به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) امروزه شاهد گسترش کتابهای زرد و بازاری و کارتونی مخصوصا در حوزه کودک و نوجوان هستیم، بسیاری از کارشناسان، دو دلیل عمده این مساله را گرایش بسیاری از ناشران حوزه کودک و نوجوان، مخصوصا ناشران نوپا و استقبال مردم از این کتابها به دلیل دسترسی آسان و قیمت پایین عنوان می‌کنند. براین اساس و به منظور بررسی بیشتر این موضوع گفت‌وگویی انجام دادیم با حسنا وفایی‌نژاد، مدیر نشر تحول، که فعالیتش در حوزه انتشار کتابهای کودک و نوجوان و روانشناسی را در دهه اخیر شروع کرده و در طول پنج سال فعالیت ۱۵۰ عنوان کتاب که اغلب در حوزه کودک و نوجوان بوده، منتشر کرده و معتقد است ناشران با تولید محتوای جذاب و اقدامات جدید و به روز می‌توانند نقش موثری در افزایش گرایش بچه‌ها به کتابخوانی داشته باشند.
میزان توجه والدین به کتابهای ارزشمند و فاخر کودکو نوجوان چقدر است؟
توجه والدین به کتابهای فاخر کودک و نوجوان ارتباط مستقیمی با معرفی و تبلیغات منطقی دارد. معمولا والدین و اولیای تربیتی به دنبال کتاب‌هایی‌اند که در محافل ادبی و جشنواره‌های مختلف جوایز کسب کرده باشند. کتابهای فاخر در جریان جشنواره‌های ادبی، جوایز، اهدا میزان کیفیت (لاکپشت پرنده) شورای کتاب کودک، کمیته بررسی کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و... می‌توانند به والدین و اولیای تربیتی در انتخاب و به‌گزینی کتابهای فاخر برای کودکان و نوجوانان کمک کنند. بهره‌گیری از رسانه‌ها و فضاهای مجازی کانال‌ها و گروه‌های مجازی نیز می‌تواند بر میزان توجه والدین به کتابهای ارزشمند کودک و نوجوان بی‌افزاید.
به نظر شما دلیل بی‌توجهی والدین به کتابهای فاخر کودک و نوجوان چیست؟
یکی از دلایلی که والدین و اولیای تربیتی به کتابهای فاخر کودک و نوجوان بی‌توجهی می‌کنند، عدم شناخت و آشنایی آن‌ها از کتابهای فاخر است. متاسفانه کتابهای خوب و مناسب کمتر در دسترس والدین قرار دارند. کتابهای سوپرمارکتی بیشتر در دسترس والدین قرار دارند. بحث دیگر آن که تولید کتابهای فاخر با هزینه‌های گزاف و فراوان روبه‌رو است. کیفیت کتابهای ارزنده کودک و نوجوان از نظر کیفی با هزینه‌های بالا ارتباط مستقیم دارد و ناشر برای تولید این گونه کتابها هزینه‌های زیادی را صرف می‌کند و چون هزینه تولید کتاب بالاست و ناشر، تیراژ را پایین می‌آورد تا بتواند بخشی از هزینه‌ها را جبران کند. به نظر من والدین به این گونه کتابها کم توجه نیستند، زیرا تبلیغات مناسب و کافی برای کتابهای فاخر وجود ندارد. به عنوان مثال اگر در شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به طور تخصصی و مستقیم و حساب شده و با برنامه به کتاب و کتابهای فاخر پرداخته شود، به والدین کمک شایسته‌ای در راستای معرفی آثار خوب و خواندنی و خلاقه خواهد شد.
برخی از ناشران کتابهای کودک و نوجوان به تولید و انتشار کتابهای کارتونی گرایش دارند، نظر شما درباره این کتابها چیست؟
کتابهای کارتونی به آن دسته از کتابهای تولیدی کودک گفته می‌شود که در آن عناصر ادبی و هنری به حداقل‌ها رسیده باشد. محتوای چنین کتاب‌هایی بر مبنای کارتون‌های معروف ساخته شده و برای جامعه هدف چیزی جز تکرار و خستگی به همراه ندارد، البته مخاطب کودک هم از این نوع کتابها به خوبی استقبال می‌کند. به کتابهای کارتونی، کتابهای بازاری هم گفته می‌شود. ناشران در تولید این گونه آثار سودهای حداکثری به جیب می‌زنند. برای طراحی هنرمندانه و خلاقه بصری هزینه‌ای صرف نمی‌کنند. البته میزان استقبال جامعه هدف نیز از کتابهای بازاری بسیار بالاست. اما متاسفانه حضور ناشران در تولید چنین کتاب‌هایی پر تعداد است. ناشران غیرمتعهد، در تولید و انتشار این گونه کتابها معیارهای هنری و ادبی را کنار می‌گذارند و تنها به پرکردن جیبشان مشغول می‌شوند. البته نباید غافل بود که انتشار و تولید کتابهای بازاری برای ماندن و ایستایی ناشران در بازار آشفته کتاب به یک ضرورت تبدیل شده است و بررسی و تحلیل و آسیب شناسی آن به مقال و مجال دیگری موکول می‌کنم.
