به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، رمان «یک پرونده کهنه» نوشته رضا جولایی روز سه‌شنبه (بیستم تیر‌ماه) از ساعت 17 الی 19 در فرهنگسرای گلستان با حضور نویسنده اثر، محمدرضا گودرزی، حسن میرعابدینی و حضور اهالی فرهنگ و علاقه‌مندان به ادبیات برگزار شد.
 
از رضا جولایی، پیش از این آثاری مانند «حکایت سلسله پشت کمانان»، «تالار طربخانه» ، «شب ظلمانی یلدا»، «حدیث دردکشان» ، «سوءقصد به ذات همایونی»، «جاودانگان» و «نسترن‌های صورتی» منتشر شده است.

در ابتدای نشست حسن میرعابدینی گفت: «یک پرونده کهنه» رمانی تاریخی است که به شیوه رمان کارآگاهی روایت می‌شود. به این دلیل تاریخی است که در دوره‌ای مشمول مرور زمان می‌گذرد و حوادث آن دوران به تاریخ پیوسته است. اما وقتی می‌گوییم رمان تاریخی، مسئله تخیل هم مطرح می‌شود. نویسنده واقعه تاریخی را در ذهنش بازسازی می‌کند، در حالی که مستند هم است. نویسنده بخشی از واقعیت را می‌گیرد و با تخیل خودش جهانی را پدید می‌آورد که رمان در آن شکل می‌گیرد. رضا جولایی را نویسنده پرکاری است و از دهه  شصت می‌نویسد و بی‌اغراق یکی از استادان داستان ایرانی است. جولایی بر خلاف گرایش پر نیرویی از ادبیات امروز به ادبیات آپارتمانی با پرهیز از پرداختن به مسائل اجتماعی، به تاریخ و اجتماع دل‌مشغولی دارد ضمن این‌که در دام‌چاله شعار نمی‌افتد. موضوع‌های  اجتماعی رمان‌های جولایی را قابل تعمیم به موضوع‌های امروز جامعه است. رضا جولایی از فضای تاریخی استفاده می‌کند تا به وسیله آشنایی‌زدایی مسائلی را که بشری هستند و هنوز اجتماع درگیر آن‌هاست برای خواننده جذاب‌تر کند.


این منتقد ادبی درباره محمد مسعود شخصیت اصلی رمان گفت: محمد مسعود روزنامه‌نگار و رمان‌نویس دهه بیست بود. « تفریحات شب» در شمار اولین ‌ رمان‌های فارسی است. در آن شهر تهران به عنوان کاراکتر اصلی مطرح می‌شود. مسعود در رمان دیگرش با عنوان «گل‌هایی که در جهنم می‌رویند» ایران را دارای دو دوره می‌داند: استبداد پس از هرج و مرج و هرج و مرج پس از استبداد. مسعود در روزنامه «مرد امروز» به سازمان‌ها و نهادهای مختلف حمله و افشاگری می‌کرد. این مجله در زمان خودش خیلی پر طرفدار بود، معمولاً به چاپ دوم و سوم می‌رسید و حتی در بازار سیاه فروخته می‌شد. او با حزب توده مخالف بود چون سرانش به روسیه امتیازهای زیادی دادند. تنها کسی که از حمله مسعود معاف ماند دکتر مصدق بود. مسعود مصدق را تنها رجل ملی ایرانی می‌دانست.

