حق‌بین: شبکه توزیع در حوزه کتاب دین، معیوب و ضعیف است

سبحانی‌نسب: از حیث محتوا، قالب و شکل گرفتار تکرار شده‌ایم

تاریخ انتشار : شنبه ۴ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۵:۲۰

محمدتقی حق‌بین، بیان کرد: زیرساخت‌های شبکه توزیع کتاب در حوزه دین ضعیف بوده و در این حوزه شبکه‌های توزیع هنوز سنتی هستند. با این شبکه توزیع معیوب، تلاش نویسندگان، مترجمان و ناشران این حوزه دیده نمی‌شود.

حق‌بین: شبکه توزیع در حوزه کتاب دین، معیوب و ضعیف است

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «آسیب‌شناسی صنعت نشر قرآن»، عصر جمعه سوم خردادماه با سخنرانی محمدتقی حق‌بین، مرتضی آخوندی و حجت‌الاسلام‌والمسلمین سبحانی‌نسب در غرفه موسسه خانه کتاب در بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد.

دوری از سطحی‌نگری در کتاب‌های مذهبی

مرتضی آخوندی به‌عنوان نخستین سخنران این نشست، گفت: باید معیار و اساس کارهایمان را با رفتار و عمل امیرالمومنین (ع) بسنجیم. امیدوارم زندگی و سیره آن امام همام را سرلوحه کار و زندگی خود قرار دهیم. وقتی می‌توانیم دنباله‌رو آن حضرت باشیم که اهداف و راه و روش ایشان را درپی بگیریم. اظهار ارادت به ساحت مقدس ائمه اطهار (ع) وقتی ارزشمند است که مطیع آنان باشیم. حضرت محمد (ص) می‌فرمایند که شما مردم اگر خدا را دوست دارید، از منِ پیامبر تبعیت کنید تا خدا هم شما را دوست داشته باشد. امیرالمومنین (ع)، نَفْسِ پیامبر (ص) است. کسانی که محب آن حضرت هستند، خود را ملزم می‌دانند در همه‌چیز از ایشان تبعیت کنند.

وی با اشاره به اینکه هرکاری باید براساس یک برنامه و روش صحیح انجام شود، ادامه داد: آسیب‌هایی که در حوزه نشر و به‌ویژه نشر قرآنی وجود دارد، از این نشأت می‌گیرد که آیا ما کار را برای رضای خدا انجام می‌دهیم تا فرهنگ قرآنی بیشتر در جامعه رسوخ کرده و مردم براساس فرهنگ قرآنی عمل کنند؟ در این حوزه تا آنجا می‌توانیم نشر را گسترش داده و از آسیب‌ها دور کنیم که قصدمان خدایی و تسری بیشتر فرهنگ اسلامی در جامعه باشد. موضوع خرمشهر و سیل اخیر، بهترین نمونه‌های کار با نیت خدایی و گسترش فرهنگ اسلامی در جامعه هستند.

این ناشر پیشکسوت دینی، افزود: متاسفانه در صنعت نشر و به‌ویژه نشر قرآنی، پیش از انقلاب مشکلات زیادی وجود داشت. برخی ناشران هیچ اهتمامی نداشتند تا قرآن صحیح به دست مردم برسد، بلکه بیشتر به فکر سود خود بودند. هرکدام از اینگونه قرآن‌ها که به دست وهابی مسلک‌ها می‌رسید، به‌عنوان سندی علیه ما شیعیان مطرح می‌کردند. البته قرآن‌های صحیح هم چاپ می‌شد، اما رفتار غلط برخی، صدمه‌ای به مذهب شیعه بود. در برخی از این قرآن‌ها، غلط‌های زیادی در آیات دیده می‌شد و یا برخی صفحات آیاتی جا افتاده بود.