آیا وجود کتابهای کارتونی برای مخاطبان را لازم وضروری میدانید؟
با عنایت به پایین بودن سرانه مطالعه کتاب و کم رنگ بودن کتابخانه‌ها از حضور کتابخوانان حرفه‌ای، استفاده از این ایده و تکنیک برای کنجکاو کردن و تقویت و بالابردن فرهنگ کتابخوانی در کودکان به یک ضرورت تبدیل شده. از سویی ارزان بودن این گونه کتابها نیز والدین را ترغیب می‌کند که این کتابها را خریداری کنند.
از سویی دیگر صدور مجوزهای قانونی برای تولید و انتشار و توزیع چنین کتاب‌هایی خود دلیلی محکم بر تایید انتشار چنین کتاب‌هایی است.
کتابهای بازاری، موافقان و مخالفان خود را دارد و هر گروه دلایل و استباط‌هایی در تایید نظر و اندیشه خور دارند؛ اما بایستی بپذیریم کتابهای بازاری بخشی از ادبیات کودک و نوجوانان است که مخاطب دارد و همین که مخاطب از دیدن وخواندن آن لذت می‌برد کافی است. مگر نه این است که یکی از کارکردهای ادبیات ایجاد التذاذ ادبی در مخاطب است؟
نقش نهادهای نظارتی و بررس و کارشناسان حوزه کتاب در این خصوص چیست؟
کارشناسان حوزه نظارت بر تولید کتاب کودک و نوجوان می‌توانند حرکت‌های موثری انجام دهند، اماراستش را بخواهید کمی ایده آل و دور از ذهن است. زیرا این اتفاق زمانی بهتر تاثیرگذار خواهد بود که نقد و بررسی و کارشناسی کتاب کودک در جایگاه والایی باشد. من با نظارت دقیق و کارشناسی کتاب موافقم، اما این اتفاق به‌خوبی میسر نخواهد شد. دلیل هم مثالی عرض می‌کنم: تاکنون از کتاب «مهمانان ناخوانده» که بازآفرینی یکی از داستان‌های فولکلور از سوی فریده فرجام است نخستین بار از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۴۵ منتشر شد تا کنون چندین عنوان با همین نام و مضمون و محتوا منتشر شده! و تاکنون هم کسی و نهادی بر عدم انتشار مشابه این کتاب اقدامی صورت نداده... حال تو حدیث مفصل بخوان از این مجمل، بی شک بسیار نقش نهادهای نظارتی و بررس در این حوزه بسیار لازم و کاربردی است و اما فعلا که در این حوزه هر کس کار خودش را به تنهایی و مستقل انجام می‌دهد و مواظب کلاهش است!
یک بخش تولید این گونه کتابها درآمدهای مالی وسودآور بودنشان است، لطفا در این باره سخن بگویید.
درست است. کتابهای تولید کتابهای بازاری سودآور و درآمدزا و بازگشت سرمایه گذاری آن برای ناشر بسیار میسر و مقدور است به همین دلیل بسیاری از ناشران به تولید و انتشار این گونه کتابها رو می‌آورند. ناشران کتاب کودک در بخش خصوصی با هزینه‌های فراوان مالی در نشر و مباحث دیگر روبه‌رو هستند و ناشران کودک هم مجبورند که برای بقا و ماندن در چرخه نشر کتاب کودک این کتابها را تولید کنند.
میزان استقبال مخاطبان از این گونه کتابها را چگونه ارزیابی میکنید؟
با بررسی میزان تیراژ واقعی کتابهای کارتونی به میزان استقلال جامعه هدف از آن پی می‌برید کتابهای کارتونی مخاطب دارند.
پنجشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۷ - ۱۲:۱۶
حسنا وفایی‌نژاد، مدیر نشر تحول، معتقد است والدین به کتابهای فاخر کم توجه نیستند، آن‌ها شناختی نسبت به این آثار ندارند زیرا تبلیغاتی وجود ندارد و بهمین دلیل سراغ کتابهای کارتونی می‌روند.
نظر شما