به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) انوار در ابتدای این مراسم اظهار کرد: 77 سال پیش، هنگامی که دانش‌آموز بودم پروین اعتصامی را در دبیرستان البرز که آن زمان کالج آمریکایی‌ها بود دیدم. ما مجبور بودیم، قصاید او را حفظ کنیم و البته اعتصامی همان وقت هم شهرت و محبوبیت زیادی به ویژه در تهران داشت. 

عضو ثابت فرهنگستان ادب فارسی، با اشاره به ویژگی‌های شعر پروین، عنوان کرد: کسانی که با علم بدیع آشنایی دارند، می‌دانند اعتصامی چگونه از صنایع ادبی در شعرش استفاده کرده است. من افتخار آشنایی با اعتصام‌الملک، پدر پروین را هم داشتم. او از چهره‌های برجسته فهرست‌نگاری بود و نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای ملی را هم تدوین کرد. وی در خانواده‌ای اهل فضل متولد شد. پدرش به زبان‌های فرانسوی، ترکی و عربی تسلط کامل داشت. اعتصام الملک کتاب «اطواق الذهب» در مدح جارالله زمخشری، مفسر بزرگ قرآن کریم را که از نثرهای دشوار عربی است، بسیار عالی و بی‌نقص ترجمه کرد. حتی مطبوعات مصر هم به تحسین این ترجمه پرداختند.

انوار به بیان خاطره‌ای از دیدار با پروین اعتصامی پرداخت و گفت: آن زمان در مدرسه آمریکایی‌ها به ما سه ساعت انگلیسی و دو ساعت فارسی تدریس می‌شد. البته من در این مدرسه با زبان عربی هم آشنا شدم. وقتی سه ساعت اول به پایان می‌رسید، من به کتابخانه می‌رفتم. روزی پروین اعتصامی که خودش هم فارغ‌التحصیل مدرسه آمریکایی‌ها بود و انگلیسی را بسیار خوب و روان صحبت می‌کرد، به آنجا آمد و با خانم جردن، یکی از مسوولان مدرسه آمریکایی‌ها به گفت‌وگو پرداخت. البته این موضوع به 77 سال پیش بازمی‌گردد اما یادم هست که اعتصامی آثاری را هم از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌کرد. 
 
گلایه از نویسنده
شهره چلیپا، در ادامه این برنامه با بیان این‌که من از حدادی گلایه‌ای دارم، توضیح داد: او در این کتاب از قول من نوشته است:« شفیعی کدکنی گفته دهخدا حاضر بود امثال و حکم را با یک بیت از پروین اعتصامی عوض کند.» در حالی که جمله من این بود:« شفیعی کدکنی از قول دهخدا می‌گوید او حاضر بوده همه آثارش را بدهد و شعرهای پروین را بگیرد.» 

چلیپا مشروطیت را دوران بازگشت ایران به خِرد سالم دانست و افزود: عارف قزوینی و علی‌اکبر دهخدا در این دوره ظهور کردند اما عصر پروین، دوران سختی برای ادیبان ایرانی بود. زمانی که میرزاده عشقی ترور شد و فرخی یزدی هم به زندان افتاد. پروین می‌خواست با یک استبداد جهانی حرف بزند، نه فردی. پروین نوآوری‌هایی داشت و مسمط‌هایی با فرمی که دهخدا در مرثیه جهانگیرخان صوراسرافیل سروده بود، از وی به جا مانده است. 

این شاعر اضافه کرد: ملک‌الشعرای بهار معتقد بود پروین در قصایدش مردانه کار کرده و قطعاتش تحت تاثیر سعدی و سبک عراقی است. من هم باید به سخنانش این را اضافه کنم که اعتصامی از طنز حافظ هم تاثیر گرفته است و خردگرایی و نگاه انترناسیونالیست ( فرا ملی) از ویژگی‌ها او به شمار می‌آید. 
 
