خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- علی نامجو: دو استاد خراسانی در رشته معماری در دانشگاه تهران سال گذشته کتابی با عنوان نظریه مدرنیته در معماری تألیف کردند که مورد توجه کارشناسان رشته معماری قرار گرفت. دکتر حامد کامل‌نیا و دکتر سعید حقیر از مدت‌ها قبل تصمیم به تألیف کتابی متفاوت در زمینه معماری گرفتند اما چون می‌خواستند داده‌های اثر را از طریق مشاهده بدون واسطه و از راه سفر به شهرهای مهم جهان به‌دست آورند، به زمان طولانی احتیاج داشتند. به نظر می‌رسد این کتاب آغازین جلد از یک مجموعه پنج جلدی در زمینه معماری مدرن است و باید به‌زودی شاهد انتشار کتاب‌های بعدی این مجموعه باشیم. با توجه به اهمیت و جذابیت این کتاب، با دکتر حامد کامل‌نیا گفت‌وگویی انجام داده‌ایم و از او درباره این کتاب و جلدهای بعدی مجموعه معماری معاصر سؤالاتی پرسیده‌ایم که شرح آن در ادامه آمده است:

آقای کامل‌نیا، نام شما و آقای دکتر حقیر روی جلد کتاب نوشته شده است. هر یک از شما تالیف کدام یک از بخش‌های کتاب را انجام داده‌اید؟

دکتر حقیر نویسنده اول این کتاب هستند و بیشتر بارِ این کتاب بر دوش ایشان بود. من هم کنارشان بودم. شاید بتوانم بگویم اصل شکل‌گیری ایده و کاری که انجام شد مربوط به دکتر آقای حقیر بوده است. ایشان سال‌هاست در دانشگاه تهران همین درس معماری معاصر را ارائه می‌دهند.

درباره محتوای کتابتان هم برایمان بگویید.

بخش اول کتاب، بیشتر دیدگاه‌ها یا نظریه‌هایی مخصوصاً از سال 1500 میلادی را مدنظر قرار می‌دهد که در شکل‌گیری اندیشه‌های دوران معاصر تاثیرگذار بوده است. بالطبع نگاه ما این بوده که ریشه‌ها یا نحوه شکل‌گیری معماری این دوران را که متأثر از حوزه‌های دیگر است، بررسی کنیم. به همین دلیل سعی کردیم که آنجا کمی درباره مبانی صحبت کنیم. مثلاً بحث نقد و قوه انتقادی، نظریه‌های انتقادی جدیدی را مطرح می‌کند که ما بازهم تأثیرش را در معماری می‌بینیم. وقتی که صحبت از انتقادگرایی در اندیشه می‌کنیم، باید توجه داشتیم که بعد تأثیر آن را چطور در معماری عصر حاضر می‌بینیم. آن چه در این کتاب بیشتر مورد توجه است، همین مسئله است. یعنی ما در این کتاب سعی کرده‌ایم مطرح کنیم که با توجه به تحولات دنیای غرب، در کشور خودمان چه موضوعاتی باعث شکل‌گیری معماری می‌شود؟

به نظر خود شما تفاوت کتاب نظریه مدرنیته در معماری معاصر با دیگر کتاب‌هایی که در این حوزه نوشته شده است، چیست؟

این کتاب تفاوت بنیادینی با نمونه‌های مشابه خود دارد. ما سعی کردیم تجربه‌های خود را از مواجهه با ساختمان‌ها مطرح کنیم. تلاش کردیم با سفرهایی که داشتیم، بازدید از ساختمان‌ها، بناها یا فضاهایی که در این کتاب به آن اشاره شده و با توجه به برداشت‌های مختلفی که از کتاب می‌شود، مقداری عمیق‌تر به مسائل نگاه کنیم. به نظر من اغلب کتاب‌های نوشته شده در این حوزه بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای تالیف شده اما ما سعی کردیم روی مطالعات میدانی تمرکز کنیم. من و دکتر حقیر این درس را در دانشکده‌های معماری تدریس می‌کنیم. شاید بخش‌هایی از این کتاب برگرفته از تجربه‌های معماری معاصر است که ما در این سال‌ها به دست آورده‌ایم. آنجا توضیح می‌دهیم که چطور اندیشه‌ها یا نگاه‌های مختلف بر معماری تأثیر می‌گذارند. وقتی بر یک دیدگاه فلسفی تأکید داریم و مثلاً در مورد فلسفه روشنگری صحبت می‌کنیم، می‌خواهیم بگوییم که این مورد چگونه در معماری نمود پیدا می‌کند؟ وقتی از اخلاق در معماری حرف می‌زنیم، نمود آن در چه ساختمانی و در کجاست و چه ویژگی‌هایی را مدنظر قرار می‌دهد؟ وقتی در مورد رمانتیسم در ادبیات صحبت می‌کنیم، در کجای معماری خودش را نشان داده است؟ وقتی در نقاشی، در سینما و در موضوعات مختلف هنری شکل پیدا کرده، حالا ما اثر آن را در معماری چطور می‌توانیم بررسی کنیم و چه ساختمان‌هایی در کجا به این موضوع توجه کرده‌اند؟

