تمرکزگرایی نشر در تهران، اگرچه تا حدی طبیعی است اما این حد از انباشتگی در پایتخت، یک آسیب تمام و کمال تلقی می‌شود؛ خصوصا در شرایطی که شبکه‌های توزیع کتاب در کشور دچار ضعف شدیدی هستند و نمی‌توانند تازه‌های نشر را به شکلی متوازن در اقصی‌نقاط کشور توزیع کنند.
نمودار زیر نمایانگر افزایش فاصله بین آمار نشر کتاب در تهران و سایر شهرستان‌ها، خصوصا در دو دهه اخیر است:
تمرکز مراکز علمی و فرهنگی در تهران
حمید خرمی؛ رئیس اتحادیه ناشران قم در این زمینه به ایبنا گفت: در بررسی روند انتشار و فاصله گرفتن تولید کتاب در تهران نسبت به سایر شهرها در دو دهۀ سوم و چهارم می‌توان به یک عامل محوری اشاره کرد و آن پایتخت بودن تهران و تمرکز مراکز فرهنگی، علمی، هنری و دانشگاهی در این شهر است.
وی با بیان اینکه آمار تعداد مراکز علمی در تهران شاهد این ادعا است، افزود: وقتی پایگاه‌های علمی و هنری در یک جا متمرکز شوند، خود‌به‌خود دانشوران و اهل قلم و هنر در همان جا گرد می‌آیند. با وجود این دو عامل، عاملِ حمایت کننده قدرتمند دیگری هم به نام دولت پا پیش
می‌گذارد و با حمایت‌های خود از ناشر و نویسنده و مراکز علمی، به رونق آن کمک می‌کند.
خرمی ادامه داد: به‌طور خلاصه می‌توان چند عامل اساسی را در این مورد نام برد که از میان آن‌ها، مرکز بودن تهران، تعدّد مراکز علمی، دانشگاهی و هنری در این شهر، تمرکز جمعیت و فراوانی آن و نیاز آن‌ها به کتاب در زمینه‌های آموزشی و غیر آن در این زمینه موثر هستند.
وی با اشاره به دیگر عوامل موثر بر تمرکزگرایی صنعت نشر در تهران نسبت به دیگر استان‌ها، توضیح داد: وجود نویسندگان و هنرمندان و پژوهشگران بیشتر در تهران به تناسب مراکز علمی، حمایت دولت و رواج بیشتر کامپیوتر و وارد کردن دستگاه‌های مدرن مرتبط با چاپ در تهران منتج شده است که این مساله به‌خصوص طی سال‌های اخیر بیشتر بوده.
ضرورت آسیب‌شناسی
خرمی در بخش دیگر صحبت‌های خود با بیان اینکه عوامل بالا در دو دهه سوم و چهارم، قدرت بیشتری گرفته‌اند، گفت: این قدرت گرفتن موجب شده است که فاصله تهران با دیگر شهرها بیشتر شود و به نظر می‌رسد در این میان آسیب‌شناسی تمرکزگرایی نشر کتاب در تهران باید به صورت جدی از سوی مسئولان و سیاست‌گذاران دنبال شود.
وی افزود: تمرکز نشر کتاب در تهران باعث عقب‌ماندگی فرهنگی شهرهای دیگر خواهد شد، زیرا اگر بپذیریم که کتاب عامل مهمی در پیشرفت فرهنگی است، در این صورت آسیب‌شناسی شهرهای دیگر را از محروم بودن از نشر، بهتر درک خواهیم کرد.
خرمی با اشاره به آسیب دیگر در این حوزه و تاثیر آن بر توسعه تمرکزگرایی نشر در تهران، عنوان کرد: تشویق دیگران به ویژه عناصر فرهنگی برای مهاجرت به تهران و افزایش بی‌رویه جمعیت این شهر و اختلال در خدمت‌رسانی یکی از آسیب‌های جدی در این زمینه است.
به گفته وی، کتاب، ابزار مهم فرهنگی و آموزشی است که مشاغل بسیاری را در کنار خود خلق می‌کند و ایجاد این مشاغل، جاذبه مهمی برای مهاجرت به وجود می‌آورد.
تمرکززدایی نشر یک سیاست کلان باشد
رئیس اتحادیه ناشران قم همچنین درباره لزوم تمرکززدایی نشر به عنوان یک سیاست کلان، گفت: ترویج فرهنگ در همه مناطق کشور، همیشه دغدغه اصلی نظام جمهوری اسلامی بوده و هست. از سوی دیگر کتاب که نماد بارز فرهنگ است، در تهران و یکی-دو شهر دیگر تولید می‌شود و این موضوع در تضاد با هدف اصلی نظام است.
وی با بیان اینکه توجه به تمرکززدایی باید جدی گرفته شود، ادامه داد: اگر بخواهیم فرهنگ را گسترش دهیم، باید تمرکززدایی را آغاز کنیم و نهادهای فرهنگی و علمی را که مرتبط با کتاب و فرهنگ هستند از شهرهای کلان -به ویژه تهران- در شهرهای دیگر توزیع کنیم.
خرمی با اشاره به راهکارهای پیشنهادی در این حوزه، توضیح داد: ایجاد مشاغل مرتبط با تولید کتاب در شهرهایی که زمینه بیشتر این پذیرش را دارند و جلوگیری از بیکاری و از بین بردن جاذبه مهاجرت به شهرهای بزرگ ما را به راهبرد تمرکززدایی به عنوان یک سیاست کلان، راهنمایی می‌کند.
نظر شما