به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «باید از جامعه دفاع کرد: درس‌گفتارهای کلژدوفرانس ۱۹۷۵-۱۹۷۶» که توسط رضا نجف‌زاده به فارسی برگردانده شده است، دومین مجلد از مجموعه ترجمه‌های فارسی درس‌گفتارهای میشل فوکو در کلژدوفرانس است. انتشار مجموعه درس‌گفتارها در فرانسه، با همین کتاب در سال ۱۹۹۷ آغاز شده است.
درس‌گفتارهای کلژدوفرانس فوکو میدانی است برای درک فلسفه عملی وی. این فلسفه عملی در منتهاالیه آن خطی از مدرنیته رادیکال قرار دارد که از ماکیاولی استراتژیست آغاز می‌شود، و از رهگذر فلسفه درون‌بودی اسپینوزا به نیچه و هایدگر می‌رسد. احتمالا تبارهای دور این مدرنتیه رادیکال را باید در ابن‌رشدگرایان قرن سیزدهمی دانشکده صناعات پاریس و فلاسفه طبیعی‌مشرب قرون وسطای متاخر جست‌وجو کرد. شاید با مفهوم «شبکه» بهتر از مفهوم «خط» بتوان حدود این منظومه فلسفی را ترسیم کرد و مکان نا-توپوگرافیک استقرار فوکو در درون آن را نشان داد.
فلسفه عملی فوکو صورت فرانسوی خاصی دارد. وی در کلژدوفرانس خطی ترسیم می‌کند از فلورانس قرن پانزدهم تا فرانسه لوئی چهاردهم؛ از ماکیاولی تا بولن‌ویلیه.
نجف‌زاده مترجم اثر نیز در مقدمه آن تاکید می‌کند که اگر اساس فلسفه عملی فوکویی، نقد رادیکال شکل دولت مدرن یا به طور کلی هرگونه سازمان مراقبت از اتباع است، چنین نقدی لزوما امری قرن بیستمی نیست؛ هرچند پایه‌های استواری در آرای فیلسوفان علم فرانسوی و ساختارگرایی دارد. میراث فکری چپ نیز نقش عمده‌ای در معطوف ساختن نگاه فوکو به فراماسیون سرمایه‌داری به منزله بستر تکوین عقلانیت زیست ـ قدرت لیبرال داشته است.
او همچنین در پاسخ به این پرسش که ترجمه درس‌گفتارهای کلژدوفرانس به چه کار می‌آید، وقتی هنوز هم تعداد ارجاعات به کتاب‌های ترجمه‌شده فوکو بسیار کمتر از ارجاعات به آثار ثانویه‌ای است که «درباره» وی نوشته شده است؟ ترجمه این آثار از سر تفنن یا گونه‌ای شیدایی نیست، بلکه چند کارکرد نظری و عملی دارد: بخشی از کژتابی‌های فوکوشناسی ایرانی، ناشی ار فقدان متون اصلی در زبان فارسی است، درس‌گفتارها مبنایی‌اند برای چیزی که می‌توان آن را چرخش در دل «سنت فوکویی» نامید. فوکو خود فلسفه عملی پسافوکویی را تمهید کرده بود!، صرف‌نظر از نام فوکو، مباحث درس‌گفتارها خلاء‌های بسیاری را در حوزه‌های گوناگون علوم انسانی ما برطرف می‌کنند و درس‌گفتارهای کلژدوفرانس کارگاهی‌اند برای آموزش تبارشناسی. در این‌جا فوکو «سنجش تاریخی نسبت سه پایه حقیقت، قدرت و اخلاق» را تا رخ‌دادهای دهه هفتاد و هشتاد قرن بیستم بسط داده است.
درواقع این کتاب نخستین مجلد از مجموعه درس‌گفتارهای میشل فوکو در کلژدوفرانس است. میشل فوکو از ژانویه ۱۹۷۱ تا زمان مرگش در ژوئن ۱۹۸۴ در کلژدوفرانس تدریس کرد (به استثنای سال ۱۹۷۷ که در فرصت مطالعاتی به سر می‌برد). عنوان کرسی او «تاریخ نظام‌های اندیشه» بود. این کرسی در ۳۰ نوامبر ۱۹۶۹، به پیشنهاد ژول ووییمین از سوی مجمع عمومی استادان کلژدوفرانس تاسیس شد، و جای کرسی «تاریخ اندیشه فلسفی» را گرفت.
استادان کلژدوفرانس در یک سال باید ۲۶ ساعت تدریس کنند و باید هر سال تحقیق اصلی خود را ارائه دهند و این‌گونه مستلزم می‌شوند تا محتوای تدریس خود را در هر دوره تغییر دهند.
