پنج فصل نخست کتاب شامل «سابقه تاریخی و توسعه برنامههای دکتری»، «آشنایی با برنامههای دکتری»، «نقش و جایگاه دانشجویان در برنامههای دکتری»، «نقش و جایگاه استادان در برنامههای دکتری» و «ضوابط و مقررات برنامههای دکتری» است.
در نخستین فصل کتاب، مخاطب با تاریخچه برنامههای دکتری در سطح بین‌المللی و گسترش کمَی اجرای دوره‌های دکتری در سطح جهانی و سیاست‌های کلی برخی کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه آشنا میشود. دومین موضوع فصل نخست کتاب به توسعه کیفی برنامههای دکتری اختصاص دارد که به مباحث توسعه در قاره اروپا توجه شده؛ بر این اساس برنامههای دکتری توسعه کیفی دوره‌های دکتری در این قاره از اوان پیدایش بیشتر در نظام پژوهش‌محور رشد و توسعه یافته است.
در دومین فصل کتاب، مولفان به معرفی انواع متفاوت برنامههای دکتری پرداخته و وجوه تمایز آن‌ها نسبت به یکدیگر بهویژه در مقایسه با برنامههای دکتری پژوهشی را مورد توجه قرار داده‌اند. مبحث بعدی این فصل به برخی نکات مهم در ارتباط با تحولات برنامههای دکتری در اروپا اختصاص دارد. موضوعات ضرورت تحول و تنوع دوره‌های دکتری، توجه به توسعه مهارت‌های دانشجویان دکتری، دانشجویان دکتری، جذب و پذیرش دانشجویان، فراهم آوردن محیط پژوهشی و در نهایت ضرورت توجه به الزامات جهانی شدن برنامههای دکتری به اختصار بررسی شده است.
مولفان در سومین فصل کتاب دانشجویان دکتری را به‌عنوان موضوع اصلی این فصل در نظر گرفته‌اند؛ به‌عبارت دیگر در این فصل بر توسعه دانشجو از ابعاد علمی، پژوهشی و توانمندی‌های اجتماعی تاکید شده است. موضوع حقوق، وظایف و مسئولیت‌های دانشجویان در این فصل بررسی شده و در پی آن مقوله انجام پژوهش به‌عنوان هسته اصلی تحصیلات در دوره دکتری به شیوه پژوهشی مورد توجه قرار دارد. ارتباط دانشجویان با استادان دانشگاه و در نهایت ارتباط دانشگاه با دانشجویان مطرح شده است.
نقش و جایگاه استادان، محتوای اصلی چهارمین فصل کتاب است. در این فصل می‌خوانیم: «اهمیت نقش بی‌بدیل استادان در قالب استاد راهنما و مشاور یا حتی در ترکیب کمیته هادی بهویژه در برنامههای دکتری به شیوه پژوهشی، پرداختن به ساحت مرتبط با اختیارات و وظایف استادان را در چارچوب این مطالعه ضروری می‌سازد.» مولفان در این فصل ابتدا به موضوع هدایت و تربیت دانشجو در زمره مهم‌ترین وظایف استادان تاکید کرده‌اند.
مخاطب در جریان مطالعه پنجمین فصل کتاب با اهمیت ضوابط و مقررات برنامههای دکتری آشنا می‌‌شوند. مولفان در این فصل آوردهاند: «در هر کشور متناسب با مدل حکومتی دولت، سطح استقلال دانشگاه‌ها در نظام آموزش عالی و میزان هماهنگی‌های مورد نیاز آن‌ها ممکن است. اختیار تدوین بعضی ضوابط و مقررات خاص در سطوح ملی، دانشگاهی و محلی (برای مثال، در سطح دانشکده یا دپارتمان) به مراجع متفاوتی واگذار شود.»
محور اصلی این فصل به مهم‌ترین مقررات مربوط به برنامههای دکتری بهویژه دکتری به شیوه پژوهشی که در سایر فصل‌ها مطرح نشده اختصاص دارد.
