خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- هادی حسینی‌نژاد: راه‌اندازی طرح‌های حمایتی فصلی که حدودا از سه سال پیش با طرح «کتاب‌فروشی به وسعت ایران» در ایام هفته کتاب کلید خورد و با برپایی طرح‌های سه‌گانه عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب تداوم یافته، مصداق اتخاذ مسیری درست برای تخصیص یارانه به صنعت نشر بوده است. سیاست‌ کلی این طرح‌ها، تخصیص یارانه به مصرف‌کننده بوده؛ با این توضیح که کتاب‌فروشی‌ها میزبان این طرح می‌شوند. با این اوصاف هم مصرف‌کننده از یاران بهره‌مند می‌شود، هم کتاب‌فروشی و هم سایر حلقه‌های بالایی نشر؛ یعنی موزع، ناشر، مولف و ...

دیگر هدف این طرح‌های حمایتی، ایجاد شور و شوق و رونق به بازار کتاب در کشور است؛ آنچنانکه این طرح می‌خواهد در قالب یک جشنواره، مردم را به حضور در کتاب‌فروشی‌ها، خرید کتاب و مطالعه تشویق کند که این رویکرد نیز رویکرد به‌جا و پسندیده‌ای است. اما سوال اینجاست که آیا این اهداف متعالی با بودجه‌ای که سالانه برای طرح‌های سه‌گانه نامبرده درنظر گرفته می‌شود، چقدر و با چه سرعتی امکان تحقق می‌یابد؟
 
هر کتاب‌فروش 2/5 میلیون تومان
در ادامه کمی به بررسی اعداد و ارقام یارنه‌ طرح‌های فصلی می‌‌پردازیم تا پاسخ دادن به سوال مورد اشاره، میسرتر باشد. مطابق با طرح‌های پیشین و البته سومین عیدانه کتاب که در حال برگزاری است، بودجه‌ای که معمولا برای هرکدام از این طرح‌های سه‌گانه لحاظ می‌شود، دو میلیاردتومان است؛ با این توضیح که علاقه‌مندان با مراجعه به کتاب‌فروشی‌های عضو تا سقف 100 هزارتومان از تخفیف 20 درصدی بهره‌مند می‌شوند.

درسال‌های اخیر تعداد کتاب‌فروشی‌هایی که در طرح‌های حمایتی ثبت‌نام می‌کنند،‌ همواره صعودی بوده و این مساله را می‌توان یکی از نقاط مثبت این طرح‌ها قلمداد کرد؛ به طوری‌که تعداد کتاب‌فروشی‌های عضو در طرح عیدانه جاری به 793 عدد رسیده است.

با یک تقسیم ساده درمیابیم که یارانه متوسط برای هر کتاب‌فروشی در این طرح، حدود دو میلیون و 500 هزار تومان است. به عبارت دیگر هر کتاب‌فروش می‌تواند به طور میانگین تا سقف 12 میلیون و 500 هزار تومان زیر چتر حمایتی این طرح، کتاب بفروشد. حالا اگر قیمت متوسط کتاب‌ها را 15 هزارتومان درنظر بگیریم، مبلغ مورد اشاره به معنای فروش بیش از 800 کتاب از سوی هر کتاب‌فروش خواهد بود. حالا اگر سود میانگین 20 درصدی را برای کتاب‌فروشان لحاظ کنیم؛ درمیابیم که هر کتاب‌فروش با فروختن حدود 800 نسخه کتاب می‌تواند تنها به سودی برابر با 2 میلیون و 500 هزارتومان دست‌یابد! رقمی که واقعا برانگیزاننده نیست.
 
فروش 60 میلیارد تومانی زیر چتر طرح‌های فصلی
در مجموعه طرح‌های حمایتی؛ تخصیص دومیلیارد یارانه (با احتساب تخفیف‌های 20 درصدی) به معنای فروش 10 میلیاردتومان کتاب در بازه زمانی مشخص شده است. حالا اگر هر سه طرح عیدانه، تابستانه و پاییزه را هم لحاظ کنیم، باید گفت سالانه 30 میلیارد تومان کتاب زیر چتر حمایت طرح‌های فصلی (مجموعا با 6 میلیارد تومان یارانه) به فروش می‌روند. این در حالی است که مطابق با اطلاعات خانه کتاب، جمع ارقام پشت جلد کتاب‌هایی که تنها در سال 95 منتشر شده‌اند، هزار و 854 میلیارد تومان بوده است.

برپایی طرح‌های سه‌گانه حمایتی ارشاد، زمینه فروش یک شصتم کتاب‌هایی که تنها در یک‌سال منتشر می‌شوند را فراهم می‌کند و با احتساب‌ کتاب‌هایی که دستِ کم طی 5 سال و یا حتی 10 سال اخیر منتشر شده‌ و در قفسه کتاب‌فروشی‌ها جاگذاری شده‌اند، این نسبت، نسب چشم‌گیری به نظر نمی‌آید.

حرف آخر
اتخاذ تصمیم درست برگزاری طرح‌های حمایتی فصلی و شیوه تخصیص یارانه به علاقه‌مندان کتاب و کتاب‌خوانی، تنها زمانی می‌تواند اثرگذاری لازم را داشته باشد که شدت و حدت آن نیز درنظر گرفته شود. مطابق با آمارهای فروش در طرح‌های اخیر؛ اتمام یارانه‌ کتاب‌فروشی‌ها تا پیش از اتمام دوره طرح، یکی از دغدغه‌های اصلی بوده که منجر به کوتاه کردن این بازه زمانی در طرح عیدانه جاری نیز شده است. این مساله خود گواه روشنی بر ضرورت افزایش میزان یارانه طرح‌های فصلی است؛ حتی اگر به قیمت تغییر توازن تخصیص یارانه‌های حوزه نشر و پایین آمدن کفه ترازو به سمت طرح‌های فصلی باشد!