وی در اطلس پستانداران کشور به عنوان عکاس، اطلس پرندگان استان خراسان شمالی به عنوان مجری، اطلس مهره‌داران استان بوشهر به عنوان عکاس و مؤلف بخش پرندگان آن، تالیف شناسنامه‌های مناطق حفاظت شده استان خراسان رضوی، بررسی گونه‌های درمعرض انقراض هرمزگان و وضعیت هوبره در هرمزگان، مطالعه آب‌های داخلی هرمزگان نقش داشته است.
موسوی که سال‌ها نیز با نشریات مربوط به محیط زیست همکاری کرده است، دارای مدال طلای فیاپ، بخش طبیعت جشنواره بین‌المللی نوروز کشور تاجیکستان در سال 2017 و یکی از 8 عکس منتخب در بخش طبیعت و حیات وحش، جشنواره بین‌المللی عکس جهانی شرکت سونی در کشور انگلستان در سال 2015 و برنده مدال برنز، جشنواره بین‌المللی خیام در بخش طبیعت سال 2016، شایسته تقدیر در بخش آزاد، جشنواره بین‌المللی خیام در سال 2017 و مقام دوم مسابقه عکاسی تنوع زیستی در قاب، توسط خانه عکاسان ایران و سازمان محیط زیست، است.
بابک موسوی اخیراً برای برپایی یک نمایشگاه عکس با عنوان «مفهوم طبیعت: هنر یک عکاس حیات وحش» و رونمایی از کتاب 2 جلدی «راهنمایی برای گردشگران و عکاسان حیات وحش ایران» به شیراز و نگارخانه تار و پود مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس آمده بود. در فرصتی که دست داد، به بهانه انتشار کتاب یادشده که به گفته خودش محصول 20 سال پژوهش و عکاسی است و توسط 2 چاپخانه شیراز به چاپ رسیده است، با این عکاس بَمی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
«راهنمایی برای گردشگران و عکاسان حیات وحش ایران» اولین تجربه چاپ کتاب شماست؟
نه؛ پیشتر «شناسنامه مناطق حفاظت شده استان خراسان» را نوشته بودم و به عنوان یک محقق کارم را در ژانر تنوع زیستی ایران شروع کردم. در نزدیک به 40 پروژه مجری یا همکار طرح بوده‌ام که تعدادی هم ملی بود. در اطلس پرندگان ایران که پروژه‌ای ملی است که با همکاری موزه تاریخ طبیعی هلند و دانشگاه تهران انجام شد و من هم مشارکت داشتم. اما این کتاب یک استثنا در کارهای من به شمار می‌رود که کل آن را خودم انجام دادم و پیشتبانی مالی نداشته است.
آیا ناشر این اثر خودتان هستید؟
بله؛ نویسنده، عکاس، مولف و ناشر این کتاب خودم بودم، اما در دیگر پروژه‌ها، سازمان محیط زیست پشتیبان مالی بود یا دانشگاه تهران طرحی را بنا کرده که بخشی از آن را من انجام دادم. برای نمونه مجری تهیه اطلس پرندگان استان خراسان شمالی بودم. این کتاب حاصل 20 سال کار میدانی است که من تمام مناطق ایران از جمله مناطق حفاظت شده، پارک‌های ملی، ذخیره‌گاه‌های زیست کُره و همچنین مناطق آزاد ایران را در این سال‌ها برای دیدن پرندگان و پستانداران، خزندگان جستجو کردم و اطلاعات را یادداشت برداری کردم و عکس گرفتم. از گونه‌های شاخص جانوری ایران عکاسی کردم که درنهایت وقتی عنوان ایران روی جلد این کتاب می‌آید، برازنده نام آن باشد.
عکس‌های چند گونه جانوری در این مجلدها به چاپ رسیده است؟
فکر می‌کنم حدود 270 گونه جانوری در این کتاب عکسشان چاپ شده، اما گونه‌های مهم ایران است.
آیا گونه‌هایی هم هست که در این کتاب قرار داشته، اما منقرض شده باشند؟
بله؛ یوزپلنگ. تعداد یوزپلنگ‌های ایرانی به کمتر از 20 قلاده رسیده و از جمله جانورانی است که عملا آن را باید منقرض‌شده به حساب آورد.
