خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مجید مختاری، نویسنده، پژوهشگر و منتقد آثار حوزه دفاع مقدس است. وی از داوران گروه نقد و پژوهش تاریخی شانزدهیمن جایزه کتاب سال دفاع مقدس بوده و تاکنون بیش از 10 دوره با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای داوری آثار این حوزه همکاری داشته است و آثار پژوهشی دفاع مقدس بسیاری با نظارت او روانه بازار نشر شده است. با مختاری درباره کتابسازی در حوزه کتاب‌های دفاع مقدس به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
آقای مختاری شما به عنوان نویسنده و منتقد کتابسازی را چگونه تعریف می‌کنید؟
به اعتقاد من کتابسازان عده‌ای کلاهبردار و شیاد هستند که از آثار پژوهشی و نگارشی دیگر نویسندگان و پژوهشگران سوء استفاده و آنها را به نام خود ثبت می‌کنند. بارها این اتفاق برای من رخ داده است. برای مثال، مقالاتی را در نشریه داخلی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(نگین ایران) درباره سردار احمد غلامپور با نام «پا به پای احمد غلامپور در عملیات کربلای 5» منتشر کرده بودم که به تازگی به همراه مصاحبه‌های دیگرم درباره سردار غلامپور از سوی فردی گردآوری شد و این فرد قصد انتشار آنها را در حدود 120 صفحه داشت! از آن‌جایی که سردار غلامپور از من برای تایید این اثر نظر خواسته بود، متوجه این سرقت شدم و از چاپ آن ممانعت کردم.
شما از داوران شانزدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس بودید. چه تعداد آثار در گروه نقد و پژوهش تاریخی کتابسازی بودند؟
در همان ابتدا به دو مورد از این آثار برخوردیم که آنها را از گردونه داوری حذف کردیم. من پژوهشگر و مسلط به تاریخ، به ویژه تاریخ جنگ ایران و عراق هستم و به سرعت متوجه این موضوع می‌شوم. معمولا در حوزه‌های نقد و پژوهش تاریخی دفاع مقدس، کتابسازان به سطوح بالای نیروهای مسلح وصل هستند و متاسفانه امکان برخورد با آنها وجود ندارد. برخی از آنها هم از میان خاطرات دیگران مطالبی را گردآوری و به نام خود منتشر می‌کنند.
به جز شناختی که خودتان نسبت به حوزه تخصصی‌تان دارید، آیا معیار خاصی هم برای شناخت آثار کتابسازی پژوهشی دفاع مقدس در بازار نشر وجود دارد؟
اصلی‌ترین معیار همین است که وقتی به فهرست منابع این آثار مراجعه می‌کنید، منابع منسجمی نمی‌بینید. نقل‌قول‌ها در آثار مبتنی بر پژوهش، مرجع مشخص دارند اما در این کتاب‌ها فاقد هرگونه منابع منسجم هستند. در واقع با ساختار پژوهشی کتاب نشان می‌دهد که با مونتاژی ناشیانه روبه‌روییم.
جشنواره‌ای چون جایزه کتاب سال دفاع مقدس چگونه می‌تواند به معرفی آثار اصلی در این زمینه کمک کند؟
اگر داوران جشنواره‌ها افرادی مسلط در رشته خود باشند، به یقین این گونه کلاهبرداری‌های فرهنگی خود را نشان خواهد داد. کلاهبرداری در حوزه فرهنگ خطرناک است و می‌تواند نشان‌دهنده فساد در آن باشد. باید از برپایی جشنواره‌های درون‌سازمانی نیروهای مسلح جلوگیری کنیم. من بارها این جایزه‌ها را داوری کرده‌ام. گاهی یک نوشته که در اندازه یک صفحه بود و حتی نمی‌توان نام مقاله را به آن داد، به عنوان کتاب برتر جایزه برده است. به نظر شما چرا باید چنین باشد و چه افرادی می‌توانند چنین جوایزی دریافت کنند؟!
از سوی دیگر، بسیاری از کتاب‌های آموزشی پادگان‌ها را نت‌برداری می‌کنند و در قالب کتاب در این جشنواره‌ها شرکت می‌دهند. گاهی شاهد شرکت 60 عنوان کتاب از یک نویسنده در یک دوره از جشنواره سازمانی نیروهای مسلح هستیم. تمام جشنواره‌هایی که زیر نظر سازمان‌ها برگزار می‌شوند، این آسیب را دارند.
جشنواره‌ها چگونه می‌توانند به هدف اصلی خود در این زمینه برسند؟
معتقدم اگر همچون سال‌های گذشته تمام جشنواره‌های سازمانی زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شود و از سوی این وزارتخانه داوران مسلط برای انتخاب آثار در نظر گرفته شوند این آثار در جامعه طرح نمی‌شوند. تنها با نگاه علمی و عقلایی داوران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که جشنواره‌ها می‌توانند در مسیر درست خود حرکت و آثار خوب را به جامعه معرفی کنند. آسیبی که مدیریت دولت قبل به کشور ما زد، فقط در حوزه اقتصادی و سیاسی نبود و فرهنگ هم به شدت لطمه دید. در این دوره بود که ممیزی آثار حوزه نظامی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نهاد‌های نظامی واگذار شد و آثاری منتشر شدند که از کمترین درجه اعتبار علمی هم برخوردار نبودند. افرادی صرف آن که مقدمه و نتیجه‌گیری بر کتابی نوشته‌اند، خود را مولف آثار متعدد جا زدند. گمان می‌کنید دفاع مقدس چگونه تحریف می‌شود؟ همین کتابسازی‌ها در سازمان‌های نظامی است که به دروغ‌پردازی‌ها وجه رسمی و اعتبار می‌دهد.
دروغ‌پردازی‌ها؟
بله. دروغ‌پردازی و بسیاری دیگر از تحریف‌هایی که انجام می‌شود، نتیجه کتابسازی است. شما به همین ماجرای ورود غواصان شهید به کشور نگاه کنید. چرا تا این حد با روایت‌های متناقض و متعدد درباره عملیات کربلای چهار روبه‌روییم؟
تاریخ شفاهی‌ها چه نقشی در این روند دارند؟ آیا می‌توانند از کتابسازی‌ها جلوگیری کنند؟
اگر بر پایه اصول و قاعده آن نوشته شوند، بله اما در غیر این صورت آسیب‌زا هستند. متاسفانه کار تاریخ شفاهی به عده‌ای پژوهشگر واگذار نشده است و افراد، صرفا مصاحبه‌گر هستند. در حالی که یک پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی باید دست کم هشت سال درباره سوژه مورد نظر خود تحقیق کرده باشد. این کار جلو تحریف تاریخ شفاهی را می‌گیرد. بسیاری از کارهایی که اکنون با نام تاریخ شفاهی انجام می‌شود، مصداق کتابسازی است.
* در این باره بخوانید:
نصرت‌الله محمود‌زاده: ورود حرفه‌ای به ساحت ادبیات دفاع مقدس در ساختار اداری نمی‌گنجد/ اغلب سفارشی‌نویسی‌ها به کتابسازی می‌انجامد
سه‌شنبه ۹ تیر ۱۳۹۴ - ۰۹:۳۰
نظر شما