در این زمینه نمودار زیر نشان می‌دهد که این رشد در تهران از دولت هفتم قوت گرفته و در دولت‌های هشتم، نهم، دهم و یازدهم این رشد ادامه داشته است؛ به‌طوری که تعداد عناوین کتاب در سال ۱۳۹۵ به حدود ۶۹ هزار عنوان در تهران رسید، در حالی که آمار تولید کتاب در شهرستان‌ها در همان سال به حدود ۲۱ هزار عنوان رسید.
همچنین همواره تهران در فاصله معناداری نسبت به سایر استان‌ها قرار دارد به طوری که در تهران طی ۴۰ سال حدود ۹۴۶ هزار و ۱۷۷ عنوان کتاب منتشر شده و در استان‌هایی مثل خراسان جنوبی ۴۹۶ عنوان، کرمانشاه یک هزار و ۷۴۶ عنوان و بوشهر ۶۵۶ عنوان کتاب منتشر شده است.
.jpg)
حمایت‌هایی که ناقص ماند
در این زمینه سراغ حسین معینی؛ رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا) و رئیس هیات مدیره تعاونی ناشران و کتابفروشان خراسان رضوی رفتیم. او با اشاره به دلایل ایجاد و تشدید این تمرکزگرایی در تهران گفت: پس از پیروزی انقلاب با توجه به تقاضای روبه‌رشد کتاب، نشر در سراسر کشور روندی صعودی به خود گرفت، همچنین با نگاهی که به عدم تمرکزگرایی مسئولان آن زمان بود با حمایت‌هایی که از طرف مجموعه وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی در استان‌های کشور از ناشران بومی انجام می‌گرفت، نشر در استان‌ها بالندگی و رشد به همراه داشت.
وی افزود: گرچه این رشد موجب تجهیز و به‌روز‌آوری چاپخانه‌ها در شهرهای بزرگ شد و از لحاظ سخت‌افزاری امکانات مطلوب چاپ کتاب را فراهم آورد، اما زیرساخت‌های متناسب با نیاز ناشران فراهم نشد.
معینی با اشاره به نحوه توزیع کتاب در استان‌ها نیز گفت: بخشی از ناشران شهرستانی که از امکانات مالی و تنوع تولید برخوردار بودند، نسبت به ایجاد دفتر توزیع در تهران اقدام و به مرور مراکز تولید خود را نیز به تهران منتقل کردند.
وی در این زمینه توضیح داد: مشکل توزیع برای ناشران شهرستانی و همچنین کاهش حمایت‌های دولتی از ناشران و تمرکز امکانات در مرکز (تهران) باعث شد مولفان شهرستانی که قبلا ترجیح می‌دادند با ناشران شهرشان همکاری کنند، تالیف و ترجمه‌های خود را به ناشران تهرانی بسپارند که این خود باعث به حاشیه رانده‌شدن ناشران شهرستانی شد.
آسیب افزایش صدور مجوز نشر
معینی همچنین درباره دیگر عوامل موثر در این زمینه گفت: با شدت گرفتن روند صدور مجوز موسسات نشر در این برهه زمانی، آمار تولید در تهران نسبت به استان‌های دیگر زیاد شد.
وی ادامه داد: همه این عوامل و از همه مهم‌تر میل به تمرکز در حوزه اقتصاد، فرهنگ و... باعث تشدید مشکلات حوزه نشر استان‌ها شده است. البته آسیب‌شناسی تمرکزگرایی صنعت نشر کتاب نشان می‌دهد متناسب با تمرکز نشر در تهران، زیرساخت‌های لازم از جمله مراکز پخش، امکانات چاپ و صحافی در تهران گسترش یافته است.
رئیس هیات مدیره اتحادیه شرکت‌های تعاونی ناشران (آشنا) با اشاره به تبعات تمرکزگرایی در تهران، توضیح داد: به دلیل تمرکز امکانات، مولفان، متخصصان و مترجمان ترجیح می‌دهند که برای بهتر دیده شدن اثرشان با ناشران تهرانی همکاری کنند و این امر باعث تضعیف هرچه بیشتر ناشران شهرستانی از لحاظ اقتصادی می‌شود.
به گفته وی، معمولا آثار مولفان تازه‌کار کمتر مورد اقبال قرار می‌گیرد و بالطبع بازگشت سرمایه ناشر با کندی صورت می‌پذیرد که این مساله، خود باعث عدم توانمندی ناشر در ادامه مسیر و سرمایه‌گذاری‌های جدید می‌شود.
لزوم تمرکز زدایی صنعت نشر یک سیاست‌کلان
معینی درباره راهکارهای تمرکززدایی در حوزه نشر گفت: چانچه بخواهیم در صنعت نشر تمرکززدایی کنیم باید با کمک تشکل‌های نشر استانی، زیرساخت‌های مناسب برای رشد و توسعه ناشران خارج از مرکز را فراهم آوریم.
وی ادامه داد: می‌توان با ایجاد فروشگاه‌ها و مراکز توزیع مدرن کتاب در این زمینه اقدامات مناسبی انجام داد. همچنین در بخش دولتی لازم است توجه ویژه‌ای به ناشران خارج از مرکز در برخورداری از تسهیلات، حداقل هم‌تراز ناشران تهرانی صورت پذیرد.
معینی با بیان اینکه گاهی اوقات صدور مجوز برای آثار ناشران در تهران راحت‌تر و سریع‌تر از ناشران شهرستانی انجام می‌گیرد، عنوان کرد: این موضوع مساله‌ای جدی است که باعث تمایل ناشران و مولفان برای تمرکز بیشتر در تهران به عنوان پایتخت می‌شود و علاقه‌مندی به انتشار اثر در شهرهای دیگر کمتر می‌شود.
رئیس هیات مدیره آشنا تاکید کرد: با بررسی سهم سایر استان‌ها و شهرستان‌ها و میزان تاثیرگذاری آن‌ها در نشر کشور، به این نتیجه می‌رسیم که امروزه با توجه به تمرکز زیادی که در حوزه نشر در تهران شکل گرفته، عملا ناشران شهرستانی غیر از قم، مشهد، اصفهان و تبریز تاثیر چندانی در این حوزه ندارند و لازم است برای توانمندی ناشران دیگر استان‌ها اقدامات عملی صورت پذیرد.
نظر شما