خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)_ملیسا معمار:مهدی آذریزدی، نویسنده کودک و نوجوان،  ۱۸ تیرماه سال ۸۸ در ۸۸ سالگی در بیمارستان آتیه‌ تهران دار فانی را وداع گفت و در حسینیه‌ خرمشاه یزد در نزدیکی محل زندگی‌اش به خاک سپرده شد. «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، «گربه‌ ناقلا»، «گربه‌ تنبل»، «مثنوی» (برای بچه‌ها)، «مجموعه‌ قصه‌های ساده» و تصحیح «مثنوی» مولوی (برای بزرگسالان) از جمله آثار این نویسنده کودک و نوجوان است. زنده‌یاد آذریزدی که در مجموع، بیش از ۲۰ عنوان کتاب برای بچه‌ها نوشته است را پرتیراژترین نویسنده‌ تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران می‌دانند.
 
سال 1391 اعلام شد، شورای عالی انقلاب فرهنگی، بنابر پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی ۱۸ تیر که مقارن بود با روز درگذشت مهدی آذریزدی را به عنوان روز رسمی ادبیات کودک و نوجوان در کشور انتخاب کرده است و این روز از سال ۱۳۹۲در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز ادبیات کودک و نوجوان» ثبت شد. این پیشنهاد بهمن ماه ۱۳۸۹توسط بنیاد مهدی آذریزدی در یزد مطرح شد تا نامگذاري اين روز هم فرصتي باشد براي پرداختن به جايگاه آذريزدي در مقام یک نويسنده و بازنویس ادبيات كودك و نوجوان ایران و هم این روز به یک ظرفیت ملی برای رشد و اعتلای ادبیات کودکان در ایران تبدیل شود.
 
اما با گذشت پنج سال، نه تنها شاهد مهجور ماندن آذریزدی هستیم به گونه‌ای که حتی مقبره و سنگ قبر درخوری برای او درنظر نگرفته شده است، بلکه هیچ توجهی هم به سایر فعالان و پیشکسوتان این عرصه از سال‌های دور تا به‌حال و نهادهای مدنی مرتبط با این حوزه و جایگاه ادبیات کودک در ایران در عرصه‌های پژوهشی و آموزشی نشده است و همچنان ادبیات کودک با مشکلاتش دست‌وپنجه نرم می‌کند. به گونه‌ای که نویسندگی کودک و نوجوان هنوز به عنوان یک شغل و حرفه در کشور ما تعریف نشده و جایگاه نویسندگان این حوزه در کشور ما متزلزل است.
 
«قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» کتاب محبوب من بود
فریدون عموزاده خلیلی، رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، در این باره می‌گوید: اینکه سال‌روز درگذشت آذریزدی به عنوان روز ادبیات کودک انتخاب شده است، به نظر من انتخاب خوبی است. چون من از دوران کودکی به کتاب‌های آذریزدی علاقه داشتم و «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» با همان تصویری که داشت، کتاب محبوب من بود.
 
عموزاده خلیلی در ادامه می‌افزاید: اما نکته این است در ایران همه این روزها و مراسم‌ها تبدیل به نمایش شده است. در روز ملی ادبیات کودک فقط دو نشست و سمینار برگزار می‌شود و به پایان می‌رسد. درحالی‌که در این روزها باید کارهای بنیادی‌تری انجام شود و آسیب‌ها و چالش‌های پیش روی ادبیات کودک بررسی شود و مشخص شود که دولت باید چه کارهایی انجام دهد، نویسندگان باید چکار کنند، ناشران چه مسئولیتی دارند و جامعه باید چکار کند و ببینند اگر آسیب، کاستی و بیماری وجود دارد چگونه باید برطرف شود. اما من تا به حال ندیده‌ام کار موثر و بنیادی در این روز انجام شود و همه کارهایی که صورت می‌گیرد سطحی است.

