در این نشست علی‌اصغر محمدخانی(معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب)، مائورو کنچاتوری(سفیر ایتالیا در ایران)، رافائل موریللو (نویسنده و عضو هیات علمی دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی)، کورش کمالی‌سروستانی( استاد ادبیات و رئیس بنیاد سعدی)، میرجلال‌الدین کزازی(پژوهشگر، نویسنده و استاد دانشگاه)، فائزه مردانی (استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بولنیا)، نسرین فقیه‌ملک‌مرزبان (عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا)، فاطمه عسگری (استاد زبان ایتالیایی دانشگاه تهران)، و ایمان منسوب‌بصیری (پژوهشگر و استاد دانشگاه) به ایراد سخنرانی درباره سعدی و پتراگ پرداختند.
علی‌اصغر محمدخانی در ابتدای این نشست با اشاره‌ای کوتاه به پیشینه برگزاری همایش سعدی در روز بزرگداشت او گفت: مرکز فرهنگی شهر کتاب با همکاری مرکز سعدی‌شناسی و دانشگاه و مراکز ادبی چند کشور دیگر از سال ۱۳۹۱ در روز بزرگداشت سعدی در تهران و شیراز و دیگر شهرهای جهان، همایش‌هایی برگزار کرده است و در سال‌های آتی نیز ادامه خواهد داشت. ما هر سال در روز سعدی، همایشی تطبیقی با یکی از کشورهای جهان در باب سعدی و یکی از شاعران یا نویسندگان جهان که شباهت‌هایی با سعدی دارد، برگزار می‌کنیم و تاکنون همایش سعدی و پوشکین، در ایران و روسیه، سعدی و یونس امره، در ایران و ترکیه، سعدی و سروانتس، در ایران و اسپانیا، سعدی و متنبی، در ایران و جهان عرب، سعدی و کنفوسیوس، در ایران و چین، سعدی و ویکتور هوگو را در تهران، شیراز، پاریس و بزانسون برگزار کرده‌ایم. امسال همایش ما به سعدی و پترارک اختصاص دارد و سال آینده هم همایش سعدی و شیلر را با کشور آلمان خواهیم داشت.
وی درباره دلیل انتخاب سعدی و پترارک برای این همایش اظهار کرد: در فرهنگ و ادبیات غرب ترابادورها بسیار مشهور هستند که از اسپانیا آمده‌اند. ترابادورها به رغم جفا دیدن و ملامت کشیدن از معشوق، با حشمت پرهیبت، بی کم‌ترین سستی و کاستی در عشق وفادار و فرمانبردارند و بر این نکته تاکید می‌کنند. درباره ترابادورها و اینکه چگونه بر دانته، پترارک و ادبیات غرب تاثیر گذاشته‌اند در آثار ادبی غرب بسیار بحث شده است. نوع ارتباطی که ترابادورها با معشوق داشته‌اند را در آثار پترارک می‌بینیم که بزرگداشت و ستایش بانو در دل ترابادور به نوعی نیایش بدل می‌شود، یا چاشنی و سبقه‌ای مذهبی و عرفانی پیدا می‌کنند، چنان که گویی از نوعی شیوه زاهدانه یا تصوف برخوردارند. ترابادورها در افکار دانته و پترارک بسیار تاثیر گذاشتند. مهم‌ترین نکته‌ای که از دیدگاه ترابادورها می‌بینیم، این است که عشق انگیزه اعتلای نفسانی و تکامل اخلاقی است.
معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب در ادامه افزود: عشق در نگاه ترابادورها و پترارک به عشق در ادبیات کلاسیک فارسی و به ویژه سعدی بسیار نزدیک است. ترابادور هرچه که می‌کند به خاطر بانوی دیر آشناست و داستان عشق پترارک به لائورا از این نوع است. لائورا معشوقی بود که پترارک بیشتر سانِت‌هایش را به خاطر او سروده که در ادبیات پترارک و ایتالیایی همه با آن آشنایی دارند. به غیر از لائورا که معشوق پترارک بوده، بئاتریس در شعر دانته هم این حکم را دارد و هم بئاتریس معشوق دانته و هم لائورا محبوب پترارک مظاهر سعادت و کمال‌اند و در این عشق یک نوع پیوند بین مسیحیت و حکمت نوافلاطونی را می‌بینیم. در نزد دانته و پترارک، معشوق مظهر فرزانگی، ایمان و دیانت بوده و این عشق راستین هم طریق سعدی است. معشوق از بسیاری جهات در توصیفات سعدی، مانند توصیفی است که پترارک در سانِت‌هایش دارد. سعدی در غزل عاشقانه در ادب کلاسیک فارسی استاد مسلم است.
