوار، مصحح و نسخه‌شناس را منتشر کرده است. ابن‌سینا که از سرآمدان فلسفه اسلامی است، در این رساله خود به شرح و بسط موسیقی پرداخته است.
جایگاه علمی و فلسفی ابن سینا افول نمی‌کند
در بخشی از پیشگفتار این کتاب می‌خوانیم: «فلسفه و حکمت سینوی و بیش از آن طب سینوی و کتاب مستطاب «قانون» به مدت 5 قرن کتاب شاخص علمی در اروپا بوده است که این کتاب و درمان‌های پزشکی سینوی هنوز هم به‌طور مستمر در اقصی نقاط جهان از آمریکا تا آسیا مورد توجه و اقبال عمومی است. میراث حکیم هزاره‌ها؛ اینک بیش از هر زمان دیگری مورد توجه محافل حوزوی و دانشگاهی در ایران و شرق و غرب عالم است. کتاب‌ها و رساله‌های او بارها و بارها تجدید چاپ می‌شوند و تصحیح متون و نسخ خطی آثار شیخ و بازخوانی، نقد، بررسی و شرح و بسط آرای حکمی، فلسفی و طبی‌اش در مراکز علمی و پژوهشی هنوز هم رونق بسیار دارد. میراث فلسفی جناب بوعلی در هزاره گذشته با همه فراز و نشیب‌های سیاسی و اجتماعی ایران، هیچ‌گاه به خاموشی نگراییده است؛ هرچند بی‌مهری و عداوت‌های غیر علمی نه‌تنها آثار ایشان، بلکه میراث بزرگان و نام‌آوران دیگر را بی‌نصیب نگذاشته است.»
از منظر نگارنده پیشگفتار کتاب حاضر، حکمت سینوی در عبور از تاریخ هزار ساله این کشور و حوزه تمدنی آن، نقشی غیرقابل کتمان داشته و فهم عقلانی مشایی ـ عرفانی شیخ‌الرئیس با وجود تفاسیر بعضاً متفاوت، موجب گسترش و تثبیت حکمت اسلامی‌ـ ایرانی شده است. در حوزه‌های دینی کتاب‌های بوعلی‌سینا با احترام و تکریم تدریس شده و صدها و بلکه هزاران نقد و شرح و حاشیه و تعلیقه و... درباره آنها به انجام رسیده است. زبان رسمی جهان اسلام در عصر زندگی ابن‌سینا، عربی بوده و البته شیخ کتاب‌هایی ارزنده به لغت پارسی و زبان مادری‌اش نیز از خود بر جای گذاشته است.
علم موسیقی برآمده از کتاب «شفاء»
سید عبدالله انوار، کتاب حاضر را در 6 مقاله تصحیح کرده است که هر کدام از مقالات دارای فصل‌های مجزایی است. این نسخه‌شناس پیشکسوت در مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: «برگردان یکی از کتب «شفا» از زبان عربی به فارسی است. این کتاب که در صفحه عنوان چاپی آن به نام «جوامع علم موسیقی» آمده است و به ظاهر باید این نام از سوی مؤلف آن، حضرت شیخ‌الرئیس بوعلی‌سینا بر آن گذارده شده باشد، در مباحث نظری علم موسیقی بحث می‌نماید و کتاب سوم از فلسفه اوسط «شفا» ست و فلسفه اواسط نیز بحث در ریاضیات، یا به قول طلاب، علم تعلیمی می‌کند و چنان‌که به‌وقت بر خواندن کتاب مشاهده خواهید کرد محتویات آن در شش مقالت آمده است و هر مقالت آن، بر حسب احتواء مطالب تحت خود، دارای فصول مختلف بر حسب شمار است که در بین آنها مقاله پنجم واجد بیشترین فصول، یعنی پنج فصل است و مقالات دوم و چهارم و ششم حاوی کم‌ترین فصول، یعنی هر مقاله دارای دو فصل می‌باشد.»
انوار در ادامه مقدمه خود از مفقود شدن کتابی با عنوان «لواحق» خبر داده و نوشته است: «متاسفانه حضرت شیخ در برابر همه کتاب‌های نوشته خود، کتابی به نام «لواحق» داشته‌اند که امروزه به‌دست نیست. این کتاب به محاذات سایر کتاب‌های شیخ قرار داشته و شیخ، همه نوآوری‌های خود را در هر زمینه‌ای، در این کتاب می‌نگاشته‌اند، حتی نوآوری‌هایی که در خود کتاب مربوطه نمی‌نگاشته‌اند. در موسیقی هم، نوآوری‌هایی که در کتاب «جوامع علم موسیقی» آنها را نیاورده‌اند، در پایان آن، به «لواحق» ارجاع داده‌اند.»
مقاله نخست این کتاب، مشتمل بر چهار فصل است. در فصل اول «در رسم و اسباب صوت وحدت (زیری) و ثقل (بمی)» نام دارد. برای فصل دو و سوم ، به ترتیب عناوین «در شناخت ابعاد متفق و ابعاد متنافر»، «در ابعاد متفق به اتفاق اول (اصلی)» انتخاب شده است. خوانندگان در فصل چهارم «در ابعاد متفق به اتفاق دوم (بدلی)» را از نظر می‌گذرانند.
«جمع و تفریق ابعاد» و «تضعیف و تصنف (دو برابر و نیمه کردن ابعاد)» دو فصل مقاله دوم است. علاقه‌مندان می‌توانند در ادامه مطالعه این کتاب، مقاله سوم را شامل چهار فصل با موضوعات «جنس و انواع آن»، «در عدد جنس»، «در جنس‌های قوی» و «گفتار در اجناس ابعاد لینه» را مطالعه کنند.
انوار، بخشی از تصحیح خود را در مقاله چهارم و رد دو فصل «جمع» و «در انتقال» قرار داده است و در ادامه پنج فصل را با مباحث مربوط به نغمات، در شمار اصناف و شعر و وزن‌های آن را ترجمه و پیش‌روی مخاطبان قرار داده است. این نسخه‌شناس، بخش پایانی کتاب را مقاله ششم نامگذاری کرده و در آن به بررسی تالیف لحن و آلات موسیقی پرداخته است.
«جوامع علم موسیقی: ریاضیات شفاء» در 166 صفحه، شمارگان هزار نسخه، به بهای 10 هزار تومان از سوی بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‌سینا منتشر شده است.
شنبه ۹ آبان ۱۳۹۴ - ۰۸:۱۰
نظر شما