عملا هیچ کاری در رشد و اعتلای ادبیات کودک صورت نگرفته است 
وی در پاسخ به این سوال که انجمن نویسندگان کودک و نوجوان به عنوان یکی از نهادهای اصلی مرتبط با ادبیات کودک در طول این سال‌ها چه فعالیت‌هایی را در زمینه روز ملی ادبیات کودک انجام داده است، می‌گوید: در انجمن نویسندگان کودک هم جلسات آسیب شناسی برگزار شده است. اما ما هم در حد همین نشست‌ها می‌توانیم فعالیت داشته باشیم. انجمن نویسندگان کودک، نهادی مدنی است که با حق عضویت اعضا اداره می‌شود و نهادها و سازمان‌های که بودجه‌اش را دارند باید با همکاری نهادهای مدنی در این زمینه همفکری کنند و چاره‌ای بیاندیشند.
 
ادبیات کودک باید از منفعت‌های شخصی و گروهی فاصله بگیرد
عموزاده خلیلی می‌افزاید: در این زمینه انجمن نویسندگان کودک، پتانسیل و توان علمی و فرهنگی لازم را دارد اما بودجه اجرایی‌اش را ندارد و دولت و نهادهایی که می‌توانند باید کمک کنند. عملا هیچ کاری در رشد و اعتلای ادبیات کودک صورت نگرفته است، دولت و نهادهای مدنی خیلی از هم دورند و نتوانسته‌اند ادبیات کودک را به یک دغدغه ملی تبدیل کنند. تا زمانی که ادبیات کودک به یک دغدغه ملی تبدیل نشود و از منفعت‌های شخصی و گروهی فاصله نگیرد، کار موثری انجام نمی‌شود.
 
عموزاده خلیلی در ادامه به بحث حقوق صنفی نویسندگان اشاره می‌کند و می‌گوید: در بحث حقوق صنفی سعی کرده‌ایم در ارتباط با ناشران و دولت و حاکمیت از حقوق نویسندگان دفاع کنیم و آن‌ها را نسبت به حقوق‌شان آگاه کنیم تا مطالباتشان را به نتیجه برسانند. چشم‌انداز ما در طول این مدت این بود که بتوانیم نویسندگی را به‌عنوان یک شغل و حرفه اصلی در جامعه مطرح کنیم، اما به آن نرسیده‌ایم. چون مشکلات ساختاری در راه تحقق آن وجود داشت. برای رسیدن به این هدف باید از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اقدام می‌‌کردیم. در طول 20 سال اخیر هم پیگیری‌های لازم را انجام دادیم اما هنوز به نتیجه موردنظر و دلخواه نرسیده‌ایم.
 
ادبیات ملی کودک و نوجوان نباید در یک روز خلاصه شود
مصطفی رحماندوست، شاعر «صد دانه یاقوت» نیز معتقد است ادبیات ملی کودک و نوجوان نباید در یک روز خلاصه شود و دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی از طریق فعالیت‌های خود در این روز باید در بهبود شرایط ادبیات کودک و نوجوان تلاش کنند. روند پیشرفت ادبیات کودک و نوجوان و توجه به این حوزه باید مداوم باشد تا تاثیر آن در آینده ادبیات کودک و نوجوان مشاهده شود.
 
به اعتقاد نویسنده کتاب‌ «پنج تا انگشت بود که...» در این روز باید از طریق برگزاری برنامه‌های مختلف چون ایجاد نمایشگاه‌ها مردم را با این اتفاق درگیر کرد.
 
رحماندوست درباره انتخاب روز درگذشت مهدی آذریزدی به عنوان روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نیز می‌گوید: درباره انتخاب روز درگذشت آذریزدی بارها صحبت شد و من همواره روز تولد این نویسنده را مناسب‌تر عنوان کردم، اما افسوس که مرگ و عزاداری برای ما مهم‌تر شده. به هر حال جا دادن چنین روزی در تقویم اتفاق فرخنده‌ای است. آذریزدی نویسنده‌ای است که چندین نسل از مخاطبان با آثار او ارتباط قرار کرده‌اند و برخی آثار او به چاپ 45 و یا بالاتر رسیده‌اند.
 