فرانسیس اوالد و الساندرو فونتانا گردآوردنگان این درس‌گفتارها در پیش‌گفتاری توضیح می‌دهند که این نسخه بر اساس سخنانی که فوکو به صورت عمومی ارائه کرده تهیه شده است، و تا جای ممکن، کلمه‌به‌کلکه با گفته‌های وی انطباق دارد. خلاصه‌گویی‌ها و تکرارها حذف شده‌اند، مگر آنجا که وجود آن‌ها کاملا ضروری به نظر می‌رسید. جملات مغشو.ش بازسازی شده و واژگان و ترکیب‌های نادرست اصلاح شده‌اند. نقل‌قول‌ها بررسی و منطبق شده، و متونی که به آن‌ها استناد کرده در متن ذکر شده است.
همچنین هر مجلد با «موقعیت درس‌گفتارها» نوشته ویراستار، به پایان می‌رسد. در این قسمت اطلاعات زمینه‌ای، بیوگرافیک، ایدئولوژیک و سیاسی‌ای در اختیار خواننده قرار می‌گیرد تا نسبت مباحث مطرح‌شده در دوره‌های درسی با آثار منتشرشده فوکو مشخص شود.
آرنولد دیویدسن نیز در مقدمه‌ای که برای این ویراست درس‌گفتارهای کلژدوفرانس که با اجازه وراث فوکو منتشر شده درباره آن نوشته است: فوکو در دوره درسی و خلاصه درس‌گفتارهای «باید از جامعه دفاع کرد»، گفتمان تاریخی ـ سیاسی جنگ را به منزله طرح‌اندازی حقیقی توصیف می‌کند که «به‌مثابه یک سلاح عمل می‌کند»، و این گفتمان تاریخی ـ سیاسی را سخن گفتن از «حقیقتی چشم‌اندازی و استراتژیک» تلقی می‌کند. این درس‌گفتارها دقیق‌ترین و مبسوط‌ترین ارزیابی تاریخی فوکو از مدل جنگ به‌مثابه شبکه‌ای برای تحلیل سیاست است.
پشت جلد کتاب می‌خوانیم: «با گفتمانی سروکار داریم که ارزش‌های سنتی فهم‌پذیری را واژگون می‌کند؛ نوعی تبیین از پایین که چیزها را بر اساس ساده‌ترین، اولیه‌ترین و روشن‌ترین امور نمی‌نگرد، بلکه بر اساس آشفته‌ترین، تیره‌ترین، بی‌سامان‌ترین و مشوش‌ترین امور می‌نگرد. این گفتمان درهم‌ریختگی خشونت، خشم و خروش، نفرت، انتقام و بافت شرایط حداقلی‌ای را که شکست‌ها و پیروزی‌ها را می‌شازد، به عنوان قاعده‌ای تفسیری به کار می‌گیرد. خدای گنگ و رمزآلود نبرد، باید روزهای بلند نظم، کار و صلح را توضیح دهد. خشم باید هارمونی‌ای را توضیح دهد. خاستگاه‌های تاریخ و حق در مجموعه‌ای از واقعیات حیوانی (نیروی جسمانی، زور، ویژگی‌های طبیعی) و مجموعه‌ای از اتفاقات (شکست‌ها، پیروزی‌ها، توفیق یا ناکامی توطئه‌ها، شورش‌ها یا ائتلاف‌ها) ریشه دارد.
نوعی عقلانیت رو به رشد ـ عقلانیت محاسبات و استراتژی‌ها ـ ظهور خواهد کرد، اما تنها در راس این کلاف و هرچه که بالاتر می‌رویم، این عقلانیت نیز بسط می‌یابد، شکننده‌تر و شکننده‌تر می‌شود، شریرانه‌تر و شریرانه‌تر می‌شود و با اوهام، تخیلات و رموز بیشتر و بیشتر پیوند می‌خورد. این‌چنین، شاهد نقیض آن تحلیل‌هایی هستیم که سعی می‌کنند در زیر آشفتگی ظاهری یا سطحی، در زیر توحش مشهود بدن‌ها و احساس‌ها، عقلانیت بنیادینی را بیایند که هم دائمی و پایدار است و هم ذاتا با عدالت و خیر پیوند دارد.»
فهرست مجلدات تاکنون منتشر شده این درس‌گفتارها به شرح زیر است: درس‌های اراده به دانستن، قدرت روان‌پزشکینه، نابه‌هنجار، باید از جامعه دفاع کرد، امنیت، سرزمین، جمعیت، تولد زیست‌سیاست، هرمنوتیک سوژه، حکمرانی بر خود و دیگران و تهور حقیقت.
کتاب «باید از جامعه دفاع کرد: درس‌گفتارهای کلژ دوفرانس ۱۹۷۵-۱۹۷۶» با ترجمه رضا نجف‌زاده در ۳۶۶ صفحه با شمارگان۱۰۰۰ نسخه و به قیمت ۴۴۰۰۰ تومان از سوی نشر اختران منتشر شده است.
دوشنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۲:۰۶
فلسفه عملی فوکو صورت فرانسوی خاصی دارد. وی در کلژدوفرانس خطی ترسیم می‌کند از فلورانس قرن پانزدهم تا فرانسه لوئی چهاردهم؛ از ماکیاولی تا بولن‌ویلیه.
نظر شما