محمدخانی عنوان کرد: مهم‌ترین ویژگی اشتراک سعدی و پترارک مسئله عشق و معشوق است که درباره آن بیشتر توضیح داده خواهد شد. غزل سعدی را از این جهت که غزل سعدی همه حالت‌‌ها و عواطف گوناگون و متنوع عشق و انواع نمودهای زیبایی را دارد، می‌توان به پترارک نزدیک دانست. غزل‌های شورانگیز سعدی، سال‌هاست که با دل و جان ما ایرانی‌ها و دیگر کشورها بازی می‌کند و پس از قرن‌ها ما را به عوالم خودش می‌برد. پترارک هم با سیصد و اندی غزلی که دارد مانند سعدی است. سروده‌های پترارک به عنوان یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دیوان شعر در کل ادبیات غرب است. او یک شاعر غزل‌سرای بسیارچیره‌دست و هنرمند، مردی فیلسوف و متفکری انسان‌گرا و اخلاق‌گراست. پترارک را منشاء اومانیسم در غرب می‌دانند که بر دیگران هم تاثیر گذاشته است. داستان عشق او و مصائب آن در عالم عشق، داستانی است که همه خواننده‌ها با آن سروکار دارند، مانند خوانندگان فارسی‌زبان که با داستان‌ها و شعرهای عاشقانه سعدی سروکار دارند. سعدی و پترارک، هر دو در آثار خود از طنز و هجوگویی هم برخوردارند که این هم یکی از نکات و شباهت‌های این دو شاعر است.
وی در ادامه گفت: سعدی در زبان ایتالیایی چندین ترجمه دارد. شش ترجمه از گلستان دارد، بعضی غزل‌های او ترجمه شده و بوستان هم در حال ترجمه است. در ایران و طی این صد سال؛ یک کتاب ترجمه از غزل‌های پترارک، بیشتر وجود ندارد. شناخت او برخلاف دانته در ایران کم است و امیدواریم نویسندگان فارسی زبان هم با پترارک بیشتر آشنا شوند و در مقام مقایسه با سعدی، زیبایی‌ها و جلوه‌ای که این دو در غزل عاشقانه داشته‌اند را دریابند و بیشتر مطالعه کنند.
مائورو کنچاتوری، سفیر ایتالیا در ایران هم که حضوری کوتاه در همایش داشت، ضمن قدردانی از مسولان برگزاری همایش، گفت: برای من باعث افتخار است که در آئین گشایش این سمینار با ارزش شرکت کنم و از مجموعه شهر کتاب، مخصوصا آقای فیروزان تشکر می‌کنم. این اولین باری نیست که شهر کتاب برای ارتقای فرهنگ ایتالیایی در ایران با سفارت همکاری می‌کند. ما امسال مجددا در جریان نمایشگاه بین‌المللی کتاب که طی هفته‌های آینده در تهران برگزار می‌شود، از همکاری شهر کتاب برخوردار خواهیم شد. می‌توانم بگویم که هم موضوعی که برای این سمینار انتخاب شده و هم حضور اساتید و پژوهشگرانی که درباره این موضوع قرار است صحبت کنند، قابل تقدیر است و فکر می‌کنم موضوع این سمینار دو روزه که درباره وجه تشابه این دو شخصیت و شاعر بزرگ ادبیات ایران و ایتالیاست، با یک برنامه فرهنگی بسیار مهمی که وزارت امور خارجه و همکاری‌های بین‌المللی ایتالیا در کشورهای حوزه مدیترانه و همچنین خاورمیانه با عنوان «ایتالیا، فرهنگ‌ها- مدیترانه 2018» برگزار می‌کند، همخوانی فراوانی دارد.
