در این نشست که به دبیری هامون شریفی، عضو گروه فرهنگ مکتوب پژوهشکده فرهنگ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، اهالی نشر دیدگاه‌ها و نظرات خود را درباره آینده صنعت نشر در بخش‌های مختلف بیان کردند.
در ابتدا محمد سلگی، رییس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سخنانی با اشاره به اولویت‌های این مجموعه در فعالیت‌های پژوهشی گفت: یکی از اولویت‌های ما بررسی مشکلات و آسیب‌های حوزه نشر است و به همین دلیل گروه کتاب و فرهنگ مکتوب را راه‌اندازی کردیم و قرار است به‌زودی دستورکار معینی برای این گروه نوشته شود تا به کمک این حوزه بیاید.
وی افزود: علاوه بر آن اقدامات و فعالیت‌هایی را با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاون فناوری ریاست‌جمهوری در حوزه نشر الکترونیک آغاز کرده‌ایم و مذاکراتی در این زمینه انجام شده است.
سلگی با بیان اینکه آینده صنعت نشر اهمیت ویژه‌ای در این مذاکرات داشته است، عنوان کرد: در این زمینه از معاونت فناوری ریاست‌جمهوری درخواست کرده‌ایم با توجه به اهمیت موضوع نشر الکترونیک به سرمایه‌گذاری در این حوزه کمک کند.
وی همچنین از راه‌اندازی مراکز نوآور در حوزه نشر خبر داد و گفت: در تلاشیم با همکاری مرکز فناوری‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کمک استارت‌آپ‌های فعال در حوزه نشر، اقدامات نوآورانه در این زمینه را شناسایی و حمایت کنیم.
سلگی یادآور شد: امیدواریم بتوانیم زمینه‌ای فراهم کنیم که فناوری‌های نوین در صنعت نشر پررنگ‌تر باشند، زیرا به نظر می‌رسد بخش اقتصادی حوزه فرهنگ و هنر نیازمند استفاده از فناوری‌های نوین و تکنولوژي است.
.jpg)
زیرساخت مناسب به کمک صنعت نشر می‌آید
در بخش دیگر نشست، محمدرضا سالکی، رییس انجمن فرهنگی ناشران آموزشی در سخنانی با اشاره به روند ادغام موسسات انتشاراتی در جهان و عدم موفقیت این ایده در ایران گفت: اینکه ما در ایران ادغام موسسات نشر را نداریم به این دلیل است که روحیه جمعی وجود ندارد و حتی در شرکت‌های سهامی نیز ما دچار مشکل هستیم.
وی نبود برندینگ در صنعت نشر ایران را یکی دیگر از عوامل عدم موفقیت آن در طول سالیان مختلف دانست و افزود: ناشران ما در کشور نمی‌توانند برندینگ داشته باشند، بلکه افراد به راحتی و با کمترین امکانات می‌توانند جواز نشر بگیرند و کتاب منتشر کنند و کسی به کیفی‌سازی آثار و کتاب‌ها توجهی ندارد.
سالکی ادامه داد: من راهکار این موضوع را در چهار مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اتحادیه‌های صنفی، انجمن‌های تخصصی و ناشران می‌دانم و در صورتی که هر یک وظیفه و کارکرد خود را به درستی انجام دهد بخش عمده مشکلات حل می‌شود.
وی در این زمینه به نقش ناشران اشاره کرد و گفت: در این میان اولین و مهمترین فاکتور ناشر است زیرا مرکز تحول است و اگر در سیستم خود فرایند استاندارد و مناسبی ایجاد کند می‌تواند اثرگذار و موثر باشد.
سالکی همچنین درباره نقش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در آماده‌سازی زیرساخت‌ها توضیح داد: به نظر من زیرساخت درست و مناسب می‌تواند به کمک صنعت نشر در آینده بیاید به عنوان مثال اصلاح و بازنگری در روند برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و اهدای جوایز ادبی سالانه همگی می‌توانند در حوزه نشر نقش به‌سزایی داشته باشند.