پروین زن بود یا مرد؟!
چلیپا با اشاره به این‌که خیلی‌ها فکر می‌کردند، سراینده اشعار پروین، دهخداست که نام مستعار یک زن را برگزیده، عنوان کرد: پشت سر پروین هیچ زن شاعری نبود. پشت سر او ناصرخسرو بود و اعتصامی نخستین زن مطرح در عرصه شعر فارسی است. البته پیش از او رابعه عدویه و فخرالملوک در شعر ایران ظهور کردند اما آن‌ها جایگاه پروین را نداشتند. ژاله قائم مقامی هم دیگر شاعر زن ایرانی بود که نام خود را مطرح کرد اما سروده‌هایش قابل مقایسه با اشعار اعتصامی نیست. 

وی ادامه داد: قائم مقامی و اعتصامی هردو در زندگی مشترک شکست خوردند. اولی پس از ناکامی‌اش می‌گوید:« چه می‌شد آخر ای مادر، اگر شوهر نمی‌کردم/ گرفتار بلا خود را چه می‌شد گر نمی‌کردم» اما واکنش پروین متفاوت بود. او در 28 سالگی ازدواج کرد و درباره این شکست سروده:« ای گل تو ز جمعیت گلزار چه دیدی / جز سرزنش و بد سری خار چه دیدی/ ای لعل دل افروز تو با اینهمه پرتو / جز مشتری سفله، به بازار چه دیدی» البته در مقام مقایسه، پروین تفاوت‌های دیگری هم با قائم‌مقامی دارد؛ اعتصامی به طبقه کارگر و محرومان جامعه نگاه ویژه‌ای داشت.

این شاعر با انتقاد از نگاه به زن در ادبیات کلاسیک ایران، گفت: عطار در تذکره‌الاولیا درباره مردان زیادی حرف زده اما زمانی که می‌خواسته از رابعه سخن به میان آورد، با انتقادات زیادی روبه‌رو می‌شود و در پاسخ به منتقدانش می‌گوید: اگر در عرصات (روز قیامت) فقط یک مرد را صدا کنند، آن مرد رابعه است! آل‌احمد هم به این موضوع از دریچه‌ای انتقادی نگاه می‌کند و می‌گوید:« چقدر اندوه داریم! اندوه نان، اندوه آب، اندوه برق و اندوه زن بودن!» معتقدم پروین، گردآفریدی بود که به جنگ سهراب رفت و پسر رستم تنها وقتی متوجه زن بودن او شد که کلاه‌خود از سرش به زمین افتاد و همان‌طور که می‌دانید، به یل جوان گفت اگر مرا شکست دهی می‌گویند بر یک زن چیره شدی و اگر شکست بخوری، همه می‌گویند یک زن را شکست داده‌ای، پس از جنگ با من بپرهیز. 

چلیپا با اشاره به ویژگی‌های شعر پروین گفت: سروده‌های اعتصامی ساده، روان و ظریفند. مناظره در اشعار او یا بین دو چیز محسوس، مانند نخود و لوبیا و سوزن و نخ دیده می‌شود یا دو عنصر نامحسوس مانند عقل و نادانی و امید و ناامیدی را برابر هم قرار می‌دهد. البته شکل دیگری هم در سروده‌های پروین دیده می‌شود و آن تقابل یک عنصر محسوس با عنصری نامحسوس است. از ویژگی‌های دیگر شعر او باید به اغتنام فرصت که با خِرد همراه می‌شود، اشاره کرد. درونمایه برخی سروده‌های او سرشار از این حقیقت است که زمان می‌گذرد و انسان باید قدر آن را بداند. اشعار اعتصامی بسیار آهنگین است و برای نمونه می‌توان «مادر موسی چو موسی را به نیل» را در نظر گرفت که مانند یک اپرای بزرگ با اپیزودهای منظم و موزیکال است. 
 
