عبدالحسن‌ بصیره، نویسنده و فیزیکدان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره آخرین تالیف خود گفت: قرار است کتاب «فرهنگ واژگان فیزیک» از سوی انتشارات فرهنگ معاصر روانه کتاب‌فروشی‌ها شود.
 
وی افزود: این اثر یک واژه‌نامه دوسویه فارسی-انگلیسی و انگلیسی به فارسی با بیش از سی‌هزار واژه مصوب گروه‌های واژه‌گزینی تخصصی علوم به ویژه فیزیک مرکز نشر دانشگاهی و شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. این فرهنگ در 1300 صفحه نه فقط واژه‌های تخصصی فیزیک بلکه رشته‌های وابسته به فیزیک را نیز دربردارد. در این فرهنگ تلاش شده واژه‌گزینی نشود؛ مگر موارد بسیار نادری که برابرنهادی فارسی برای آن یافت نشده باشد.
 
این نویسنده با اشاره به تفاوت اثر مذکور با «فرهنگ فیزیک» که در سال 1395 با همکاری لطیف کاشیگر منتشر شد، گفت: کتاب «فرهنگ فیزیک» دربردارنده دوازده هزار مدخل و در واقع یک فرهنگ توصیفی است. برای هر واژه به تناسب مطلب چند صفحه توضیح داده شده است که در دوهزاروششصد صفحه و در سه جلد به چاپ رسیده است.
 
وی ادامه داد: پس از انتشار کتاب «فرهنگ فیزیک» با مراجعه به تمام واژه‌ها و فرهنگ‌های فیزیک و رشته‌های وابسته مانند اختر‌شناسی (نجوم)، شیمی، فیزیک، فیزیک زمین، هواشناسی و... ضرورت نگارش کتاب «فرهنگ واژگان فیزیک» احساس شد که انتشارات فرهنگ معاصر چاپ و نشر آن را بر عهده گرفت. راهنمای استفاده از این فرهنگ در چند بند آمده از جمله؛ ترتیب واژه‌های فارسی، ترتیب واژه‌های انگلیسی، ارجاع مترادف‌ها، شیوه نگارش فارسی واژه‌ها، استفاده از پیشوندها و پسوندهای فارسی، تلفظ زبان فارسی نام دانشمندان و نشانه‌های اختصاری.
 
بصیره با اشاره به واژه‌نامه فیزیک مرکز نشر دانشگاهی گفت: واژه‌نامه فیزیک مرکز نشر دانشگاهی واژه‌نامه ارزشمندی است که در این فرهنگ نیز از آن استفاده شده است؛ اما این واژه‌نامه در دهه60 نگاشته شده و ما امروز در پایان دهه90 هستیم؛ ضمن آنکه شامل واژه‌های محدودی است و برخی واژه‌های آن نیز باید به روز شده‌اند. زبان علمی و اساسا زبان با تحولات اجتماعی در بستر جامعه متحول می‌شود؛ به ویژه در این یکی، دو دهه اخیر که پیشرفت‌های فناوری بسیار سریع و شگفت‌انگیز شده است.
 
وی افزود: همان‌گونه که ذکر شد «فرهنگ واژگان فیزیک» شامل واژه‌های تخصصی فیزیک و رشته‌های وابسته است که می‌تواند نیاز بسیاری از پژوهشگران به ویژه مترجمان کتاب‌های علمی را در معادل‌سازی واژگان بیگانه تا حدود نسبتا زیادی برطرف کند.
 
بصیره گفت: زمانی کشور ایران در دوران شکوفایی علم در شرق اسلامی، خود تولیدکننده واژه‌های علمی بود که برخی از آن‌ها هنوز هم در کشورهای تولیدکننده کنونی علم به کار می‌روند مانند جبر، الگوریتم، الکل و...؛ اما سال‌هاست که ما دیگر تولیدکننده علم نیستیم؛ ناچار باید واژه‌های تولید شده در کشورهای پیشرفته صنعتی را بی‌هیچ تصرفی با اقتباس واژه فرنگی با تلفظی فارسی به کار ببریم یا باید برابرنهادی در شورای علمی برای آن‌ها وضع شود که متضمن معنای مورد نظر باشد.
 
وی ادامه داد: فناوری نوین به علوم نوین متکی است، علم و فناوری در مجموعه رفتار و اندیشه نوین با شتابی که برای پیشرفت دارد نیازمند زبانی در خور این پیشرفت است. پیشرفت سریع و چشمگیر علوم و فناوری، به ویژه در یک دهه اخیر سبب شده تا کتاب‌های علمی نسبتا خوبی از ترجمه تا حدودی تالیف به زبان فارسی انتشار یابد که در نوع خود قابل ستایش است. اما واژه‌های علمی روزآمد به کار رفته در برخی از این کتاب‌ها یا با همان تلفظ فارسی واژه‌ای فرنگی است یا با سلیقه شخص مترجم یا مولف برابرنهادی برای آن وضع شده است که این خود موجب آشفتگی مخاطب نسبت به این واژه‌ها خواهد شد.
 
این نویسنده خاطرنشان کرد: می‌توان ماده اصلی لغات را از زبان دیگر وام گرفت و برای کاربرد‌های علمی مطابق قاعده‎‌های دستوری زبان فارسی صرف کرد. البته باید توجه داشت نباید در واژه‌سازی از زبان علمی نوین با تعصب برخورد کرد و هر واژه‌ای که بیگانه است باید برابرنهاد فارسی برای آن ساخت در آن صورت با نوعی کج‌فهمی در گسترش زبان فارسی مواجه می‌شویم.
 
بصیره گفت: کتاب دیگری که در دست تالیف دارم و از سال‌ها پیش مشغول نگارش آن بودم، اثری است با عنوان «فرهنگ دانشمندان فیزیک و فلسفه طبیعی» که به شیوه فرهنگ‌نویسی نگاشته شده است. این اثر با بهره‌گیری از بیش از یک‌صد و بیست مرجع فارسی، انگلیسی و عربی و از دانشنامه‌های بیست جلدی گرفته تا کتاب‌های زندگینامه یا خودنوشت دانشمندان و آثار علمی آن‌ها نوشته می‌شود. پیش‌بینی می‌شود این فرهنگ به بیش از سه‌هزار صفحه برسد که شامل دانشمندانی است که هریک از فیزیک و فلسفه طبیعی، قانون یا نظریه تاثیرگذار ارائه داده‌اند.