مولف کتاب «صد سال داستان‌نویسی ایران» در ادامه بیان کرد: مسعود در سال 1309 رمانی «قاتل کیست» را نوشت و در مجله «افسانه» منتشر کرد. این کتاب از اولین رمان‌های پلیسی ایرانی بود. در این داستان قاتل پیدا نمی‌شود؛ درست مثل خودش که در 22 بهمن 1326 جلوی چاپخانه ترور شد و هیچ‌گاه قاتلش را پیدا نکردند. هماهنگی جالبی بین محمد مسعود و جولایی وجود دارد: هر دوی آنها تهران را به یک کاراکتر داستانی تبدیل کرده‌اند.
میرعابدینی یادآور شد: در آن زمان توده‌ای‌ها بیشتر از دیگران سعی کردند دربار را به خاطر این ترور محکوم کنند. این پرونده مختومه شد تا سال 57 که فریدون کشاورز کتابی نوشت  در این‌باره و در آن خسرو روزبه را در رأس کمیته ترور مسعود دانست بعد از انتشار این کتاب احمد شاملو شعر تقدیمی‌اش به خسرو روزبه ‌را پس گرفت.

مولف کتاب «هشتاد سال داستان کوتاه ایرانی» رمان «یک پرونده کهنه» را رمانی کارآگاهی-معمایی دانست و گفت: جولایی در این رمان با وصف جزءنگارانه اشیاء و وسایل مورد استفاده آن سال‌ها و با به کارگیری شخصیت‌هایی از ملت‌ها و فرهنگ‌های دیگر مثل روس‌ها، قفقازها و ارامنه آنها را برای مخاطب ملموس و باورپذیر می‌کند.

میرعابدینی درباره شخصیت‌های رمان «یک پرونده کهنه» اظهار کرد: همه‌ آدم‌های وارد  شده به ماجراهای این رمان  قصه‌ای دارند. شیوه قصه‌گویی جولایی به شیوه قصه‌گویی کهن ایرانی مانند هزار و یک‌شب است. یکی از بهترین شخصیت‌های رمان کارآگاه مستوفی است.  دو طیف شخصیت‌های گروه ترور  اعضاء با  نیت خیر مثل نیکجو و سرهنگ بشاراتی و افراد با  نیت شر در نهایت نتیجه‌ کارشان شر است؛ زیرا دل‌بسته جزمیت ایدئولوژیک هستند.این رمان جزمیت تفکر ایدئولوژیک را هم نقد می‌کند. در معماری رمان اندیشه مهم است. در «یک پرونده کهنه» شکست، مبارزه، نیروی شر و نقد جزمیت در هر شکل وجود دارد.

این پژوهشگر ادبیات درباره ضروریت حضور کاراکتر صادق هدایت در «یک پرونده کهنه» خاطرنشان کرد: به نظر من حضور صادق هدایت به عنوان نماینده آرمان‌گرایان شکست‌خورده فضای این دوران را می‌سازد. جامعه ایران در دهه‌های ‌بیست و سی  و اوایل سلطنت محمدرضا پهلوی، دموکراسی ناقصی داشت. دوران سرد و سیاهی بود که روس‌ها با کمک حزب توده و مقامات فاسد نفود زیادی داشتند.

این منتقد ادبی درباره زمان روایت رمان «یک پرونده کهنه» گفت: داستان طی چند ماه از سال 1326 روایت می‌شود. نیمه اول رمان با شکست زمانی و نیمه دوم به شکل خطی است. در بخش اول تکه‌های رمان به شکل پازلی در هم ریخته روایت می‌شود؛ همان‌طور که ماجرا برای کارآگاه مستوفی تا نیمه رمان گنگ و آشفته است. خواننده همراه با کارآگاه این پازل آشفته را دنبال می‌کند. فضای سرد و برفی رمان را نشانه‌ای از تائید و ساختن فضای این دوره تاریخی است.این فضای سرد نشان‌دهنده احساس شکستی است که امثال کارآگاه در آخر رمان دارند. با اینکه کارآگاه در پایان گره‌های پرونده را باز می‌کند، به دلیل امتناع همکاری مقامات ذی‌ربط با او احساس شکست می‌کند ولی می‌فهمد که انگار راهی جز شکست برای آرمان‌خواهان نیست.

