به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عدالت را باید یکی از ویژگی‌های طبع بشر قلمداد کرد. تاریخ تحولات حیات بشری، سراسر کشاکش بر سر بود و نبود عدالت است. با بررسی تاریخ تمدن جهان، این نکته آشکار می‌شود که شکل‌گیری و فروپاشی حکومت‌ها، بیشتر در ارتباط با عدالت‌خواهی از سویی و ستم‌پیشگی حکومت‌ها از سوی دیگر بوده است.
مبانی فکری شیعه نیز عدالت را به‌عنوان یکی از اصول مذهبی پذیرفته است. اجرای عدالت، از نکات محوری اندیشه و عمل سیاسی در دوره زمامداری امام علی (ع) است. بنابراین دیدگاه‌های امام علی (ع) درباره عدل و عدالت و راهکارهای برقراری آن، اندیشه‌ای جاودانه و ابدی و الگویی منحصر به‌فرد برای هر حکومت اسلامی است.
کتاب «روایت عدالت» که به همت گروه تحقیق و پژوهش انتشارات ناسنگ تدوین شده، در 16 فصل ضمن ارائه تعاریف و مفاهیم عدل، نگاهی به عدالت از یونان باستان و اندیشمندان اسلامی تا حکومت عدل علی (ع) دارد.
«تعاریف و مفاهیم عدل»، «معنا و مفهوم عدل»، «عدالت در غرب؛ افلاطون تا رالز»، «عدالت نزد اندیشمندان اسلامی»، «خطوط بررسی تطبیقی در بحث عدالت»، «اوضاع جامعه قبل از حکومت علی (ع)»، «استحاله سیاسی و نگاه به خارج»، «آرمان‌های حکومت از دیدگاه امام علی (ع)»، «آرمان‌ها و اهداف عالیه حکومت از دیدگاه کل‌نگر»، «آرمان‌ها و اهداف عالیه حکومت از دیدگاه جزءنگر»، احیا و اقامه حق و دفع باطل»، «تحقق وحدت امت در پرتو حکومتِ رهبری الهی»، «وصول به تعامل صحیح بین حکومت و مردم و کسب رضایت عامه»، «عدالت از دیدگاه امام علی (ع)»، «اهمیت و مفهوم عدالت از دیدگاه امام علی (ع)» و «امام علی (ع) و عدالت‌گستری در حکومت»، فصل‌های این کتاب را شامل می‌شوند.
عدالت نزد اندیشمندان مسلمان، تعاریف مختلفی داشته است. به‌عنوان نمونه در صفحه 38 کتاب، درباره نظر «اشاعره» راجع به مفهوم عدالت می‌خوانیم: «اشاعره بر این باور بودند که صفت عدل معتزل از خداوند است؛ به این معنا که خداوند در جهان فعال مایشاء است، پس هرچه او انجام دهد یا به انجامش فرمان دهد، عدل است؛ زیرا هیچ فعلی در ذات خود نه عدل است و نه ظلم و حتی اگر خداوند فرد مطیع را راهی جهنم و فرد عاصی را راهی بهشت کند، عمل او عادلانه است (مطهری، 1357، 53؛ اخوان کاظمی، 1381:73)... دیدگاه اشاعره بعدها در تاریخ اسلام، اثرات منفی فراوانی برجای گذاشت، زیرا در حقیقت آن‌ها با تفسیر خود از عدل و اختیار به نوعی ظلم را توجیه کردند. آنان به‌صورت غیرمستقیم بنیان عدالت را در جوامع اسلامی خشکاندند، زیرا براساس عقاید آن‌ها ظلمی که ستمگر انجام می‌داد، فعل و خواست خداوند بود و چون خداوند از ظلم مبراست، پس آن فعل نیز عین عدل تلقی می‌شد (مطهری، 1357: 54).»
اما عدالت در نگاه علی (ع)، یعنی اصل و اساس همه امور. در این کتاب، جلوه‌هایی از نقش پررنگ عدالت در حکومت امیرالمومنین (ع) از دل روایات و آثار معتبر به تصویر کشیده شده است. در این زمینه در صفحه 79 کتاب آمده است: «امام علی (ع) در حکومت خویش، عُلُو مادی و معنوی مردم را بیش از هرچیز واجد اهمیت می‌دانست و به استانداران خویش از جمله مالک اشتر این امر را توصیه می‌نمود.»
مرحوم علامه جعفری در شرح بند مزبور از عهدنامه مالک، سخن مولا را چنین ترجمه کرده است: «من تو را برای اداره کشور مصر می‌فرستم که چونان باغبانِ عاشق نهال‌های باغ خود، مردم آن سرزمین را احیا نمایی و شخصیت آنان را در این گذرگاه معنادار که دنیا نامیده شده است، به ثمر برسانی و از بدبختیها و رذالت‌های اخلاقی و ناگواری‌های جانکاه نجاتشان بدهی، نه چونان درنده‌‌ای خون‌آشام که قدرت حکومت مستت کند و زندگی و مرگ مردم را به بازی بگیری و برای رسیدن به خواسته‌های جاه‌طلبانه خود، حیات مردم را که شعاعی از اشعه الهی در روی این کره خاکی است، طعمه‌ای لذیذ برای خود تلقی نمایی. آن کس که با تکیه بر قدرت، انسان‌ها را طعمه خود بداند، پیش از آن که انتقام ماورای طبیعی بر سرش تاختن بیاورد، دیر یا زود لقمه‌ای ناچیز در دهان گرگ‌هایی مانند خودش خواهد گشت، زیرا مردم بر دو صنفند: یا در دین برادر تو هستند یا در خلقت نظیر تو» (اطلاعات، 79/2/24: 21908).»
نخستین چاپ کتاب «روایت عدالت» در 134 صفحه با شمارگان 500 نسخه به بهای هشت هزار تومان از سوی انتشارات ناسنگ راهی بازار نشر شده است.
سه‌شنبه ۷ آذر ۱۳۹۶ - ۱۷:۲۷
کتاب «روایت عدالت»، ضمن نیم‌نگاهی به مفهوم فراتاریخی عدالت در اندیشه بشری، جایگاه این اصل مهم را نزد اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان و به‌ویژه از نگاه حضرت علی (ع) به تصویر می‌کشد.
نظر شما