به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «روایت‌شناسی، مبانی نظریه روایت» نوشته مانفرد یان با ترجمه محمد راغب از سوی انتشارات ققنوس منتشر شد.
این کتاب مشتمل بر 9 فصل است. چهارچوب روایت‌شناسی، روایتگری و وضعیت‌های روایی، کنش و نقل‌پذیری، زمان دستوری و وجوه روایی، صحنه و فضای داستانی، شخصیت‌ها و شخصیت‌پردازی، گفتمان‌ها، مطالعه موردی و واژه‌نامه بخش‌های مختلف این کتاب را تشکیل می‌دهند.
این کتاب در حکم جعبه‌ابزار مفاهیم بنیادین روایت‌شناسی است و چگونگی استفاده از آن‌ها را در تحلیل داستان نشان می‌دهد. تعاریفی که در این کتاب آمده بر مبنای شماری از کتاب‌های کلاسیک هستند. به طور کلی روایت شکلی از ارتباط است که پیرفتی از رویدادها به دست می‌دهد، رویدادهایی که شخصیت‌ها ایجاد و تجربه کرده‌اند. در این کتاب همچنین جایگاه مخاطب نیز با مثال جالبی مورد بحث قرار می‌گیرد:
«عجیب این که مخاطب خاصی که نه هولدن کالفیلد و نه هیچ راوی دیگری در داستان هرگز مشخصا نمی‌تواند از آن آگاه باشد، مخاطب واقعی یعنی خود ما خوانندگان است. ما رمان سلینجر را می‌خوانیم نه رمان هولدن را در حقیقت هولدن هرگز رمان نمی‌نویسد، او قصه تجربه شخصی‌اش را که رویات تجربه شخصی نیز نامیده شده، می‌گوید.»
در این کتاب به تعاریف متعددی برمی‌خوریم که آشنایی با آن‌ها برای تمام علاقه‌مندان به حوزه روایت شناسی ضروری است:
« در روایت هم‌داستان، داستان را راوی هم‌داستانی می‌گوید که یکی از شخصیت‌های کنشگر داستان است. پیشوند هم بدین مطلب اشاره دارد که فردی که در مقام راوی عمل می‌کند شخصیتی در سطح کنش است. در روایت ناهم داستان داستان را راوی ناهم‌داستانی می‌گوید که به عنوان شخصیت در داستان حاضر نیست. پیشوند ناهم به سرشت متفاوت در قیاس با یکی یا همه شخصیت‌های داستان اشاره می‌کند.»
در فضل دوم که «چارچوب روایت‌شناسی» نام دارد، نویسنده تعریف جامعی از اصطلاح روایت‌شناسی به دست می‌دهد: «روایت شناسی: نظریه ساختارهای روایت است. روایت‌شناسان برای بررسی ساختار یا طرح توصیفی ساختاری پدیده‌های روایی را به بخش‌های سازنده شان تجزیه می‌کنند و سپس می کوشند کارکردها و پیوندهای آن ها را تعیین کنند.»
همچنین توضیحات مفصل و جامعی درباره انواع روایات و زیرمجموعه‌های روایی مانند روایت داستانی و غیرداستانی در این کتاب وجود دارد:
«روایت داستانی: گزارش راوی خیالی را از داستانی عرضه می‌کند که در جهانی خیالی رخ می‌دهد. روایت داستانی برای ارزش آموزشی و سرگرمی آن تحسین می‌شود.
روایت غیرداستانی: گزارش شخص واقعی را از داستانی واقعی ارائه می‌کند. روایت واقعی می‌تواند به عنوان مدرکی از آن چه در جهان واقعی رخ داده استفاده شود، مگر این که دلایلی برای تردید در اعتبار نویسنده وجود داشته باشد.»
در این کتاب به مباحث تخصصی‌تری مانند سطوح روایت، روایت‌های درجه‌اول، روایت‌های درجه دوم و درجه سوم، روایتگری، کانونی‌سازی و وضعیت‌های روایی نیز پرداخته شده است. به عنوان مثال در بخش تشخیص آوای روایی متن می‌خوانیم:
«راوی گوینده یا آوای گفتمان روایت است. او عاملی است که تماس ارتباطی را با مخاطب (روایت‌شنو) برقرار می‌کند، کسی که مقدمه‌چینی را سامان می‌دهد، کسی که تصمیم می‌گیرد چه چیز و چگونه گفته شود (به ویژه از چه زاویه دیدی و در چه پیرفتی) و چه چیزی حذف شود. در صورت لزوم راوی از نقل پذیری داستان دفاع خواهد کرد.»