نویسنده «در ستایش داستان» در ادامه تاکید کرد: «یک پرونده‌ کهنه» رمانی در ستایش رمان است؛ مانند بحث‌هایی که راجع به رمان‌های صادق هدایت یا آثار نویسندگان روسی بین شخصیت‌ها رخ می‌دهد. جولایی با این بحث‌ها پاساژهایی به روح شخصیت‌هایش می‌زند.رمان به ما امکان می‌دهد زندگی دیگران را تجربه کنیم. «یک پرونده‌ کهنه» بر خلاف نگاه‌های ایدئولوژیک می‌گوید، زندگی پیچیده‌تر از آن است که بتوان با پیش‌فرض‌های گذشته تبیین یا تفسیر‌اش کرد.

 در بخش بعدی نشست محمدرضا گودرزی گفت: رمان«یک پرونده‌ کهنه»  اثری تاریخی نیست؛ تاریخ پس‌زمینه رمان است. این رمان ترکیبی از واقع‌گرای اجتماعی، تاریخی، سیاسی با جنایی است. جنایی به این دلیل که مثلث کارآگاه- قاتل- مقتول دارد و وجه تاریخی‌اش برجسته‌تر است. در این رمان هم مانند آثار قبلی جولایی مفهوم کلی قدرت، خشونت تاریخی و سرکوب بیان می‌شود. خشونت فرازمانی است. آدم‌ها برای منافع‌شان خونریزی می‌کنند. زیرلایه «یک پرونده‌ کهنه» نقد خشونت فرازمانی است؛ ترور با بهانه عدالت ضدانسانی است. در این مورد حتی دولت‌ها هم از نظر خودشان این توجیه را دارند و با اعمال خشونت می‌خواهند جامعه را اصلاح کنند.

نویسنده «در چشم تاریکی» درباره زبان اثر بیان کرد: به نظرم زبان «یک پرونده‌ کهنه» بیشتر از آثار قبلی جولایی به زبان امروزی نزدیک شده است و از زبان برهه تاریخی که حوادث رمان در آن رخ می‌دهند دور شده است. ولی نثر عالی و پرقدرت است. ضمن اینکه جولایی در این رمان هم مانند آثار دیگرش رمان را از فضای تنگ آپارتمانی و حوزه خصوصی آدم‌ها بیرون می‌کشد و به جامعه می‌برد. من با مینی‌مالیست‌ها موافقم که می‌گویند جوری بنویسید که رمان حتی یک جمله اضافی نداشته باشد. «یک پرونده‌ کهنه» حجم زیادی دارد و در بسیاری قسمت‌ها نویسنده زیاده‌گویی کرده است، به خصوص درباره شخصیت‌های درجه سه و فرعی‌تر.

گودرزی در ادامه به شگرد روایی گفتار غیرمستقیم آزاد در بخش‌هایی از رمان اشاره کرد و گفت: اولین بار جویس از این شگرد استفاده کرد. در این روش نظرگاه بین اول شخص و سوم شخص محدود به ذهن چرخش دارد. در واقع داستان از نظرگاه سوم شخص روایت می‌شود در حالی که از پتانسیل‌های نظرگاه اول شخص هم استفاده می‌کند. راوی این رمان در مجموع دانای کل است، با این‌که گاهی چرخشی دارد به راوی سوم شخص محدود به ذهن.
در این رمان در مورد تمام شخصیت‌ها تجمیع فردیت و جمعیت رعایت شده و تعادل میان تیپ و فردیت حفظ شده است؛ شخصیت‌ها نه آن‌قدر فردیت قوی و خاصی دارند که از مخاطب فاصله بگیرند نه آن‌قدر کلیشه‌ای که کاملاً تیپ باشند.

در پایان نشست رضا جولایی به سوال‌های حاضران پاسخ داد. رمان «یک پرونده‌ کهنه» نوشته‌ رضا جولایی از سوی «نشر آموت» در 332 صفحه و قیمت بیست و یک هزار و پانصد تومان منتشر شد