آخوندی تصریح کرد: طلبه جوانی به نام جابریان بود که روزها درس می‌خواند و شب‌ها برای امرار معاش دست‌فروشی می‌کرد. وی در وقت‌های خالی که به‌دست می‌آورد، یک نسخه از هر قرآن می‌خرید و بدون هیچ چشمداشتی آن‌را تصحیح می‌کرد و به ما داد که به اتحادیه برسانیم تا غلط‌ها را تصحیح کنند. ولی کسانی که دنبال سود بودند، حاضر نمی‌شدند هزینه جدیدی بابت اصلاح غلط‌ها متحمل شوند. پس از انقلاب، دارالقرآن تشکیل و جلو طبع قرآن‌های قبلی را پیش از اصلاح کامل گرفتند. این‌کار روزبه‌روز پیشرفت کرد و امروز می‌توانیم ادعا کنیم که قرآن‌هایی که در ایران چاپ می‌شود، از تمام قرآن‌های دنیا صحیح‌تر است.

وی همچنین گفت: امروز اقدامات مفیدی در حوزه ترجمه در حال انجام بوده و عزم جدی است که از انتشار ترجمه‌های دچار اشکال جلوگیری شود. در بحث کیفیت هم امروز دو گونه قرآن وجود دارد؛ یک نوع قرآن‌هایی که برای استفاده عموم به‌کار می‌روند و گونه‌ای از قرآن‌ها نیز بیشتر جنبه زینتی و تجملاتی دارند. متاسفانه امروز برخی بیش از کیفیت به تجملات فکر می‌کنند.

مدیر انتشارات دارالکتب الاسلامیه درباره تاثیر نوسانت قیمت ارز و کاغذ بر صنعت چاپ و نشر قرآن، بیان کرد: قبل از نوسانات قیمت، تعداد زیادی قرآن در چاپخانه‌ها و بازار وجود داشت و لذا تاثیر افزایش قیمت‌ها در این حوزه شیب ملایمی داشته است. امیدواریم با مساعدت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نهادهای ذیربط، قیمت‌ها کنترل و برای جامعه مطلوب باشد.

مرتضی آخوندی، سخنان خود را اینگونه به پایان رساند: در بحث نشر کتاب‌های دین و علوم قرآنی، توجه به چند نکته اهمیت دارد؛ پاسخ‌دهی درست به هجمه‌های فرهنگی و القای شبهات، دوری از سطحی‌نگری در کتاب‌های مذهبی و دقت در صحت و وثوق منابع و به‌ویژه نقل قول‌هایی که از معصومین در کتاب‌های دینی ارائه می‌شود.

چاپ بیش از 70 هزار عنوان کتاب دین در 10 سال گذشته

محمدتقی حق‌بین در ادامه مباحث این جلسه، با اشاره به تاریخچه‌ای از ایجاد بخش فروش کتاب در نمایشگاه قرآن کریم، گفت: نمایشگاه قرآن در دوره چهارم، محلی را برای عرضه قرآن به‌صورت متمرکز ایجاد کرد که قرآن‌ها از چند ناشر محدودی که در آن سال‌ها در این حوزه فعالیت می‌کردند، دریافت و عرضه می‌شد. در نمایشگاه هفتم، مسئولان برگزاری به فکر ایجاد بخش فروش افتادند و بررسی کردیم و متوجه شدیم که فقط هشت ناشر در حوزه چاپ قرآن و کتاب‌های علوم قرآنی فعالیت دارند که دارالکتب الاسلامیه یکی از آن‌ها بود. این بخش مورد استقبال قرار گرفت و سال بعد تعداد غرفه‌ها به 40 رسید. به موازات آن، همان موقع معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز توجه ویژه به موضوع ترجمه قرآن کرد. لذا به موازات فعالیت‌های قرآنی نمایشگاه، به موضوع ترجمه در این حوزه نیز توجه شد.