ظاهرا قرار است این کتاب اولین جلد از یک مجموعه چند جلدی باشد؟

بله. درست است. ما در نظر داریم یک مجموعه سه یا پنج جلدی عرضه کنیم و در آن بیشتر به ساختارها و ریشه‌هایی بپردازیم که موجب شکل‌گیری معماری عصر حاضر ما شده‌اند. نگاه ویژه‌ای هم به کشورهای در حال‌توسعه و کشورهای اسلامی داریم که خاستگاه شکل‌گیری معماری دوران ما بوده‌اند. به این مسئله توجه داریم که چطور بخش‌های مختلف مثل فلسفه، سیاست و اقتصاد بر معماری تأثیر می‌گذارند یا برعکس. این اولین بخش از آن مجموعه است که بیشتر به ریشه‌های شکل‌گیری مدرنیته و تأثیرش بر معماری امروز دنیا می‌پردازد. سعی کردیم در ابعاد مختلف به این موضوع نگاه کنیم؛ از منظر سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، متون ادبی و ... موضوع را بررسی کردیم تا در عین حال تأثیر آن را مخصوصاً در تاریخ معاصر ببینیم.

جلدهای بعدی این مجموعه اکنون چه وضعیتی دارند؟

در حال حاضر روی جلدهای بعدی کتاب کار می‌کنیم. جلد دوم این مجموعه مربوط به تأثیر دنیای مدرن یا نظریه‌های مدرنیته بر معماری معاصرِ کشورمان تا قبل از انقلاب اسلامی است. کار این کتاب تقریباً تمام شده و سعی می‌کنیم اثر به نمایشگاه کتاب برسد. این کتاب در حال سپری کردن مراحل ویراستاری است و «نظریه مدرنیته در معماری معاصر» نام دارد. ما در این کتاب، معماری در ایران را تا انقلاب اسلامی بررسی کرده‌ایم. یک جلد دیگر هم در مورد معماری معاصر و دیدگاه‌های نظریه معاصر بر شکل‌گیری معماری بعد از انقلاب اسلامی تا امروز داریم. در یک مجلد هم می‌خواهیم نگاه ویژه‌ای به کشورهای در حال‌توسعه داشته باشیم. قصد داریم معماری کشورهایی مثل هندوستان، کشورهای آسیای میانه و کشورهایی که کمتر شناخته‌شده هستند مدنظر قرار بدهیم و روی آنها هم مطالبی در همین ساختار مطرح کنیم

آقای کامل‌نیا، شما قبل از این کتاب در زمینه تالیف فعالیت داشته‌اید؟

بله. من یک کتاب دیگر درباره معماری معاصر دارم که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

شما گفتید در تالیف این کتاب تلاش کردید مطالعات‌ خود را فقط محدود به منابع کتابخانه‌ای نکنید و به شهرهای مهم معماری در دنیا هم سفر کنید.

بله. کاملا درست است. به نظر من سه شهر در دنیا بر شکل‌گیری معماری معاصر به‌ویژه معماری غرب تأثیرگذار بوده‌اند که پاریس، برلین و بارسلون هستند. ما سعی کرده‌ایم حتماً این مساله را مدنظر قرار دهیم تا مصداق‌هایی را که انتخاب می‌کنیم یا ساختمان‌هایی که اساس این پازل و شکل‌دهنده دوره معماری هستند، در این شهرها ببینیم. علاوه بر این، چه در حوزه شهرسازی و چه در حوزه معماری شهرهایی را که خاستگاه مدرنیته بودند و تک بناهایی که مورد اهمیت هستند، دیده‌ایم. در کتاب «نظریه‌های مدرنته در معماری» وقتی درباره تأثیر مدرنیته بر شهرسازی یک شهر مانند سن‌پترزبورگ صحبت می‌کنیم، سعی کرده‌ایم که آن شهر را ببینیم و دیدگاهی را که درباره این نوع شهرسازی است، بررسی کنیم. وقتی درباره شهرسازی پاریس حرف می‌زنیم، کمی حالت تجربی هم پیدا کرده است. یعنی ما مصداق‌هایی که در منابع مختلف درباره آنها صحبت شده و همچنین تجربه شخصی و برداشت‌های خود از این شکل‌گیری فضایی را هم در کتاب دخالت داده‌ایم. ما سعی کرده‌ایم ساختمانی که درباره آن حرف می‌زنیم را از نزدیک ببینیم و با ابعادش آشنا شویم و خودمان را در آن موقعیت قرار دهیم تا نقد و تصویرسازی بهتری از آن بنا در کتاب داشته باشیم. صرفاً با تصاویر و متون، این کتاب را تدوین نکرده‌ایم.