وی تاکید کرد: انجمن‌های تخصصی نیز به دلیل بهره‌مندی از افراد خبره و حرفه‌ای هر حوزه باید نقش حمایتی و تخصصی خود را در بخش توسعه و رفع نیازهای آموزشی ایفا کنند.
لزوم توجه به کتابفروشی‌های محلی
دیگر سخنران این نشست فرهاد تیمورزاده، مدیر انتشارات تیمورزاده بود که درباره نقش دولت و سیاست‌های حمایتی آن در صنعت نشر گفت: به نظر من گرانی کاغذ اتفاق خوبی در صنعت نشر کشور بود، زیرا بسیاری از کتاب‌هایی که چاپ شدند و بعد به دلایل مختلف فروش نرفتند و بعد خمیر شدند، به دلیل ارزان بودن قیمت کاغذ بود.
وی افزود: بیش از ۱۷ هزار نفر در کشور پروانه نشر دارند و به راحتی می‌توانند کتاب چاپ کنند و در شرایط اقتصادی سخت ناشرانی قوی می‌توانند به حیات خود ادامه دهند اما ناشران ضعیف از بین می‌روند.
تیمورزاده با بیان اینکه دولت باید به فضای کسب و کار، آرامش تزریق کند، عنوان کرد: اکنون فضای کسب و کار نشر در ایران به آرامش نیاز دارند اما به عنوان مثال سازمان امور مالیاتی و تامین اجتماعی این فضا را از آن‌ها گرفته است و تنها ناشران حرفه‌ای در این فضا می‌توانند راه خود را پیدا کرده و کارشان را پیش ببرند.
وی تاکید کرد: من سال‌ها پیش گفتم که پیام ساختار شهری ما به مردم این است که نیازی به کتاب ندارید. در هر خیابان و کوچه‌ای می‌توانید سوپرمارکت و تلفن همراه فروشی و انواع و اقسام مغازه‌های دیگر را ببینید و در این میان جای خالی کتابفروشی‌های محلی به شدت احساس می‌شود.
تیمورزاده با بیان اینکه کتابفروشی‌های محلی به زنده بودن کتاب کمک می‌کردند، گفت: وقتی کتاب پشت ویترین قرار می‌گیرد و کودک و نوجوان و بزرگسال با آن روبه‌رو می‌شود کم‌کم به سمت آن سوق پیدا می‌کند اما وقتی کتابفروشی محلی و کتابی در محله‌ها نباشد چگونه می‌توان انتظار جامعه کتابخوان را داشت؟
.jpg)
انجمن‌های صنفی نقش حمایتی دارند
مریم رونق، مدیر انتشارت فرمنش و عضو هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی دیگر سخنران این نشست با اشاره به پژوهش‌های خود در این زمینه گفت: طی مطالعه‌ای که در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۸ در حوزه نشر غرب داشتم متوجه شدم که در این کشورها نیز صنعت نشر در تولید ناخالص ملی نقش زیادی ندارد.
وی ادامه داد: به نظر من در شرایط بحران و شرایط سخت اقتصادی بخش خصوصی به‌خوبی می‌تواند این اوضاع را تحمل کرده و حتی بعد از بهتر شدن وضعیت اقتصادی نیز می‌تواند چابک‌تر عمل کند.
رونق به اکوسیستم صنعت نشر اشاره کرد و افزود: در این سیستم، مشتری، کتابفروش و موزع و ناشر هر یک نقش خود را دارند و هر کدام از آن‌ها با ایفای نقش خود در بهترین شکل به حوزه نشر کمک می‌کنند.
وی همچین درباره نقش انجمن‌های تخصصی در سیستم‌های غربی، گفت: این انجمن‌ها سر جای خود قرار دارند و در حوزه نشر سیاست‌گذاری نمی‌کنند؛ بلکه نقش حمایتی، آموزشی و صنفی دارند و کارکرد دیگری ندارند.
رونق در بخش پایانی صحبت‌هایش درباره نظریه ادغام موسسات انتشاراتی نیز توضیح داد: این ادغام‌ها معمولا دو حالت دارند؛ ادغام شرکت‌های بزرگ با یکدیگر و دوم ادغام شرکت‌های کوچک‌تر با همدیگر که به نظر من در ایران ادغام موسسات انتشاراتی کوچک با ناشران بزرگ خصوصی بهتر است.