وی ادامه داد: یک بخش ویژه رساله‌های دانشگاهی هم در نمایشگاه قرآن دایر شد که در آن رساله‌هایی که با حمایت معاونت فرهنگی به چاپ رسیده بودند، عرضه شد، لذا با موج جدیدی از آثار علوم قرآنی روبه‌رو شدیم. در نمایشگاه نهم، بازهم این بخش‌ها وسعت پیدا کرد. البته تا این مقاطع، کمیت بیش از کیفیت در اولویت قرار داشت. در گذشته در حوزه کتاب‌های دینی و قرآنی کودک بسیار محدود کارهایی صورت گرفته بود، ولی در ادامه و به‌ویژه سال‌های اخیر، رشد در این حوزه را شاهد بوده‌ایم.

مدیر بخش فروش بیست‌وهفتمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، اظهار کرد: براساس اطلاعات موسسه خانه کتاب، در 10 سال گذشته، بیش از 70 هزار کتاب در این حوزه در کشور به چاپ رسیده است. در این دوره از نمایشگاه قرآن، بیش از 600 ناشر در 157 غرفه به عرضه کتاب‌های حوزه دین و علوم قرآنی پرداخته‌اند. امسال تصمیم گرفتیم تیم فروش متمرکز و شایسته را برای این حوزه ایجاد کنیم که متوجه شدیم متاسفانه بسترها و زیرساخت‌های این حوزه بسیار ضعیف بوده و در این حوزه شبکه‌های توزیع هنوز سنتی هستند. به‌نظر من در این مسیر دولت‌ها کوتاهی کرده‌اند. با این شبکه توزیع معیوب، تلاش نویسندگان، مترجمان و ناشران این حوزه دیده نمی‌شود.

حق‌بین افزود: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به معاونت قرآن و عترت دستور داده تا در جلسات مشترک با معاونت امور فرهنگی و همکاری دست‌اندرکاران نشر در این حوزه، ‌این آسیب را بررسی و راه‌حل‌های مناسب پیدا کنند. می‌توان گفت شبکه توزیع در این حوزه تقریبا وجود ندارد و جایگاه کتاب دین در کتابفروشی‌ها بسیار ضعیف است. امیدوارم با همکاری مشترک معاونت‌های امور فرهنگی و قرآن و عترت، تا سال آینده این نقیصه که ظلم بزرگی به این نظام است، حل شود.

وی گفت: کسانی که می‌گویند کتاب دین مخاطب ندارد، سری به نمایشگاه قرآن بزنند. مشکل صرفا به در دسترس نبودن کتاب‌های این حوزه و شبکه توزیع ضعیف برمی‌گردد. همچنین ناشران کتاب دینی باید در مسائلی همچون غرفه‌آرایی و ظاهر کتاب‌ها نیز تجدیدنظر کند. ناشران حوزه کودک در نمایشگاه کتاب با صف‌های طولانی مواجه می‌شوند که این نقیصه باید در نمایشگاه قرآن هم اصلاح شود.

در ایران بیشتر ناشران روی قطع خشتی زوم کرده‌اند

حجت‌الاسلام سبحانی‌نسب؛ مدیر نشر جمال نیز در بخشی دیگر از این نشست، با اشاره به مشکل تکرار در حوزه کتاب دینی کودک، اظهار کرد: زمانی که کتاب‌های زیادی در حوزه علوم قرآنی و دین برای کودکان وجود نداشت، مردم در نمایشگاه کتاب‌های 14 معصوم یا قصه‌های قرآنی را می‌خواستند و سال بعد انواع مجموعه‌های چهارده معصوم و قصه‌های قرآنی در نمایشگاه وجود داشت. متاسفانه هنوز هم تکرار سوژه‌ها با همان رنگ و لعاب وجود دارد. در خارج از کشور مشاهد می‌شود که اگرچه مسیحیت از حیث آموزه‌ها، معارف چندانی ندارد، ولی خیلی سعی کرده‌اند همان معارف را در قالب‌های مختلف به رخ مخاطب بکشد.