نخستین سفیر حسن‌نیت جهان 
در ادامه برنامه، امیر صادقی، شاهنامه‌خوان و ملقب به پسر فردوسی، با بداهه‌ای که سرود، باعث بهت حاضران شد. وی جریان مراسم را تا پایان سخنرانی شهره چلیپا به صورت شعری با قالب حماسه درآورده بود! صادقی همزمان با روخوانی این شعر عنوان کرد: چرا در ایران زن‌ها با مردها مقایسه می‌شوند؟ زن‌ها خودشان ابرمردند و در جاهایی حتی یک زن کار 100 هزار مرد را انجام می‌دهد!

وی ادامه داد: در قسمتی از شاهنامه، وقتی دو سپاه برای جنگی خونین مقابل هم صف‌آرایی می‌کنند، سیندخت، همسر مهراب کابلی یک هفته فرصت می‌خواهد تا آن جنگ را به عشق بدل کند و این کار را هم می‌کند. در واقع او نخستین سفیر حسن نیت در جهان است و مسبب به وجود آمدن دلبستگی بین زال و رودابه و پس از آن به دنیا آمدن رستم می‌شود. 

صادقی با بیان این‌که از طرف فردوسی به اختر چرخ ادب پارسی سلام می‌رسانم، اضافه کرد: من همیشه از فردوسی حرف می‌زنم. من با او به دنیا آمده‌ام و با او هم از دنیا می‌روم اما امروز به دلیل مظلومیت پروین اینجا حاضر شده‌ام. خیلی‌ها هستند که وقتی با آن‌ها از مولانا حرف می‌زنی، مثنوی‌پژوه می‌شوند و اگر از حافظ بگویی، خود را مرید لسان‌الغیب معرفی می‌کنند. اگر از سعدی بگویی، شیخ‌ اجل شناسند! حتی اگر از هواپیما هم حرف بزنی خود را طراح طیاره می‌دانند! باید به آن‌ها بگویم، یک نفر را بشناسید و به بقیه احترام بگذارید. 

وی تالیف «زنگی و زمانه پروین اعتصامی» را کاری سترگ دانست و تاکید کرد: اگر حدادی قلم برنمی‌داشت، پروین اعتصامی همچنان مظلوم باقی می‌ماند. او چهره شاخصی در ادبیات فارسی است. اوج کار او را می‌توانید در روایت داستان مادر موسی به زبان شعر ببینید. انگار روح پروین زمان را تسخیر کرده و کنار رود نیل همه ماجراها را دیده بود. 
 
اعطای مجوز نشر بدون دردسر به «زندگی و زمانه پروین اعتصامی» 
نصرالله حدادی، مولف «زندگی و زمان پروین اعتصامی» آخرین سخنران این برنامه بود. وی درباره غیبت احمد مسجدجامعی در این مراسم گفت: یک ساعت پیش از آغاز برنامه، آقای روحانی، رییس جمهوری محترم کشور، ایشان را احضار کرد و ما هم خواسته رییس دولت تدبیر و امید را تکریم می‌کنیم. 

وی با اشاره به جوی که در ادبیات معاصر ایران علیه اعتصامی پدید آمد، توضیح داد: 36 سال پس از درگذشت پروین، فضل‌الله گرکانی با انتشار کتابی، همه چیز را درباره این شاعر بزرگ کشور انکار می‌کند. جای تعجب است که در سال‌های ملتهب دهه 1320 پروین اعتصامی این‌چنین قربانی می‌شود. 

حدادی درباره کتابش اظهار کرد: نوشته من در خور رونمایی نیست و دوست داشتم با آقای مسجدجامعی درباره خرید خانه این چهره بزرگ ادبیات معاصر در محله سرچشمه صحبت کنم که متاسفانه چنین اتفاقی نیفتاد. اگر در روسیه پوشکین از محله‌ای رد شده باشد، آنجا را حفظ می‌کنند اما اینجا خانه نویسندگان و شاعران هم در امان نیست. البته باید از ارشاد تشکر کنم. این اثر بدون هیچ تغییری در این وزارتخانه منتشر شد. امیدوارم روزی پروین و پروین‌پژوهی درکشور به جایگاهی در خور نام این شاعر بزرگ کشورمان برسد.-