به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، کاهش شمارگان کتاب شاید نخستین زنگ‌خطر برای اهالی نشر است. البته شناسایی دلایل شکل‌‌گیری سیر نزولی شمارگان کتاب را از یک منظر نمی‌توان بررسی کرد بلکه در مسیر بررسی دلایل، مجموع عوامل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و تحولات فناوری را باید در نظر داشت.

شمارگان کتاب طی 40 سال گذشته، تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار گرفته و فراز و فرود‌های متعددی را تجربه کرده است:     

       
صالح رامسری؛ مدیرمسئول انتشارات معین در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایبنا درباره وضعیت شمارگان کتاب طی 40 سال گذشته بیان کرد: اوایل انقلاب که در انتشارات امیر‌کبیر مشغول بودم، روزی یک عنوان کتاب منتشر می‌کردیم. جامعه در حال دگردیسی و پوست‌اندازی بود و مردم تشنه دانستن.
 
وی افزود: چند سال بعد از انقلاب و با ساماندهی چاپ و نشر، کتاب هویت پیدا کرد. چاپ کتاب بدون مجوز کنترل شد اما عطش جامعه برای مطالعه کاهش پیدا کرد. رخداد‌های سیاسی ناشی از فعالیت گروه‌های به اصلاح چپ و راست در بروز این حالت بی‌اثر نبود. سخت‌گیری‌ها در چاپ کتاب طی دهه 60 نیز بر کاهش شمارگان کتاب تاثیر گذاشت.  
 
اعمال سلیقه‌ها بر کاهش شمارگان اثر گذاشت
رامسری با اشاره به افزایش شمارگان کتاب با روی کار آمدن دولت اصلاحات ادامه داد: در این  برهه تاریخی فرصتی ایجاد شد تا برخی کتاب‌ها که در دولت‌های قبل‌تر مجوز چاپ نداشتند، منتشر شوند.
 
مدیرمسئول انتشارات معین با اشاره به تکرار سخت‌گیری‌ها در جریان صدور مجوز چاپ کتاب گفت: چاپ کتاب در دولت بعد از اصلاحات با سخت‌گیری‌های دوباره‌ای همراه شد؛ سخت‌گیری‌هایی که متاسفانه بیشتر اعمال سلیقه بود. مجموع  این اعمال سلیقه‌ها ضربه کاری و نهایی را بر نشر و به‌ویژه شمارگان وارد کرد.

رامسری اعمال سلیقه‌ها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم و دهم بیان کرد: مردم متوجه می‌شدند که محتوای کتاب‌ها مُثله شده است. اینگونه بود که اعتماد مردم به کتاب از بین رفت.

دستگاه‌های چاپ دیجیتال و افت شمارگان کتاب
این فعال حوزه نشر با اشاره به دیگر عوامل موثر در شکل‌گیری جریان نزولی شمارگان کتاب ادامه داد: با دگرگونی صنعت نشر و ظهور فناوری‌های دیجیتال در شمارگان موثر بود زیرا پیش از ظهور دستگاه چاپ دیجیتال، چاپ کتاب به مقدمات فراوان مانند تهیه فیلم و زینک چاپ احتیاج داشت.
 
رامسری افزود: ناشران پیش از ورود دستگاه‌های چاپ دیجیتال، حداقل باید هزار نسخه کتاب چاپ می‌کردند  در ‌حالی‌که از مدت زمان فروش آن‌‌ها اطمینان نداشتند. دستگاه چاپ دیجیتال موجب شده تا ناشر برای سنجش بازار به‌عنوان مثال، 500 نسخه چاپ کند که بر کاهش شمارگان کتاب نیز موثر بوده است.
 
مدیرمسئول انتشارات معین با بیان این مطلب که برای بررسی کاهش شمارگان کتاب باید مجموع عوامل را بررسی  کرد، درباره صحت آمار شمارگان کتاب گفت: چندان به آمار شمارگان کتاب نمی‌توان اطمینان کرد. برخی ناشران به دلایل مختلف از‌جمله حفظ جایگاه کتاب از درج شمارگان واقعی کتاب امتناع می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر به جای 100 نسخه، 1000 نسخه را در شناسنامه کتاب درج می‌کند.

مشکلات اقتصادی بر شمارگان تاثیر‌گذار است
رامسری در بیان دیگر دلایل کاهش شمارگان کتاب ادامه داد: توسعه فضای مجازی در کاهش شمارگان کتاب بی‌تاثیر نیست. علاوه براین نباید فراموش کنیم که فعالیت‌‌های فرهنگی زمانی در جامعه رشد می‌کند که جامعه در آرامش باشد؛ در‌حالی‌‌‌که جامعه به دلیل مشکلات اقتصادی به آرامشی که نیاز دارد، نرسیده است.
 
وی افزایش قیمت کتاب را از دیگر عوامل موثر در کاهش شمارگان دانست و افزود: با افزایش قیمت کاغذ و دیگر ملزومات تولید کتاب به‌دنبال تحریم‌های اقتصادی، موجب کاهش مخاطب شده و بر کاهش شمارگان کتاب تاثیر مستقیم داشته است. مضاف بر اینکه ناشر با توجه به افزایش قیمت ملزومات چاپ کتاب، چندان در افزایش قیمت کتاب اختیار ندارد.
 
این ناشر ادامه داد: افزایش قیمت کتاب به معنای شروع اختلاف بین ناشر و مولف است. تغییر قیمت کتابِ هزار نسخه‌ای که در انبار مانده و ناشر با توجه به نوسانات قیمت ملزومات، مجبور به افزایش قیمت آن شده، ممکن است زمینه شکایت مولف را به دنبال داشته باشد.
 
رامسری افزود: برای پیشگیری از دعوای ناشر و مولف برسر حق‌التالیف، ناشر به کاهش شمارگان روی می‌آورد تا در نوبت‌های بعد براساس افزایش قیمت ملزومات و همچنین اطمینان از فروش، قیمت جدید و به‌تبع آن حق‌التالیف جدید را تعیین کند.

کتاب قاچاق و کاهش مشتری و شمارگان
وی با تاکید بر تاثیر کتاب‌های قاچاق بر کاهش شمارگان کتاب گفت: اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا از تولید کتاب قاچاق جلوگیری کنند اما موفق نمی‌شوند. بسیاری از مردم تصور می‌کنند کتاب‌ دست‌فروشی‌ها بدون سانسور چاپ شده بنابراین تمایل بیشتری برای خرید آن‌ها دارند؛ در‌حالی‌‌که این ‌طور نیست.
 
رامسری با اشاره به تاثیر افت کیفی تالیف در کاهش شمارگان کتاب افزود: بعد از احمد محمود و گلشیری آیا جایگزینی آمد؟ دایره واژگانی این نویسندگان بسیار گسترده بود. نویسنده‌ای مانند جعفر شهری برای یک موضوع، اندوخته‌ای از ضرب‌المثل، شعر و حکایت داشت اما نویسندگان امروز این توانایی را ندارند و این موضوع بر جذب مشتری اثر گذاشته است.