وی ادامه داد: فکر می‌کنم قصد این برنامه فرهنگی که یکسری ابتکار عمل‌هایی را با خود به همراه دارد، این است که تمام پیوندها و تاثیرات متقابلی که فرهنگ ایتالیا و سایر کشورهای حوزه مدیترانه روی هم دارند را تحلیل کند. ما می‌دانیم یک سبقه چند هزار ساله بین کشورهای این حوزه وجود دارد و این سابقه و گذشته با فراز و نشیب و پستی و بلندی‌های زیادی روبه‌رو بوده است. همه ما به خوبی می‌دانیم که ایران از نظر جغرافیایی در حوزه مدیترانه نیست، اما من به وزارت خارجه بسیار اصرار کردم که ایران را هم جزو این برنامه قرار دهند. شاید ما همیشه به این موضوع فکر نمی‌کنیم اما این خیلی خوب است که گاهی به یاد بیاوریم که فرهنگ و روحیه ایرانی و نوع رویکرد و نگاهی که فرهنگ ایرانی به جهان دارد، همیشه طی قرن‌ها تاثیرات زیادی روی فرهنگ کشورهای حوزه مدیترانه گداشته و به نحوی به آن‌ها غنا بخشیده است. در واقع می‌توانیم بگوییم که برای مدت زمان زیادی، چه از نقطه نظر کشف و شهود روحانی و فرهنگی و چه از نقطه نظر علوم و فنون مختلف، تمام این دانش‌ها از طرف شرق به غرب رسیده‌اند که در این مسیر می‌توان گفت که ایران یک نقطه عطف و یک هسته مرکزی و ایتالیا هم یک مقصد بود. حوزه مدیترانه برای مدت زیادی به نحوی مانند یک آزمایشگاه و محل تجانس و پردازش آن اطلاعات و علومی بود که از سمت شرق به غرب می‌رسید، که می‌توان گفت در طی این مسیر و پروسه، ایتالیا و ایران نقش خیلی اساسی و مهم در حوزه مدیترانه ایفا می‌کردند، چون به نوعی واسطه‌های فرهنگی بودند و به خاطر سنت‌های چند هزار ساله و باستانی و آن دیدگاه جهان وطنی که هر دو کشور داشتند، هر دو کمک کردند که این گفتمان با خودشان و با کشورهای دیگر در این مسیر برقرار شود.
سفیر ایتالیا در ایران در ادامه افزود: قطعا درباره سعدی و پترارک سخنرانان برجسته دیگری که امروز در اینجا قرار دارند، خیلی بهتر از من صحبت می‌کنند، فقط می‌خواهم این نکته را خاطر نشان کنم که پترارک تمام آن متون و افکار و اندیشه‌هایی که از یونان و رم باستان به او رسید و را در دورانی که تازه از قرون وسطی خارج می‌شد، یک بار دیگر زنده کرد و تمام این مفاهیم را بازیافت کرد، آثار جامعه ایرانی آن زمان بسیار شناخته شده بودند و اکثرا هم نسخ و رونوشت‌هایی بودند که از شرق و مشرق زمین به دست پترارک رسیده بودند. در واقع می‌توانیم بگوییم آن علاقه وافری که پترارک به دنیای باستان نشان می‌داد و احترامی که برای گذشته قائل بود که در آثار او هم قابل مشاهده است و این احترام و علاقه را در اروپای آن زمان زنده کرد، موضوعی بود که در فرهنگ ایران آن زمان بسیار رایج بود. این نگاهی که پترارک به آثار گذشتگان و باستان داشت که به خوبی هم در نوشته‌ها و آثار او به زبان لاتین مشهود است در اروپایی بود که در حال گذار از باستان به دنیای مدرنیته و جدید بود. اما آن چیزی که در ذهن عامه مردم ایتالیا از پترارک مانده، خیلی آثار فاخر او نیست، بلکه بیشتر آثاری در ذهن آن‌ها مانده که خود پترارک از آن‌ها به عنوان آثار جزئی‌تر و سطح پایین‌تر یاد می‌کرد و آن هم آثاری است که به زبان ایتالیایی ولگار نوشته شده است.
مائورو کنچاتوری در پایان عنوان کرد: همه مادر طول مدت تحصیل با یکی از شاهکارهای پترارک آشنا شده‌ایم و آن را خوانده‌ایم که این شاهکار پترارک یا همان دیوان اشعاری است که از طریق آن، زبان ایتالیایی آن زمان که در شبه جزیره ایتالیا رواج داشت را به صورت فاخر و متعالی در نوشته‌ها و اشعار خودش بازتاب داده و فکر می‌کنم این هم یک وجه تشابه سعدی و پترارک باشد؛ چون فکر می‌کنم سعدی هم در زبان فارسی همین نقش را داشت.
نظر شما