سه‌شنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۷ - ۱۹:۲۱
مفهوم قرآنی عالم برزخ از نگاه نویسنده آمریکایی

بازسازی تاریخ اولیه برزخ، بررسی اندیشه‌های سید مرتضی در شکل‌گیریِ تشیع امامی و نقش سخنوری و فصاحت در شیوه حکومت‌داری، موضوع محوری کتاب‌های برگزیده جایزه جهانی کتاب سال در بخش مطالعات اسلامی است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، بیست‌و‌ششمین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، عصر سه‌شنبه 16 بهمن‌ماه، برگزیدگان خود را شناخت. 

پس از طی مراحل داوری، در نهایت 9 اثر در بخش‌های مختلف به‌عنوان برگزیدگان این دوره انتخاب شدند. در این دوره، در بخش مطالعات اسلامی، آثاری در شاخه‌های علوم قرآنی و ترجمه قرآن، هنر و معماری اسلامی، تاریخ علم، اقتصاد اسلامی، علم کلام، فقه و حقوق اسلامی، تصوف و عرفان اسلامی، تاریخ و تمدن اسلامی، فلسفه اسلامی، مطالعات شیعی و اسلام معاصر بررسی شد و در نهایت کتاب‌های «مکانی در میانه دو مکان: مفهوم قرآنی عالم برزخ» اثر جورج آرتشر؛ استادیار دانشگاه ایالتی آیووا، «آموزه‌های شیعی، کلام معتزلی» تالیف علی حسین عبدالساتر دکترای مطالعات دینی از دانشگاه ییل و «سحر حلال» اثر موریس آ. پومرانتس، استادیار دانشگاه نیویورک ابوظبی به‌عنوان برگزیده معرفی شدند.  


به دلیل مشکلات پیش آمده بین دولت و کنگره آمریکا، این سه برگزیده نمی‌توانند در مراسم اختتامیه حضور داشته باشند. از سه برگزیده آمریکایی، موریس آ.پومرانتس؛  روسی‌تبار و علی حسین عبدالساتر؛ لبنانی‌تبار هستند که در آمریکا زندگی می‌کنند.
 
بازسازی تاریخ اولیه برزخ از سوی جورج آرتشر

برای معتقدان به معاد جسمانی، مسأله‌ای در رابطه با رخدادهای بعد از مرگ و قبل از قیامت مطرح می‌شود؛ یعنی جایگاه میانه مرگ و قیامت. غالب مسلمانان، این جایگاه میانه را برزخ می‌دانند. هنگامه برزخ، زمانی سرشار از ایهام و دهشتناک در قبر است که با دیدار ملائک، پاداش و عذاب مشخص شده است. منابع کتاب «اعتقاد به برزخ به‌عنوان جایگاه و حائل میان دو مکان»، برآمده از مطالعه ساختار شفاهیِ قرآن و بررسی تاریخ نخستین اسلام است. جورج آرتشر در این کتاب، تاریخ اولیه برزخ را بازسازی می‌کند و با تحلیل 16 سوره قرآن در جستجوی فرامین شفاهی، اشارات متنی، همانندی‌های همگرا، برزخ اولیه در مقابل کیش‌های مقدسِ عهد کهن، به‌ویژه آئین مسیح است. آنگاه نگرش قرآنیِ برزخ از طریق شروح احوالِ نبوی، معماری اسلامی و ادبیات روایی دنبال می‌شود تا نحوه گسترش مفهوم برزخ را مطابق مدعیات آخرت‌شناسی مختص قرون میانه اسلامی تبیین کند. 
 
 
«مکانی در میانه دو مکان: مفهوم قرآنی عالم برزخ»
جورج آرتشر
انتشارات جورجیس

 
جورج آرتشر؛ استادیار دانشگاه ایالتی آیووا، در سال 2015 دکتری خود را از دانشگاه جورج‌تاون دریافت دریافت کرد. وی سپس به‌عنوان استادیار در بخش فلسفه و مطالعات مذهبی دانشگاه ایالت آیووا منصوب شد. او در زمینه تاریخ کهن اسلام، مطالعات قرآنی و ادبیات شفاهی قرآن تخصص دارد. ازجمله آثار این نویسنده می‌توان به «در روز هفتم او بیاسود: یوم سبت و سریر خداوند در قرآن»، «پس کرانه‌های قرآن: کناره‌های جاودانه و زمان‌مند در تفکر اولیه حنبلی در قیاس با الهیات کاتولیک» اشاره کرد.
 

روایت عبدالساتر از اندیشه‌ سید مرتضی در شکل‌گیریِ تشیع امامی 

این کتاب به بررسیِ گشتِ نقادانه‌ای می‌پردازد که در سده‌های چهارم و پنجم منجر به شکل‌گیریِ تشیع امامی شد، مخصوصا آنگونه که در آثار شریف مرتضی (علم‌الهدی)، متوفی 436 اهل بغداد دیده می‌شود. در این اثر، زمینه اندیشورانه کلامیِ مرتضی نیز در برابر دورنمای تغییرات اجتماعی و سیاسی که به نفع شیعه امامی تمام شد، ارائه می‌شود، درحالی که مقام مرتضی به‌عنوان یک شخصیت سیاسی بلندپایه، برای به ثمر نشاندن این تحولات، جایگاهی رفیع به وی می‌بخشد.
 
