به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست تخصصی ایثار و شهادت که به رونمایی از کتاب «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت‌» اختصاص داشت، در سرای اهل‌ قلم‌ با سخنرانی حجت‌الاسلام موذنی (معاون امور فرهنگی‌ و امور اجتماعی بنیاد شهید)، کیانوش کیانی‌‌ هفت‌لنگ‌ (مشاور ارشد اداره کل اسناد بنیاد شهید‌)، غلامرضا عزیزی (رییس پژوهشکده اسناد کتابخانه ملی) و علیرضا کمری‌(مسئول واحد پژوهش تحقیقات ادبیات پایداری) امروز دوشنبه‌(21 اردیبهشت‌ماه) برگزار شد. دبیری این نشست را نیز محبوب شهبازی‌(مدیر اسناد‌ بنیادشهید‌) برعهده داشت.  

تاریخ شفاهی شهادت و ایثار یک مقوله اورژانسی است

کمری در ابتدای این نشست با اشاره به هدف از رونمایی از کتاب «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت» گفت: یکی از مقاصد جلسه رونمایی این است که این کتاب شناخته شود‌. کتابی که حاصل تعامل همکاری، همدلی و همراهی بین انجمن تاریخ شفاهی ایران و مرکز اسناد بنیاد شهید است‌. در واقع نشست نهم انجمن تاریخ شفاهی ایران‌ که از مجموعه مقالاتی تشکیل شده و در این کتاب گنجانده شده است. این کتاب از سه خطابه و 48 مقاله تشکیل شده و در 940 صفحه گنجانده شده که این مقاله‌ها، قلم‌نوشته‌ها و یاد‌نامه‌هایی است که حاصل تلاش انجمن تاریخ شفاهی‌ در این حوزه است.

وی درباره گسترش فرهنگ شهادت اظهار کرد: آن‌چه ما در تاریخ شهدا و ایثارگران می‌توانیم مورد بحث قرار دهیم موضوع مبانی و مفاهیم است چنان‌که‌ معنی شهید در پنجاه سال پیش با معنی این واژه در امروز متفاوت است. زمانی فردی مانند علی شریعتی مفهوم شهادت را در آثارش گسترش داد و همزمان کسان دیگری نیز این مفهوم را که در قاموس‌ها نهان بود روشن کردند و آن را در جامعه گسترش دادند. بحثی که امروز بنیاد شهید‌ با آن روبه‌‌روست‌، بحث ترویج فرهنگ شهادت است که در همین مفهوم شهید و شهادت نهفته است.

مسئول واحد پژوهش تحقیقات ادبیات پایداری بیان کرد: بنابراین برای رسیدن به تاریخ شفاهی شهادت نیاز به یک تاریخ اورژانسی است زیرا این تاریخ‌ مانند صفحاتی از یک کتاب است که جدا شده و از دست ما خارج می‌شود‌. بنا به همین ضرورت و تعجیل در زمان ما به بنیاد شهید پیشنهاد کردیم که در امر جمع‌آوری خاطرات شهدا باید تعجیل شود. از طرفی مخاطرات و آسیب‌هایی مفهوم تاریخ شفاهی را در معرض آسیب‌ قرار داده است که برخی آسیب‌های تاریخ‌ شهدا این است که عده‌ای آن را با خاطرات ادبی و احساسی اشتباه‌ می‌گیرند که این مغایر با تاریخ است.

وی با تفاوت قائل شدن میان خاطرات ادبی و تاریخ شفاهی افزود: تاریخ با ساخت عقل، نقل، خرد‌ورزی تحمل و مدارا و حریت‌ امکان‌پذیر است، این از جمله اموری است که باید به آن توجه کرد. مر‌ز‌ قائل شدن بین خاطرات‌ احساسی از شهدا با تاریخ‌ شفاهی باعث می‌شود‌ که علاوه بر پاسداشت از این مقوله، تاریخ‌ آن را نیز از ورود اغراض دور نگه داریم. امیدوارم‌ که مجموعه «تاریخ شفاهی شهادت» تنها با مجموعه مقاله‌های در تاریخ‌های مناسبتی ثبت نشود.

گنجینه‌های شهادت در حال از دست‌رفتن‌ هستند

عزیزی، سخنران دیگر این مراسم با اشاره به کمیاب بودن خاطرات و اسناد تاریخ شفاهی ایثار و شهادت عنوان کرد: زمانی که ما سراغ تاریخ وقایع شهدا رفتیم‌، اطلاعات و آمار بسیار کمی از آن موجود بود‌. آغاز تلاش برای ثبت این تاریخ شفاهی ما را آگاه کرد‌ که اطلاعات مکتوب درباره آن یا نداشتیم یا بسیار کم بود‌. بنابراین زمانی که به جمع‌آوری اطلاعاتی در این حوزه پرداختیم‌ دیدیم که حاصل کار خاطراتی است که در هیچ‌جا ردی از آن به عنوان سند وجود نداشته است. مثلا زمانی که سراغ آزادگان رفتیم‌ آنها اطلاعاتی از نحوه سکونت‌ و حضور در زندان‌های عراق ارایه کردند که در هیچ‌ گزارش یا سند رسمی آن کشور ثبت نشده بود‌.