وی با تاکید بر بازنگری در قالب‌های کتاب دینی حوزه کودک، ادامه داد: در ایران بیشتر ناشران روی قطع خشتی زوم کرده‌اند، ولی قطع کتاب‌های خارجی بسیار متنوع است و آموزه‌های مسیحیت همراه با تصاویر و صفحه‌آرایی زیبا در قطع‌های متنوع به کودکان و نوجوان ارائه می‌شود. متاسفانه هم از حیث محتوا و هم قالب و شکل، گرفتار تکرار شده‌ایم و از نوآوری می‌ترسیم. تعداد ناشرانی که با نگاهی نو و زاویه دیدی متفاوت به فعالیت در این حوزه می‌پردازند، کم است. نیازمند ایجاد یک نهضت جدی در حوزه کتاب دینی کودک هستیم. تجربه‌های زیادی از سوی خارجی‌ها و عمدتا هم در قالب وجود دارد. یکی از ضعف‌های ما در این حوزه این است که قالب‌زده هستیم، درحالی‌که تجربه نشان داده، هرکاری در راستای قالب‌شکنی کرده‌ایم، با استقبال مواجه شده است.

این ناشر گفت: سوژه با ایده متفاوت است. مشکل ما این است که ناشران ما روی سوژه گیر می‌کنند. ایده یعنی همان سوژه تکراری را با شیوه و نگاهی جدید و ادبیات و گرافیک متفاوت و خلاقانه، چاپ کنیم. عوض کردن نویسنده یا تصویرگر، کتاب را نو نمی‌کند، بلکه با نگاه جدید و حتی تغییر در قالب و فیزیک باید کارهای جدید ارائه دهیم. با نگاهی به مجموعه‌هایی همچون «801 سوالی که بچه‌ها درباره خدا می‌پرسند» و «1001 سوال بچه‌ها از بابیل»، مجموعه 14 جلدی «من اهل‌بیت را دوست دارم» را منتشر کردیم.

سبحانی‌نسب با اشاره به موضوع ترجمه در این حوزه افزود: در حوزه ترجمه، شاید بیشترین بخش اشتراک ما با خارج، در زمینه توحید است یا پیامبرانی همچون حضرت عیسی (ع) و یا حضرت نوح (ع). بسیاری از کتاب‌های دینی آن‌ها کاملا مغرضانه و ضددینی بوده و برای ما قابل ترجمه نیست. اما ما خیلی از کتاب‌هایمان را می‌توانیم ترجمه کنیم. انجمن کتاب کودک دین، تاکنون بیش از هزار رایت در 13 زبان واگذار کرده است. کتاب‌های عمومی درباره خدا به زبان‌های انگلیسی و عربی ترجمه و در بیشتر کتابخانه‌ها اسلامی وجود دارد. کتاب‌هایی هم درباره اهل‌بیت (ع) و شیعه به بخش‌های شیعه‌نشین کشورهای خارجی رفته است.

وی با تاکید بر لزوم تحول در بخش بین‌الملل، بیان کرد: در این بخش، نیازمند یک نهضت جدی غیردولتی هستیم. نیازمند انجمن‌های بین‌المللی هستیم که از دغدغه فروش رایت در کشورهای دیگر، فارغ باشند. ما نیازمند وارد کردن معارف از خارج نیستیم، ولی وفور قالب و شکلی که در کتاب‌های خارجی وجود دارد، متاسفانه هنوز به دست مولفان و ناشران ما نرسیده است. در صدور کتاب‌هایمان نیز کمی‌ غرب‌زده هستیم، در حالی‌که به راحتی می‌توانیم کتاب‌ها را در کشورهایی همچون عراق، افغانستان و تاجیکستان عرضه کنیم.

این ناشر در پایان، گفت: با چند ناشر فعال در زمینه دیجیتال تعامل داریم و کتاب‌هایمان را عرضه می‌کنند. امیدواریم به‌زودی نشر دیجیتال در حوزه کودک جانی بگیرد. سرعت استقبال مردم از این حوزه چندان پرشتاب نبوده که باید برای آن فکری کرد. مثلا خانه کتاب می‌تواند بخشی از یارانه خود را خرج این حوزه کند.