انتخاب تاریخ وفات آذریزدی به‌عنوان روز ادبیات کودک کج‌سلیقگی است
شهرام اقبال‌زاده، نیز درباره نام‌گذاری 18 تیرماه به‌عنوان روز ملی ادبیات کودک می‌گوید: نامگذاری 18 تیرماه به‌عنوان روز ملی ادبیات کودک در دولت دهم و بدون مشورت با اهالی ادبیات کودک و نهادهای قدیمی و پیشکسوت آن مانند شورای کتاب کودک و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان صورت گرفت. انتخاب روز وفات مهدی آذریزدی به عنوان روز ملی ادبیات کودک نشان‌دهنده کج‌سلیقگی آنها بوده است. چراکه روز ملی ادبیات کودک روز جشن و شادی است و نباید روز مرگ و سوگواری برای مهدی آذریزدی را برای این مناسبت انتخاب می‌کردند و شایسته بود مثلا روز میلاد مهدی‌ آذریزدی برای این مناسبت انتخاب می‌شد.
 
این نویسنده و مترجم معتقد است مهدی آذریزدی یکی از پیشگامان ادبیات کودک در قلمرو تالیف است و می‌گوید: آذریزدی در خانواده فقیر و کاملا بسته‌ای متولد شد، خانواده‌ای که مخالف تحصیل بچه‌ها و مدرسه‌رفتن آنها بودند. آذریزدی در این شرایط و با وجود مخالفت‌های شدید خانواده‌اش، با سخت‌کوشی شروع به خودآموزی کرد و چون کتابخوان شده بود متوجه شد شرایط تالیف مناسبی برای کودکان و نوجوانان در ایران وجود ندارد و نبود متن مناسب برای مخاطب کودک و نوجوان را به خوبی درک و شروع به بازنویسی خلاق از متن‌های کهن برای کودکان و نوجوانان کرد.
 
آذریزدی از طلایه‌داران هوشمند ادبیات کودک ایران است
اقبال‌زاده، آذریزدی را از طلایه‌داران هوشمند ادبیات کودک ایران می‌داند و می‌افزاید: آذریزدی از دو جنبه اهمیت ادبیات کودک را درک کرده بود؛ نخست نیاز تاریخی کودکان و نوجوانان به ادبیات و دوم اینکه خودش برای آنها متن‌هایی آماده کرد که تا به‌حال 3 و 4 نسل آنها را خوانده‌‌اند و با آن بزرگ شده‌اند. علاوه بر این مهدی آذریزدی از اعضای هیأت موسس شورای کتاب کودک نیز بوده است و در زمینه شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان تلاش کرده است.
 
توجه به برنامه‌ریزی‌های بلند مدت در روز ملی ادبیات کودک
اقبال‌زاده، معتقد است انتخاب روز ملی ادبیات کودک از بالا به پایین صورت گرفته است و اصولا نهادهای ادبیات کودک برنامه خاصی برای آن ندارند و متاسفانه این روز نتوانسته بهانه‌ای برای پرداختن به بدنه اصلی ادبیات کودک در ایران باشد. درواقع، روز ملی ادبیات کودک فقط به صورت صوری اعلام شده است در حالی که باید در این روز برنامه‌ریزی ملی با حضور همه نهادها و بهره‌گیری از خرد جمعی و ملی و برنامه‌ریزی برای مخاطبان داشته باشیم. از طرفی، ادبیات کودک تنها نباید به یک روز اختصاص یابد و بایسته است برنامه‌های راهبردی درازمدت در کنار برنامه‌های ضربتی کوتاه مدت داشته باشیم.
 