رئیس پژوهشکده اسناد کتابخانه ملی بیان کرد: ما در پدیده تاریخ شفاهی‌ شهادت از شخص یا پدیده‌ اصلی محروم هستیم و درباره آن باید با فرد یا افرادی صحبت کنیم که پدیده شهادت یا فرد شهید شده را به چشم دیده‌ است. در این بحث ما از پدیده شهادت به خود شهید می‌رویم‌ و دیگران آن‌چه که در قبل و بعد از آن از شهید دیده‌اند را برای ما بازگو می‌کنند.

وی درباره از دست رفتن منبع اطلاعات از شهدا اظهار کرد: با این وجود زمانی که ما قصد داریم‌ اطلاعاتی از شهید جمع‌آوری کنیم‌ و درباره او کتابی بنویسیم که خاطرات جامعی از شخصیت شهید به دست خواننده ارائه دهد نیاز به خانواده شهید داریم که این اطلاعات را‌ به ما منتقل کند. حال فرض کنید‌ نخستین مادر شهید در سال 59 تقریبا سی‌وپنج ساله بوده و اکنون 72 سال سن دارد‌، یعنی مادران و پدران شهدا آفتاب‌‌هایی هستند که از بام کشور به آهستگی در حال کنار‌رفتن‌ هستند. حال اگر بنیاد‌ شهید آنها را درنیابد نسل سوم و چهارم ما از خاطرات شهدا محروم خواهند ماند. بنابراین زمان به سرعت در حال گذشتن است و هر روز ما یکی از گنجینه‌های شهادت را از دست می‌دهیم.

ملی‌ترین اسناد ما اسناد شهداست

کیانی هفت‌لنگ‌ در بخش دیگری از این نشست گفت: تاریخ شفاهی شهادت و ایثار ما با تاریخ شفاهی دنیا یک تفاوت بسیار جدی دارد‌ و آن، مسأله قداست آن است، زیرا ما اعتقاد داریم که نبرد ما یک نبرد مظلومانه بود‌ه و ما مهاجم نبوده و مدافع بوده‌ایم‌ و حتی در نبرد‌های استراتژیک نیز ما جوانمردانه عمل کردیم.

وی در ادامه افزود: از طرفی مراسمی‌ که ما برای شهدا می‌گیریم و خواهیم گرفت در هیچ‌جای دنیا انجام نمی‌شود. بنابراین تاریخ شفاهی ایثار و شهادت موظف به حفظ تاریخ دفاع مقدس و مصون کردن آن از تحریف است زیرا ارزش و اهمیت این خاطرات در حدی است که می‌توان گفت: «ملی‌ترین اسناد ما اسناد شهداست» که برای این اسناد ملی، تلاش‌هایی نیز صورت گرفته و مرکزی در بنیاد شهید به ثبت رسیده‌ تا اسناد ملی ما در آنجا ثبت شود.

فرهنگ شهادت ترویج نشود جامعه ما به‌خطر می‌‌افتد

حجت‌الاسلام‌ موذنی گفت: یکی از حلقه‌های مفقوده که بین نسل اول و دوم جامعه ما وجود دارد تاریخ شفاهی ایثارگران است که باید‌ به شیوه‌های نو ارایه شود‌. اما در این‌جا بحث جمع‌‌آوری اطلاعات خاطرات ایثارگران مطرح است. متاسفانه سالانه آمار بسیار بالایی از والدین شهدا و ایثارگران فوت می‌کنند‌ و خاطرات بسیار ارزشمندی در سینه آنها می‌ماند‌.

وی درباره خطرات ثبت نکردن خاطرات شهدا عنوان کرد: از طرفی بسیاری از جانبازان  قطع‌نخاعی با شهادت خود خاطرات دفاع‌مقدس را با خود می‌برند‌، اگر این خاطرات ثبت نشود‌ قطعا نسل دوم و سوم ما متضرر خواهد شد و اگر این فرهنگ شهادت ترویج نشود جامعه ما بسیار آسیب‌خواهد دید و به‌خطر می‌‌افتد. همان‌طوری که به‌خاطر دفاع از کشور رزمندگان حرکت کردند و از ناموس و خاک و دین ما دفاع کردند‌ ثبت خاطرات آنها نیز یک حرکت اساسی است و همه باید در جمع‌آوری و ثبت آن بسیج شوند.

معاون امور فرهنگی‌ و امور اجتماعی بنیاد شهید بیان کرد: بحث شهید و شهادت یک مقوله امنیتی است و اگر نظام ما می‌خواهد ثبات داشته باشد‌ اگر می‌خواهد در برابر تهاجم فرهنگی بایستد به بحث مجاهدپروری نیازمند است و این مجاهدپروری محقق نخواهد شد مگر اینکه تاریخ شفاهی شهادت و ایثار ثبت شود و فرزندان ما این تاریخ را بدانند و درک کنند. در عین حال نباید بگذاریم‌ مسائل ایثارگران دستخوش مسائل سیاسی شود و برای یک عده سکوی پرواز تلقی شود. ما معتقدیم بازگویی خاطرات شهدا‌ بدون هیچ گرایش سیاسی برای جامعه ما ضروری است.