به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «ایقاظ النائمین» عصر امروز چهارشنبه (20 اردیبهشت‌ماه) با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی واعظ جوادی آملی، رئیس بنياد بين‌المللی علوم وحيانی اسراء، حجت‌الاسلام والمسلمین قربانعلی زمانی قمشه‌ای، از اساتید حوزه علمیه قم و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر علی فضلی در سرای اهل قلم سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.
 
حجت‌الاسلام والمسلمین زمانی قمشه‌ای در این نشست با اشاره به اینکه این کتاب، نتیجه فکر و شهود یک عالِم برجسته در عالَم اسلام به‌نام صدرالمتألهین شیرازی است، گفت: ملاصدرا در این کتاب، شهدالله‌ را غیراز علم بالله می‌داند، زیرا علم به ‌قرآن مقدماتی دارد که منطق باید به ‌کمک بیاید و براساس منطق برهان تشکیل و نتیجه گرفته شود و نتیجه ثابت می‌کند که خدایی است. برهان شهودی یا شهود از این مرحله بالاتر است؛ عارف برای دیدن خدا اقامه قرآن نمی‌کند.
 
وی ادامه داد: مشاهده خدا به قلب بوده و این فوق قرآن است. مشاهده خدا و صفات ثبوتیه او به‌گونه‌ای می‌شود که قوت ربانی در یک انسان کامل مانند امیرالمومنین (ع) تجلی می‌کند. کسی که خدا را ببیند مانند امیر‌المومنین (ع)، جامع اوصاف ربانی می‌شود. کسی که خدا را ببیند مانند پیامبر (ص)، جامع صفات یزدانی می‌شود. پیامبر (ص)، امیرالمومنین (ع) و سایر ائمه که ملاصدرا در این کتاب نام می‌برد، تجلی‌گاه خدا هستند.
 
این استاد حوزه علمیه قم اظهار کرد: ملاصدرا در صفحه نخست کتاب «ایقاظ النائمین» کمی مرتبه شهود را پایین‌ می‌آورد، ولی در نتیجه به‌خدا می‌رسد. برهان باید نتیجه شهود را بدهد، لذا آیت‌الله جوادی آملی به پیروی از استادش علامه طباطبائی و پیروی از ملاصدرا می‌گوید که برهان، عرفان و قرآن هماهنگ هستند. ملاصدرا هم در «اسفار» و هم در این کتاب بر این موضوع تصریح می‌کند. این کتاب بسیار ارزشمند و عمیق است و اگر بتوانیم روی آن برنامه‌ریزی کنیم، مفاد حکمت قرآنی با برهان و شهود را هماهنگ کرده‌ایم.
 
حجت‌الاسلام زمانی قمشه‌ای افزود: به عقیده ملاصدرا آنچه عارف می‌بیند، باید برهانی شود، یعنی زبان توده مردم و حتی علما زبان برهان است و باید حد و حدود و نتیجه در آن موجود باشد تا انسان با فطرت آن حرف را بفهمد. فطرت انسان منطقی است و ربطی هم به دین ندارد.
 
عرفان شکوهمندترین علم در اختیار بشر
حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی واعظ جوادی آملی نیز در این نشست با بیان اینکه، عرفان شکوهمندترین علمی است که در اختیار بشر بوده، گفت: اگر علم عرفان به میدان بیاید، سلطنت آن در همه علوم حتی حکمت روشن و واضح است. آنچه که اهل معرفت به‌عنوان موضوع دانش خود مطرح می‌کنند «الحق المطلق» است و آنچه از آن نصیبشان می‌شود، فیض هستی و شهود ربانی است.
 
وی ادامه داد: علم عرفان، متاسفانه از دو جهت مورد مظلومیت واقع شده است؛ نخستین مورد مربوط به حجاب ذاتی این علم است. شکوه علم عرفان در حدی است که همگان قدرت درک و معرفت و شناخت آن را ندارند و حتی می‌توان گفت کسانی که با این علم مبارزه می‌کنند، منشأ آن به همین عدم شناخت و معرفت و آگاهی نسبت به آن برمی‌گردد. دوم اینکه عده‌ای قدرت و سلطنت این علم را برنمی‌تابند و چه‌بسا گاهی در زمینه‌های مقاومت و مخالفت در مقابل این علم قرار می‌گیرند.
 
رئیس بنياد بين‌المللی علوم وحيانی اسراء اظهار کرد: ملاصدرا بر این عقیده است که دو نوع عرفان نقلی و نظری وجود دارد. به بیان استاد، علم عرفان راجع‌ به دو موضوع بحث می‌کند؛ «توحید چیست؟» و «موحد کیست؟». کتاب «ایقاظ النائمین» در این زمینه دو نحوه ایقاظ دارد. یک نوع ایقاظی که در فضای «توحید چیست؟» مطرح می‌شود که از آن به «ایقاظ العالمین» تعبیر می‌شود. صدرالمتألهین با این کتاب دو طیف را متوجه توحید می‌کند؛ اندیشه‌ورزانی که در فضای فکری و عقلی تلاش می‌کنند. وی در بحث «موحد کیست؟» می‌گوید که برای رسیدن به این نحوه توحید، فقط علم و عقلانیت و قرآن کافی نیست، بلکه سلوک و طهارت نفس لازم است. آمیختگی عقل و قرآن و ذوق می‌تواند دستاوردی شکوهمند در باب توحید ایجاد کند.
 
حجت‌الاسلام جوادی آملی با اشاره به اینکه فضای توحید بسیار لغزنده است، افزود: در بحث «توحید چیست؟» صدرالمتألهین ضمن اینکه توحید عرفانی را منقح می‌کند، بیان می‌کند که در حوزه نگرش عرفانی به توحید چگونه باید بیاندیشیم.
 
وی گفت: خدای عالَم، ظرفیت‌های فراوانی را در وجود انسان نهادینه کرده، ولی به فعلیت‌رساندن آنها به جدیت انسانی بستگی دارد. اگر خدای عالم سه مجرای عمده عقل، نقل و شهود را برای انسان قرار داده، هم‌افزایی بین این سه مجرا، نگرش‌هایی عمیق‌تر برای انسان حاصل می‌کند. ارتباط علم و ایمان که در حوزه عقل عملی و نظری حاصل می‌شود، معرفت را عمیق‌تر می‌کند.
 
سی‎اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «یک کتاب بیشتر بخوانیم» و با ریاست سیدعباس صالحی از 13 تا 23 اردیبهشت در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب میزبان علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی خواهد بود.