مولفان در ابتدای ششمین فصل کتاب با تاکید بر اهمیت دوره‌های تحصیلات تکمیلی بهویژه برنامههای دکتری به‌عنوان عالی‌ترین سطح آموزش‌های رسمی در نظام آموزش عالی آوردهاند: «حفظ استاندارد‌ها و ارتقاء کیفیت این دوره‌های تحصیلی از اهمیت شایان توجهی برخوردار است. به لحاظ حصول اطمینان از دستیابی به کیفیت مورد نظر در اجرای برنامههای دکتری و تضمین حفظ کیفیت در گذشت سال‌ها معمولا ارزیابی‌های متفاوتی در مورد ابعاد مختلف این دورهها اعم از ورودی‌ها، خروجی‌ها و مراحل تحصیلی انجام می‌پذیرد.» در ذیل فرآیند ارزیابی اجرای برنامههای دکتری به موضوعات ارزیابی دانشجو، ارزیابی استاد بهویژه استادان راهنما و دانشگاه و موضوع ارزیابی برنامه دکتری اختصاص دارد.
در نخستین بخش فصل هفتم کتاب به اهمیت موضوع تامین اعتبارات مالی در برنامه دکتری بهویژه در رابطه با کیفیت‌بخشی این دورهها اشاره شده است. موضوع تامین اعتبارات از محل منابع عمومی کشور‌ها دومین محور این فصل است. مطالب مورد بررسی این موضوع فراتر از اجرای برنامههای متداول در این زمینه بهویژه در کشور‌های توسعه‌یافته را یاد‌آور میشود. مبحث تامین مالی پروژه پایان‌نامه بخش پایانی این فصل را تشکیل می‌دهد.
مخاطب در هشتمین فصل کتاب نخست با موضوع رویکرد نوین به برنامههای دکتری آشنا میشود همچنین نوع نگاه و نگرشی را مطرح می‌سازد که زیر‌بنای تغییرات عمده پدید آمده در سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های دکتری است. همگرایی در آموزش عالی از دیگر مباحث این فصل است. نظام‌های آموزش عالی در کشور‌های اروپایی در بررسی این سیاست‌ها در وهله نخست بر نظام‌های آموزش عالی در سطح جهانی نیز سایه افکنده است. موضوع توانمند‌سازی دانش‌آموختگان دوره‌های تحصیلات تکمیلی بهویژه دوره‌های دکتری ـ که موتور محرک جوامع دانشی و اقتصاد دانش‌‌بنیان از نظر منابع انسانی و سرمایه‌های اجتماعی هستند مورد مطالعه قرار گرفته است.
طرح اصلی نهمین فصل کتاب به مجموعه مطالبی درباره ارتباط نزدیک با شیوه‌های نوین اجرای برنامههای دکتری اختصاص دارد. تبیین مفهوم مدارس دکتری و کارکرد آن در ارائه برنامههای دکتری، برنامههای دکتری‌ساخت‌یافته و شاخصه‌های آن بررسی شده است.
مولفان در آخرین فصل کتاب به موضوع برنامههای دکتری ایران در سطح بین‌المللی پرداخته‌اند. سابقه دوره‌های دکتری، ضوابط و مقررات دوره‌های دکتری، مقررات پذیرش دانشجو، مقررات استادان راهنما و مشاور، مقررات مرحله آموزشی، مقررات مرحله پژوهشی، ملاحظاتی در مورد تغییرات آیین‌نامه‌ها، فرصت‌ها و چالش‌ها برنامههای دکتری و کمک به رشد و توسعه علم و فناوری در سطح کشور از جمله مباحث این کتاب در آخرین فصل کتاب است.
چاپ نخست کتاب «برنامههای دکتری در نظام نوین آموزش عالی بین‌المللی» با شمارگان یک هزار نسخه در 280 صفحه، به‌‌بهای 13 هزار تومان به همت سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی به بازار کتاب عرضه شده است.
نظر شما