وی در ادامه سخنانش یادآوری می‌کند: در حال حاضر، جمعیت کودکان و نوجوانان ما از سال‌های نخست انقلاب تا به حال سه برابر شده است اما میزان تیراژ کتاب کودک ما حداقل به یک بیستم کاهش یافته است. از سوی دیگر باید توجه داشت که هجدهم تیرماه مصادف شده با ایام تابستان و اوقات فراغت دانش‌آموزان و شایسته است به مناسبت این روز، برای خرید کتاب و تجهیز کتابخانه‌های مدارس و کتابخانه‌های فرهنگسراها و رساندن کتاب خوب به دست بچه‌ها برنامه‌ریزی شود. متاسفانه در کشور ما با وجود درآمدهای بالای برخی مدیران و بودجه‌هایی که دارند، زمانی که بحث خرید کتاب و تجهیز کتابخانه‌های مدارس مطرح می‌شود، می‌گویند که بودجه نداریم درحالی‌که بیشتر بودجه کشورمان باید در خدمت بچه‌ها و آینده‌سازان این مرز و بوم باشد.
 
ضرورت تاسیس «بنیاد ملی کودک» برای توجه بیشتر به نیازهای کودکان
به اعتقاد اقبال‌زاده در ادبيات كودك مقوله‌ای به نام دوران كودكی يا نهاد دوران كودكی وجود دارد كه به كودكی استقلال و هويت می‌بخشد و برای ادبيات كودك اهميت ويژه‌ای قائل است و آذريزدی از كسانی بود كه در تثبيت نهاد دوران كودكی و استقلال آن نقش جدی داشت. بنابراین ضرورت دارد در روزی که به عنوان روز ملی ادبیات کودک نامگذاری شده است برای توجه بیشتر به کودکان و نیازهایشان «بنیاد ملی کودک» تشکیل شود.
 
مشارکت مردم در انتخاب مناسبت‌ها
محمدرضا یوسفی، نویسنده پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان نیز معتقد است روزها و مناسبت‌هایی مانند روز ملی ادبیات کودک از سوی دولت‌ها تعیین می‌شود و قدرت هم ابزاری است و یک سال به مناسبتی پرداخته می‌شود و سال دیگر پرداخته نمی‌شود. من به عنوان نویسنده کودک و نوجوانی که سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کنم، از طریق شما باخبر شدم که امروز روز ادبیات کودک و نوجوان است اما این در حالی است که اگر در تعیین این روز مردم هم مشارکت داشتند، ماندگار می‌شد مانند عید نوروز که با تغییر قدرت و دولت، مردم هرگز آن را فراموش نمی‌کنند و همیشه در برگزاری آن مشارکت دارند.
 
حرف آخر
تعریف روزهای مناسبتی موضوعی در تقویم رسمی کشور مستلزم ظرفیتی است که همه فعالیت‌های فرهنگی آن حوزه موضوعی و همه فعالان آن حوزه در نهادهای آموزشی، پژوهشی و اجرایی را تحت پوشش قرار دهد و بهانه‌ای باشد برای غربال کردن آنچه بر یک حوزه موضوعی گذشته و شناخت نقاط قوت و ضعف و بررسی دغدغه‌ها و چالش‌های پیش روی آن حوزه تا بتوان با تجمیع خرد جمعی پیشکسوتان، دغدغه‌مندان، دلسوزان و دست‌اندرکاران آن حوزه حرکتی در جهت رشد، گسترش و اعتلای آن انجام داد. براین اساس باتوجه به اینکه ادبیات کودک و نوجوان نقش به‌سزایی در پرورش آینده‌سازان این مرزوبوم دارد، شایسته است 18 تیرماه سرآغازی باشد برای اینکه ادبیات کودک به دغدغه‌ای ملی تبدیل شده و برای رفع مشکلاتش چاره‌ای اندیشیده شود. بی‌شک روز ملی ادبیات کودک باید بهانه‌ای باشد برای توجه واقعی و عملی به این حوزه.