برای شکار یک عکس، ممکن است یک عکاس حیات وحش ناچار باشد روزها یا ساعت‌ها وقت بگذارد. همینطور است؟
گاهی ماه‌ها هم به درازا می‌کشد؛ برای عکاسی حیات وحش اول باید یک هدف داشت و یک گونه را به عنوان هدف در نظر گرفت. مثلا تصمیم می‌گیرید از پلنگ ایرانی عکس بگیرید، باید ابتدا درباره این گونه جانوری مطالعه کرد سپس زیستگاه و بهترین مکان که بیشترین جمعیت را از این گونه می‌توان دید، شناسایی کنید. پس از این مرحله که ابتدای کار به‌شمار می‌رود، باید چرخه زندگی و رژیم غذایی آن را شناخت و گام بعدی تحقیق میدانی است. احاطه بر موضوع ناشی از برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف است.
هر عکاسی دوست دارد حاصل کارش را در هر ژانری جایی به نمایش بگذارد؛ یکی مایل است نمایشگاه بگذارد، یکی به فضای مجازی بسنده می‌کند و برخی به چاپ کتاب عکس می‌پردازند، اما در دوره‌ای هستیم که چاپ کتاب به‌ویژه در زمینه مجموعه عکس به دشواری انجام می‌پذیرد، چه مشکلاتی در چاپ این کتاب پیش‌روی شما بود؛ زیرا اثری با مشخصاتی از جمله چاپ نفیس است؟
درحالی‌که برای انتشار این کتاب تردید داشتم، همسرم خیلی تشویقم کرد زیرا رقم بالایی حدود 250 میلیون تومان هزینه داشت و این پول را نداشتم و ناچار شدم برای جبران هزینه‌های آن نزدیک 50 درصد هزینه را وام بگیرم. یعنی پول اضافی نداشتم و باید از هزینه‌های زندگی‌ام برای آن صرف می‌کردم، اما احساسم این بود که هر زمان بخواهم این کار را چاپ کنم مشکلات به‌جای خود باقی است، اما با هدف خدمت به خلق دست به چنین کاری زدم.
آماده سازی و مراحل چاپ این کتاب چقدر زمان بُرد؟
نزدیک 5 سال چاپ این کتاب به درازا کشید.
عکس‌هایی که در کتاب آورده شده، چکیده‌ای از آثاری است که تاکنون گرفته‌اید. از میان چه تعداد عکس به این مجموعه رسیدید؟
عکاسان حیات وحش بسیار عکس می‌گیرند؛ به‌خاطر روش عکاسی و از آنجا که سوژه در اختیارشان نیست باید تعداد خیلی عکس بگیرند. شاید از میان هزاران شات عکاسی یکی در این نمایشگاه و کتاب می‌بینید. عکاسی حیات وحش، «اسنپ‌شات» نیست بلکه هدفمند و همراه برنامه‌ریزی است اما با این حال باید تعداد زیادی عکس گرفت تا به هدف رسید. حدود 26 ترابایت عکس دارم.
این چندمین نمایشگاهی است که برگزار می‌کنید؟
پیرامون این کتاب دومین نمایشگاهی است که برگزار می‌کنم. یک نمایشگاه هم در تهران داشتم. البته این کتاب آبان امسال به چاپ رسیده است.
آیا برای این کتاب الگو یا نمونه‌های خارجی در نظر داشتید؟
بسیاری از کشورها دارای کتابی با عنوان «Where and How To Photography» هستند. در هر کشوری معمولا چگونگی عکاسی حیات وحش در قالب کتاب منتشر شده است که تلاش کردم به این شیوه اثری منتشر کنم.
آیا حسرت گرفتن عکس از جانوری برای این کتاب داشتید؟
بوزپلنگ ایرانی؛ آنچه از این جانور در نمایشگاه دیده می‌شود، محصول منطقه محدود شده است و در محیط زیست این حیوان گرفته نشده است. از آنجا که تعداد یوزپلنگ ایرانی در طبیعت کم شده است، گرفتن عکس از این گونه جانوری نادر، عملاً بسیار دشوار است.
