به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به همت نشر ورا و از مجموعه کتاب‌های نقدهای بهنگام و انتشارات تمدن علمی دو کتاب با عناوین «پدیدارشناسی تجربه زیبایی شناختی» و نیز «در حضور امر حسی؛ مقالاتی در باب زیبایی‌شناسی» حاصل کار فاطمه بنویدی است.

فاطمه بنویدی محقق و استادیار فرهنگستان هنر درباره ماهیت هردو کتاب توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: شاید مهم‌ترین کتاب پدیدارشناس فرانسوی میكل دوفرن کتاب پدیدارشناسیِ تجربه زیبایی‌شناختی باشد که تحولی بنیادین در حوزه زیبایی‌شناسی ایجاد كرده است. 



وی ادامه داد: پس از ترجمه انگلیسی از ویرایشِ دوم این کتاب که در سال 1953 میلادی منتشر شده بود دوفرن در جهان انگلیسی‌زبان مورد توجه قرار گرفت و از این‌رو سخنرانی‌هایی را با موضوعات مختلف به زبان انگلیسی ایراد كرد. ماحصل آن سخنرانی‌ها کتابِ در حضور امرحسی است. این کتاب که ترجمه فارسی‌اش اکنون در دسترس خوانندگان قرار گرفته است اولین مجموعه از مقالات دوفرن است که از ابتدا به زبانی غیرفرانسه منتشر شده است و از همین رو عموماً به‌ عنوان مدخلی برای معرفی افکار او به خوانندگان غیرفرانسه زبان عمل می‌کند.

بنویدی در پاسخ به این پرسش که مخاطب فارسی زبان و علاقه‌مند به فلسفه هنر با چه نگاهی باید به خوانش کتاب پدیدارشناسی تجربه زیبایی شناسی بپردازد، عنوان کرد: ادراک زیبایی‌شناختی از جمله مباحث بحث‌‌‌برانگیز در حوزه زیبایی‌شناسی جدید است كه میكل دوفرن از یك منظر خاص پدیدارشناختی به بیان آن مبادرت ورزیده است. به باور وی، اثر هنری ساختاری را برای ابژه زیبایی‌شناختی فراهم می‌كند که مهم‌ترین تمایز بین این دو در ادراك است.



وی با بیان اینکه در دوفرن سه مرحله برای ادراک زیبایی‌شناختی قائل شده است، افزود: مرحله نخست حضور است که درک همان‌گونه که مرلوپونتی توصیف می‌کند، اتفاق می‌افتد؛ کلی، پیشاتأملی و در بدن ما. مرحله دوم، بازنمود و خیال؛ متأثر از سارتر است. در این مرحله، ادراک تمایل دارد تا صور مفاهیم تازه پدید آمده از حضور درک شده را در اشخاص و رویدادهای قابل تمییز به صورت مادی مجسم سازد. مرحله سوم، تأمل و احساس متأثر از کانت است.

این استادیار فرهنگستان هنر درباره کتاب در حضور امر حسی گفت: در مجموع در این کتاب جنبه‌های متعددی از نگاه و جهان فکری دوفرن بسط پیدا کرده است، جنبه‌هایی که پیش از آن یا به آنها پرداخته نشده بود و یا بدون توسعه کافی و تفصیل و تبیین، صرفاً به آنها اشاره شده بود. از این منظر نیز کتاب [در حضور امرحسی] موقعیتی منحصربه‌فرد در میان آثار دوفرن دارد و می‌تواند به‌عنوان دریچه‌ای برای ورود به جهان فکری و دغدغه‌های ملموس‌تر نویسنده‌اش عمل کند. 

وی با اشاره به اینکه کتاب در سه بخش و حول سه موضوع کلی ارائه شده است، گفت: بخش اول با محوریت موضوعی زیبایی‌شناسی شامل شش مقاله، بخش دوم درباره هنرها و شامل چهار مقاله و بخش سوم با رویکرد تحلیل انتقادی شامل سه مقاله است. به این ترتیب در مجموع كتابِ در حضور امرحسی مشتمل بر چهارده مقاله است که علی‌رغم اینکه به‌طور کلی بی‌ارتباط با یکدیگر نیستند اما در هر کدام به طور مستقل مسئله‌ای طرح شده بسط یافته و به جمع‌بندی می‌رسد.



این محقق همچنین درباره نوع مواجه و تأملی که در کتاب پدیدارشناسی زیبایی از آن یاد می‌کند، گفت: به تعبیر دوفرن این تأمل می‌تواند همدلانه و تاحدی ابژکتیو باشد، که بیشتر مرتبط به حس است تا ادراک و در این فرایند است که ادراک زیبایی‌شناختی صورت می‌گیرد. از نظر وی، تماشاگر اثر هنری در ادراک اثر هنری باید این سه ساحت را همزمان درک کند. دوفرن در مرحله پایانی ادراک، یعنی احساس، یگانگی سوژه و ابژه را نشان داده است.

میکل دوفرن فیلسوف و زیبایی‌شناس فرانسوی (1910- 1995) است که با کتاب پدیدارشناسی تجربه زیبایی‌شناختی به شهرت رسید. او همچنین با کارل یاسپرس و پل ریکور نیز فعالیت‌های تحقیق مشترکی نیز داشته است و نظرات او در باب فلسفه زیبایی‌شناسی با اقبال جدی مواجه است. کتاب در حضور امرحسی با همکاری مهسا نایب‌زاده ترجمه شده است.