کتاب «آموزه‌های شیعی، کلام معتزلی»، با آمیختن رویکردهایِ فکری - تاریخی و زبان‌شناسی - تاریخی، دقیقا حاصل اندیشه‌های مرتضی را هم با دقت و هم با وضوح تمام بررسی می‌کند. همچنین آثار عبدالجبار (متوفی 415) و محققان دیگر را مورد بررسی قرار می‌دهد تا میزان دینِ مرتضی به معتزله را بسنجد. به منظور ارزیابیِ اصالت و نفوذ کلامِ شیعیِ مرتضی که پیروانش تا زمان علامه حلی (متوفی 726) میدان اصلی تفکر شیعه را در اختیار داشتند، یادداشت‌های استاد وی، شیخ مفید (متوفی 413) و شاگرد او شیخ طوسی (متوفی 460) نیز با آثار وی مقایسه می‌شود. با توجه به رابطه میان علمای امامی و مقامات سیاسی، سرانجام نظریات مرتضی برای اقامه دلیل در زمینه همکاری با صفویان در ایران مورد استناد محقق کرکی (متوفی 940) قرار گرفت.

 
 
آموزه‌های شیعی، کلام معتزلی: شریف مرتضی و ساماندهی گفتمان امامیه
حسین علی عبدالساتر
انتشارات دانشگاه ادینبرو
 
علی حسین عبدالساتر؛ دارای مدرک دکترای مطالعات دینی از دانشگاه ییل، در حوزه‌هایی همچون گفتمان‌های کلامی مسلمانان و شکل‌گیری هویت‌های فرقه‌ای و خودآگاهی در اسلام به پژوهش می‌پردازد. تعامل میان این گفتمان‌ها و خودآگاهی‌ها، زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا وی در مقابل آن، پدیده‌های متنوعی را تحلیل کند؛ از مکاتب کلاسیک گرفته تا اصلاح‌گراییِ اسلامی مدرن، عبدالساتر به‌‌طور ویژه به این پژوهش روی می‌آورد که چگونه مضامینی از این‌دست علاوه بر عرصه کلام و تفاسیر قرآنی، در رشته‌هایی مانند تاریخ‌نگاری و ادبیات وارد شدند. وی مقالاتی در زمینه مکتب معتزلی، تشیع، تفاسیر قرآنی، آزادی آگاهی در کلام سنتی اسلام، ماهیت انسان در کلام اسلامی و وجودِ اصیلِ انسان در قرآن منتشر کرده است. 


نقش سخنوری و فصاحت در شیوه حکومت‌داری 

موریس آ. پومرانتس، در این کتاب، زندگینامه و آثار ادبیِ سیاستمدار و اندیشمند برجسته مسلمانِ سده دهم، صاحب بن عبّاد را مورد تحقیق و بررسی قرار می‌دهد. دوره وزارت وی از سوی امیران آل‌بویه که دامنه‌ای بالغ بر دو دهه دربرمی‌گیرد، مقطعی مهم برای شکوفایی ادبیات عرب، کلام معتزلی و مکتب تشیع در غرب ایران محسوب می‌شد. پومرانتس با استفاده از مجموعه عظیم رسائل ابن عبّاد، نقشی را که سخنوری و فصاحت در شیوه حکومت‌داری، حفظ پیوندهای اجتماعیِ نخبگان و اِقناع عامه داشته، مورد پژوهش قرار می‌دهد.

کتاب پومرانتس با بررسی وجوه زیباشناختی و عملیِ رسائلِ وزیر، اولین تحقیق جامع از این مجموعه مکاتبات وزین در چهار سده نخست حکومت مسلمانان است. بازخوانیِ نامه‌های تصحیح شده وزیر که آکنده از تمجید، تملق و تهدید بود، به‌عنوان نمونه‌ای از «سبک نظری رایج»، نشان می‌دهد که نامه‌ها، سلسله مراتب و امتیازات ویژه را تایید و تقویت می‌کرد و برخوردی خوشایند با آن‌ها داشت. بررسی این رسائل حاکی از دیدگاه پیچیده‌ای است مبنی بر آنکه چگونه ارتباط وزیر با برگزیدگانِ محلی با الزامات و تعهدات دولتی درهم تنیده می شدند و با درآمیختن عواطف، پیوندهایی را شکل می‌داد که چه بسا دولت و مردم را کنار هم حفظ می‌کرد.

 
«سحر حلال: زندگی و رسائل»
صاحب بن عبّاد
موریس آ.پومرانتس
انتشارات بریل
 
موریس آ. پومرانتس، استادیار ادبیات در دانشگاه نیویورک ابوظبی است. وی در تحقیقات خویش به بررسی میراث غنی نثر عربی در دوره‌های پیشامدرن می‌پردازد. وی دوره دکترای خود را در سال 2010 میلادی در گروه تمدن‌ها و زبان‌های خاور نزدیک در دانشگاه شیکاگو به پایان رساند. پومرانتس علاوه بر کتاب «سحر حلال»، به تصحیح و ویراستاری کتاب‌های «میراث معارف عربی اسلامی» و «در حضور قدرت» پرداخته است. وی همچنین عضو هیأت تحریریه نشریه ادبیات عربی و کتابخانه مجموعه ترجمه‌های ادبیات عرب است که توسط دانشگاه نیویورک منتشر می‌شود.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها