.jpg)
فریده خلعتبری؛ مدیر انتشارات شباویز در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره تجربه چهل سال گذشته صنعت نشر ایران در حوزه تالیف و ترجمه بیان کرد: دلیل اصلی جهش تالیف در مقایسه با ترجمه بعد از انقلاب، به سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مربوط می‌شود. تصمیم بر این بود که به‌‌ازای مثلا هر 10 عنوان کتاب تالیفی، یک کتاب ترجمه‌ای منتشر شود تا تولید کتاب‌های ترجمه کنترل شود.
سیاست حمایت از تالیف و کنترل ترجمه
وی درباره تاثیر تصمیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر کنترل انتشار ترجمه افزود: تصمیم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای انتشار بیشتر تالیف در مقایسه با ترجمه به معنای حمایت و افزایش تالیف بود. در این جریان، ناشران تلاش می‌کردند تالیف را در اولویت قرار دهند اما به مرور شاهد تضعیف این جریان بودیم تا اینکه این رویه به بیراهه رفت.
مدیر انتشارات شباویز توضیح داد: طی دو دهه بعد از انقلاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کتاب‌های تالیفی را در صدر حمایت‌ها قرار می‌داد آن‌ها را خریداری می‌کرد. عرضه این دست از کتاب‌ها در نمایشگاه‌ها نیز اولویت داشت.
خلعتبری افزود: اگر این مسیر ادامه پیدا می‌کرد، بی‌تردید یک دنیا پدیدآور در زمینه‌های مختلف از‌جمله شعر و داستان داشتیم؛ علاوه براین پژوهشگران ایرانی می‌‌توانستند در حوزه‌های مختلف حرفی برای گفتن داشته باشند. البته در صورتی که جریان حمایت‌ها به ایجاد آسیب‌هایی مانند کتابسازی نمی‌انجامید.
رشد تالیف با سرانه‌مطالعه در تناقض است
مدیر انتشارات شباویز درباره ارتباط بین جهش تالیف و چرایی رشد نامتوازن مخاطب با این جهش گفت: دلیل اصلی اینکه جمعیت مخاطب همزمان با جهش تالیف افزایش پیدا نکرد، تولید بی‌کیفیت کتاب‌ها است. در واقع تولید بی‌کیفیت و کتابسازی از عوامل بازدارنده در جلب نظر مخاطب بوده است.
خلعتبری افزود: تشکیل گروه کارشناسی، برای بررسی و موشکافی آثار تالیفی و همچنین شناسایی کتابسازیها و پیشگیری از به دام تکرار افتادن نویسندگان، آمار‌ها را به واقعیت نزدیک می‌کند و آثار منتشر شده، مخاطب خود را پیدا می‌کنند.
کتابسازی برای افزایش آمار تالیف
این پیشکسوت حوزه نشر درباره آسیب‌شناسی جهش تالیف در مقایسه با ترجمه بیان کرد: یکی از آسیب‌های ایجاد شده در رشد تالیف طی چهار دهه گذشته، ظهور پدیده کتابسازی است. به‌عبارت دیگر به دلیل بی‌توجهی به تولید کیفی و نگاه صرفا کمی به تالیف، جریان حمایت از تالیف به بیراهه رفت.
وی افزود: در این رویه، بسیاری از کتاب‌ها با محتوای تکراری منتشر شد. به‌عنوان مثال، چند مجموعه با هم تجمیع می‌شد و به‌عنوان یک کتاب جدید به بازار می‌آمد. تولید یک و یا چند عنوان جدید در قالب یک و یا چند مجموعه نیز از نمونه‌های دیگر کتابسازی است.
ناشرانی که به کتابسازی دامن زدند
وی ادامه داد: محاسبه کتابسازیها به‌عنوان آثار جدید موجب شد تا آمارهای نشر بسیار متورم شود. تولید کتاب با استفاده از آثار نویسندگان قدیمی، یکی دیگر از روش‌های کتابسازی بود و مرجعی برای نظارت بر این جریان وجود نداشت.
مدیر انتشارات شباویز با اشاره به نقش برخی از ناشران در تقویت جریان کتابسازی گفت: برخی از ناشران نیز با مجلد‌سازی، کتابسازی را تقویت کردند. به‌عنوان مثال، چند عنوان از یک مجموعه را در نوبت اول به‌صورت مجموعه پنج جلدی، در نوبت دوم در مجموعه سه جلدی و گاهی نیز به‌صورت یک جلد منتشر می‌کردند. بسیاری از ناشران نیز فقط با تغییر جلد، تعداد عنوان‌های تالیفی خود را افزایش دادند.
آمارهای واقعی مخاطب را افزایش می‌دهد
وی با اشاره به دیگر فعالیت‌های که با رویکرد آمارسازی از سوی برخی ناشران انجام می‌شود افزود: با توجه به اینکه موسسه خانه کتاب، آمار نشر را براساس چاپ کتاب اعلام می‌کرد، ناشران به‌عنوان مثال از دو هزار تیراژ کتاب چاپ شده، 200 عنوان را به نام نوبت اول عرضه می‌کردند، بعد 150 نسخه دیگر را به نام نوبت دوم و همین‌طور ادامه پیدا می‌کرد. ناشران با این کار، آمار تعداد دفعات چاپ را افزایش می‌دادند.
خلعتبری ادامه داد: این کار موجب می‌شد تا مخاطب تصور کند، کتاب‌های این ناشر از کیفیت قابل توجهی برخوردار است که به‌عنوان مثال، به چاپ بیستم رسیده است. بسیاری از ناشران، حتی ناشران بزرگ به این آمارسازی‌ها و کتابسازیها اقدام می‌کردند.
حمایت صحیح از تالیف ایران را به جایگاه تاریخی خود بازمی‌گرداند
این فعال حوزه نشر با بیان اینکه حمایت صحیح از تالیف امری پذیرفته است، گفت: باید توجه داشته باشیم که در قرن‌های گذشته در ایران کتاب‌هایی تالیف می‌شد که مدت‌ها برای دانشمندان دیگر کشور‌ها مرجع بود. برخی از این آثار مانند کتاب‌های ابن‌سینا همچنان جایگاه جهانی خود را دارند. کجا می‌توان کتاب‌هایی مانند دیوان سعدی، حافظ و یا مولانا پیدا کرد،
وی با تاکید بر نظارت کیفی و هدایت درست سیاست‌های حمایت از تالیف و تالیفگران اظهار کرد: اگر مولفان به شکل درست حمایت شوند، می‌توانیم به جایگاه گذشته بر‌گردیم.
خلعتبری همچنین با انتقاد از برخی رفتارهای ناخوشایند با نویسندگان افزود: با برداشته شدن الزام تالیف بیشتر در مقایسه با ترجمه، بعضا شاهدیم که مسئولان در گفت‌و‌گوها و سخنرانی‌ها، برسر مولف زده‌اند. این رفتار‌ها منجر به کناره‌گیری پدیدآور خلاق می‌شود! باید افراد خلاق در حوزه تالیف را حمایت کنیم و پرورش دهیم.
مدیر انتشارات شباویز درباره راهکار‌‌های مهم در حمایت از تالیف بیان کرد: به نظر می‌‌رسد چندان به تاثیر جوایز حوزه کتاب برای حمایت از تالیف توجه نمی‌شود. منظورم بی‌توجهی به ترجمه نیست، ترجمه ادامه داشته باشد، اما جوایز ملی که نباید به ترجمه اختصاص پیدا کند.
نظر شما