همچنین در بخش «کانونی‌سازی» نویسنده به توضیحات مفصل می‌پردازد و تعاریف کاملی از کانونی‌ساز و الگوهای اصلی آن ارائه می‌دهد:
«کانونی‌ساز عاملی است که زاویه دیدش متن روایی را جهت می‌دهد. متن بر اساس زاویه دید کانونی‌ساز تثبیت می‌شود هنگامی که تفکرات تاملات و دانش ادراکات خیالی و واقعی و نیز جهت‌گیری ایدئولوژیکی و فرهنگی او ارائه شود و فراتر از آن نرود.»
نویسنده در همین بخش به کانون‌سازی ثابت، کانونی‌سازی متغیر، کانونی‌سازی متعدد، کانونی‌سازی جمعی و ... می‌پردازد. همچنین به تعاریف اصلی روایت‌های اول شخص، روایت مولف، روایت ناظر و ... می‌پردازد. در بخشی از این فصل می‌خوانیم:
« فاصله روایی: فاصله زمانی یا روان‌شناختی میان من روایتگر و من تجربه‌گر. معمولا من روایتگر بزرگ‌تر و خردمندتر از من تجربه‌گر است. مثال: بعدها در میان چیزهای دیگر یاد گرفتم هرگز بارانی ارزان‌قیمت نخرم، فرورفتگی‌های بیرون کلاهم را قبل از این که آن را کنار بگذارم سوراخ نکنم و رنگ و سایه لباس‌هایم را دقیقا هماهنگ نکنم و رنگ و سایه لباس‌هایم را دقیقا هماهنگ نکنم. اما خیلی خوب آن صبح ده سال قبل را دیدم (تعیین دقیق فاصله زمانی آن موقع).»
نکته جالبی که در این کتاب وجود دارد وجود متن‌هایی برای تحلیل و تمرین مطالبی است که در فصل‌های مختلف کتاب آموزش داده شده است. وجود این تمرینات در لابه‌لای متون این کتاب را واجد شرایط تدریس نیز کرده است. به طور مثال در بخش روایتگری متنی آمده است که خواننده باید گونه‌های آمیخته روایتگری را در آن تحلیل کند.
زمان‌های دستوری روایی و وجوه روایی از دیگر مطالبی است که در این کتاب آمده است. پس از این بخش،فصلی به نام صحنه و فضای داستانی وجود دارد که در آن به فضای داستان و فضای گفتمان به طور مفصل اشاره می‌شود:
«فضای داستان: فضا یا صحنه بخش‌هایی از کنش داستان است یا به شکلی عام‌تر، کلیت یا گروهی از این محیط ها را شامل می‌شود.
فضای گفتمان: فضای جاری راوی است یا به شکلی عام‌تر کلیت یا گروهی از محیط‌هایی که موقعیت روایی در آن قرار می‌گیرد. مثلا بیمارستان‌ها و بخش‌های روانی، فضای گفتمان مدرن مردم پسندی هستند. (ناطوردشت سلینجر، طبل حلبی گونتر گراس)»
آخرین بخش این کتاب به مطالعه موردی «تابلوی قایق ماهیگیری» آلن سیلیتو اختصاص دارد و پایان‌بخش این کتاب واژه‌نامه است.
کتاب «روایت‌شناسی، مبانی نظریه روایت» نوشته مانفردیان با ترجمه محمد راغب در 770 نسخه و 200 صفحه به قیمت 17000 تومان از سوی انتشارات ققنوس در سال 1397 منتشر شده است.
جمعه ۲۰ مهر ۱۳۹۷ - ۰۴:۰۰
به تازگی کتاب «روایت‌شناسی» نوشته مانفرد یان با ترجمه محمد راغب استادیار دانشگاه شهیدبهشتی منتشرشده است که تعاریف کاملی از انواع روایت و همچنین زیرشاخه‌های آن ارائه می‌دهد و از کتاب‌های مرجع در حوزه روایت‌شناسی محسوب می‌شود.
نظر شما