ناشران برنامه استراتژیک داشته باشند
در بخش دیگر این نشست مسعود پایدار، مدیر نشر کتاب دانشگاهی به بحث مداخله دولت در حوزه نشر اشاره کرد و گفت: در برخی مواقع مداخله دولت اجازه صنعتی بودن نشر را نمی‌دهد و این حمایت‌ها که در بازه‌های زمانی مختلف انجام می‌شود، در بسیاری مواقع در اصل دخالت در فعالیت صنعت است.
وی ادامه داد: وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چند سال پیش درباره نقش کتاب در تولید ناخالص ملی آماری دارد که بر اساس آن در سال ۷۳ این سهم ۱۳ صدم درصد بود، در سال ۸۰ حدود ۲۴ صدم درصد و در سال ۹۳ به ۱۲ صدم درصد رسید.
پایدار با بیان اینکه به نظر می‌رسد وضعیت بدتر شده است، عنوان کرد: در این زمینه آمار دقیقی وجود ندارد که سرانه مطالعه طبق آمار زیاد شده است یا نه و اینکه چنین آماری نشان‌دهنده درستی همه تولیدات است یا خیر.
وی یادآور شد: در این زمینه نمی‌توان از نقش نهادهای تاثیرگذار مثل دولت، نهادهای صنفی و تشکل‌ها به سادگی گذشت زیرا هر یک از آن‌ها می‌توانند به پویایی این صنعت در آینده کمک کنند.
پایدار همچنین درباره قوانین حوزه نشر و کتاب گفت: قوانین زیادی در حوزه نشر و کتاب وجود دارد اما به نظر من باید هماهنگی بیشتری بین قوانین ایجاد شود و از سوی دیگر ناشران نیز برنامه‌ریزی مدون و استراتژیک داشته باشند و بر اساس آن حرکت کنند.
حرکت صنعت نشر به سمت ماشینی شدن
در بخش پایانی این نشست داریوش مطلبی، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات درباره نگاه صنعت نشر در آینده گفت: وقتی از آینده سخن می‌گوییم یعنی یک بازه زمانی ده تا بیست سال مد نظر ما است و باید آینده این صنعت را طی این مدت برآورد داشته باشیم.
وی افزود: یکی از کارشناسان حوزه نشر در سال ۲۰۱۵ وقتی درباره نشر سخنرانی می‌کرد معتقد بود که نشر از الکترونیک گذر کرده و به نشر وب وارد شده است، زیرا بسیاری از واسطه‌های خارجی حضور ندارند و نویسنده پس از تولید محتوا آن را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد.
مطلبی با اشاره به دیدگاه یکی دیگر از کارشناسان نشر درباره آینده صنعت نشر عنوان کرد: استفان پیج معتقد بود که ما از نشر وبی هم گذر کرده‌ایم و به نشر همراه وارد شده‌ایم، زیرا اکنون همه مختصات و فضای افراد یک تلفن همراه است که انتشار اطلاعات از طریق آن انجام می‌شود.
به گفته وی، اما پیش‌بینی کارشناسان نشر بر این است که در سال ۲۰۳۰ که هوش مصنوعی کاربردی و عملیاتی می‌شود، ماشین جایگزین بسیاری از فعالیت‌ها و اقدامات صنعت نشر مثل ویرایش و نمونه‌خوانی و صفحه‌بندی و صحافی خواهد شد.
مطلبی تاکید کرد: ۲۰۳۰ دهه‌ای است که صنعت نشر از تولید محتوا، تولید اثر، عرضه و مصرف آن اصلا با امروز قابل مقایسه نیست و شاهد تحولات عظیمی در صنعت نشر کشور خواهیم بود.
نشست «آینده صنعت نشر کتاب در ایران» عصر چهارشنبه ۶ شهریور از ساعت ۱۵ تا ۱۷ در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
نظر شما