در حین عکاسی از جانوران خطراتی هم تجربه کردید؟
جانوارن خطری برای انسان ندارند زیرا اگر روش برخورد با یک حیوان را بدانید، خطری متوجه‌تان نیست بلکه این انسان است که قابل پیش بینی نیست و تنها موجودی که نمی‌توان پیش‌بینی کرد چه چیزی در ذهنش می‌گذرد، انسان است!
از این واهمه ندارید که این کتاب مخاطبی پیدا نکند؟ زیرا در شرایط اقتصادی فعلی اولویت مردم ممکن است کتاب آن هم از نوع نفیس و تخصصی‌اش نباشد.
من این موضوع را کاملا درک می‌کنم؛ هدف من خدمت به خلق است و منظورم از خلق فقط انسان نیست زیرا انسان بخشی از تنوع زیستی است. من احساس می‌کنم یک عکس خوب می‌تواند موجب شناخت مردم از گونه‌های جانوری شود. اگر یک عکس زیبا از گربه شنی یا گربه پالاس را نشان مردم ندهی، آن حس زیبا به مخاطب منتقل نخواهد شد. کتاب‌هایی اینچنین کمک می‌کند که مخاطب عام به‌ویژه با حیات وحش بهتر برخورد کند.
قرار است این کتاب در کشورهای دیگر هم ارایه شود؟
این کتاب برای این دوزبانه است که به‌خاطر مخاطب خارجی و برای گردشگر خارجی که به ایران می‌آید، نوشته و تهیه شده است. زیرا ما در کشور کتاب عکس از مناظر تاریخی و میراث فرهنگی بسیار داریم اما راجع به حیات وحش هیچ کتابی به زبان انگلیسی برای مخاطب عام و گردشگر نداشتیم.
در روند چاپ کتاب به‌عنوان ناظر در هنگام چاپ حضور داشتید؟
در مرحله چاپ حضور نداشتم اما صفحه آرایی و ادیت اولیه را خودم انجام دادم سپس به رضا عابدی هنرمند شیرازی سپردم و این کار را با نظرات خودش به بلوغ رساند. این کتاب توسط چاپخانه ادیب مصطفوی و یک چاپخانه دیگر شیراز با نظارت ایشان چاپ شد.
برای این کتاب مورد حمایت سازمان یا ارگانی قرار گرفتید؟
خیر؛ من حتی برای برخی چشم‌اندازهای چاپ شده در این اثر، پول پرداخت کردم و نزدیک 12 میلیون تومان فقط هزینه ویراستاری کتاب دادم و این جدای از هزینه‌های ترجمه کتاب به زبان انگلیسی است که پرداخت کردم. این کتاب با چنین هزینه‌هایی افزون بر 350 میلیون تومان جدای از هزینه‌های سفر، خرج برداشته است.
برنامه آینده شما برای ادامه موضوعیِ این کتاب چیست؟
با پایان یافتن بخش ایران، قصد دارم ایران بزرگ را عکاسی کنم. یعنی ایران تاریخی را کاوش کنم و به سراغ تاجیکستان تا گرجستان برای ثبت گونه‌های جانوری و حیات وحش بروم. اگر بتوانم از پس هزینه‌های آن بربیایم، به‌شکل میدانی به عکاسی از قلمرو ایران بزرگ خواهم پرداخت.
وضعیت نشر کشور در زمینه کتاب‌های تخصصی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برای چاپ این کتاب به انتشارات یساولی، بزرگترین ناشر شناخته شده ایران در این زمینه رفتم که گفتند ما داریم گریه می‌کنیم! منظورش این است که وضعیت بدی دارند. اصلا این کتاب توجیه اقتصادی ندارد و کاملا بر مبنای رسالت و وظیفه انجام گرفت.
هیچ‌گاه هنگام این کار پشیمان نشدید؟
البته که گاهی شدم؛ قطعا فشار اقتصادی دخیل بود. اما اگر این کار را نمی‌کردم، احساس انسان بودن نداشتم. هر جلد از کتاب «راهنمایی برای گردشگران و عکاسان حیات وحش ایران» در 1150 نسخه چاپ شده است. در جلد یک کتاب یادشده مسایل تکنیکال عکاسی حیات وحش ایران و مناطق کوهستانی قرار دارد و در جلد دوم مناطق بیابانی، نیمه‌بیابانی، تالاب‌ها و جلگه ایران مورد نظر قرار گرفته است.
نظر شما