در ایران نیز رمان‌های «آوای امواج»، «زوال فرشته»، «معبد طلایی»، «برف بهاری» و «اسب‌های لگام گسیخته»، مجموعه داستان کوتاه «مرگ در نیمه تابستان و داستان‌های دیگر» و همچنین نمایشنامه‌های «حراج» و «بانو آئویی» این نویسنده ترجمه و منتشر شده‌اند. به تازگی کتاب «آفتاب و فولاد» با عنوان فرعی «دیدگاه‌هایی شخصی درباره هنر، عمل و مرگ معنوی» نوشته یوکیو میشیما با ترجمه فردین توسلیان از سوی نشر آنیما روانه کتابفروشی‌ها شده است. با مطالعه این کتاب ضمن آشنایی با دیدگاه‌های زیباشناختی میشیما پرده از راز مرگ خودخواسته او نیز روشن می‌شود.
به مناسبت انتشار این کتاب گفت‌وگویی با مترجم آن انجام داده‌ایم که در ادامه آن را مطالعه خواهید کرد. توسلیان، مترجم و پژوهشگر فرهنگ و هنر آسیای شرقی است. نمایشنامه «قتل غیرعمد» اثر کوبو آبه و «قصه‌های مهتاب و باران» نوشته اوئدا آکیناری از دیگر ترجمه‌های منتشر شده توسلیان است.
«آفتاب» و «فولاد» که در عنوان کتاب از آن استفاده شده نماد چه هستند؟
کتاب شرح ریاضت جسمی نویسنده در مسیر سفر معنوی‌اش محسوب می‌شود. نخستین برخورد نویسنده با حقیقت اهمیت پرورش جسم در دستیابی به کمال و رستگاری، با ملاقات آفتاب و تحمل بار فولاد بر شانه‌ها شکل می‌گیرد. در واقع نگاه نویسنده نه در جنبه نمادین، بلکه به حقیقت قابل لمس آفتاب و فولاد است. اتفاقی که در برهه‌ای از زمان مسیر زندگی نویسنده را تغییر می‌دهد آشنایی او با حقیقت رنج مشترک است. مفهومی که به واسطه «آفتاب» و «فولاد» نمایان می‌شود.
دید میشیما به این رنج، دیدی زیبایی‌شناسانه است؟
قطعا. میشیما در ابتدای این کتاب به نقطه‌ای رسیده که دیگر صرفا با کلمات و عبارات نمی‌تواند درونیات خود را بروز بدهد. بخشی از درون نویسنده طی سال‌ها سرکوب شده و حال افق روشنی در برابر او شکل گرفته تا در رنج مشترک انسانی سهیم شود. این میشیما هیچ تفاوتی با میشیمای شاعر و نویسنده ندارد. در واقع نگاه زیبایی‌‌شناختی همچنان پابرجاست و هدف همان هدف است، تنها این وسیله است که تغییر پیدا می‌کند.
فردین توسلیاننویسنده در کتاب نمونه عالی از مرگ که مثال می‌زند «کامی‌کازه» است که شما آن را به «باد الهی» ترجمه کرده‌اید و گویا عنوان هم از آیین «شینتو» برداشت شده است. «باد الهی» عملیات‌های انتحاری بود که نیروهای هوایی ارتش ژاپن علیه کشتی‌های جنگی نیروهای متفقین انجام می‌داد. میشیما مرگ خودخواسته نویسندگان را هم تعبیری از کامی‌کازه می‌داند؟
در مورد «هاراکیری» میشیما پس از مطالعه این کتاب مطالب زیادی روشن می‌شود. درواقع نویسنده از نیروانای شخصی و تکمیل کاتارسیس حرف می‌زند. با مطالعه «آفتاب و فولاد» متوجه می‌شویم که کارمای نویسنده به انتها رسیده و مسیر رستگاری برایش عیان شده است. در واقع پس از مکاشفه اخیر دیگر مرگ و زندگی تفاوتی برای او نداشته است. کامی‌کازه و جوخه انتحاری نقل شده در کتاب با شرح یک آن و لحظه ناب توصیف می‌شوند. درواقع میشیما لحظه غیر قابل بازگشت مرگ را در وصیت‌نامه سربازانی که کامی‌کازه کردند کشف می‌کند. آن لحظه کامی‌کازه و توصیفش است که جذابیت ویژه‌ای برای میشیما دارد.
مهم‌ترین دلیل شما برای ترجمه این کتاب چه بود؟
میشیما یکی از مهم‌ترین و مشهورترین نویسندگان ژاپن است و ویژگی اصلی آثار او تاثیرپذیری‌اش از ادبیات کلاسیک ژاپن است. مساله اصلی برای من فهم دلیل «هاراکیری» میشیما بود. در مقدمه کتاب شرح مختصری بر آنچه را که بر نویسنده رفت، شرح داده و مطلب ناگفته‌ای باقی نگذاشتم. برای من همیشه سوال بود که چرا آدمی با چنین دیدگاه‌هایی باید به سرنوشتی این‌چنین دچار شود و البته با مطالعه این کتاب تمام ابهامات خود من برطرف شد. به همین دلیل نیز تصمیم گرفتم تا برای آشنایی ایرانیان با این حقیقت کتاب را ترجمه و در اختیار ناشر قرار دهم.
در عنوان فرعی کتاب منظور از «عمل» چیست؟
منظور دقیقا کُنش و فعل است. بخشی از نقد میشیما به خودش انفعال و سکونی است که درگیرش بود. در این کتاب او مخاطب را به پرورش جسم به موازات تربیت روح تشویق می‌کند.
یعنی از نظر میشیما این پرورش روح و جسم، هر دو امری لازم برای نویسندگی است؟
دقیقا، البته نه فقط لازمه نویسندگی که پرورش توامان این دو لازمه انسانیت است. میشیما این دو را بال‌های رهایی از رنج زندگی می‌داند؛ رنجی که بشر برای همیشه درگیرش بوده و خواهد بود.
منظور میشیما از پرورش روح چیست؟ و اینکه آیا راهکارهایی نیز برای پرورش روح را ارائه داده است؟
از نظر این نویسنده برتر و ماندگار ژاپنی، شخصی کردن کلمات و نوشتن یکی از راه‌های پرورش روح است. در واقع از دیدگاه میشیما انسان‌ها با دو نوع رنج مواجه هستند: «رنج فردی» و «رنج مشترک» و «بیانِ کلامی» راه رهایی از رنج درونی و فردی و پرورش جسم راه رستگاری از رنج مشترک است.
«آفتاب و فولاد: دیدگاه‌هایی شخصی درباره هنر، عمل و مرگ معنوی» نوشته یوکیو میشیما و ترجمه فردین توسلیان با شمارگان هزار نسخه، 140 صفحه قطع پالتویی، به بهای 10 هزار تومان از سوی نشر آنیما روانه کتابفروشی‌ها شده است.
نظر شما