امیرمحمد گمینی، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره اصلی‌ترین معیارها برای ترجمه و ویراستاری آثار علمی گفت: اصلی‌ترین معیار در ترجمه آثار علمی، اشتباهات علمی است که باید خط قرمز مترجمان و ویراستاران علمی در هر کتاب باشد. اینکه آیا مفاهیم علمی به درستی منتقل شده است یا خیر؟ مترجم باید به قدری به موضوع مسلط باشد که اگر در متن اصلی هم ایرادی دارد، بتواند آن را تشخیص دهد. در حقیقت وظیفه ویراستار علمی این است که متوجه شود مفاهیم علمی به درستی منتقل شده‌اند.
وی با اشاره به تفاوت‌های ویراستار علمی و ادبی افزود: اگر بخواهیم از تفاوت‌های ویراستار علمی و ویراستار ادبی بگوییم، این است که وظیفه یک ویراستار ادبی تشخیص درست ساختار زبان مبدا است؛ اما ویراستار علمی علاوه‌بر این موضوع باید به صحت و سقم مطلب و درستی مفاهیم هم توجه کند. اینکه آیا مفاهیمی که در کتاب آورده شده اساسا درست است یا خیر؟
گمینی گفت: یکی دیگر از این معیارها سواد کافی ویراستار و مترجم است. به اعتقاد من مترجمی که کتاب را ترجمه می‌کند و ویراستاری که آن را ویراستاری می‌کند، باید توجه داشته باشند که اطلاعات دقیق و بسیاری باید در آن زمینه علمی داشته باشند.
این پژوهشگر تاکید کرد: در سال‌های اخیر دوره مترجم حرفه‌ای برای همه زمینه‌ها سر آمده است؛ چراکه یک مترجم نمی‌تواند در چند حوزه به صورت حرفه‌ای ترجمه کند.
وی با اشاره به لزوم ویراستاری علمی در کتاب‌ها گفت: ویراستاری علمی روندی است که برای هر کتاب باید اعمال شود. هر چقدر هم که مترجم اثر فردی متخصص و با سواد در زمینه مورد نظر باشد، باید ویراستاری علمی در متن کتاب انجام شود. اما اگر مترجم در حوزه‌ای که ترجمه می‌کند اطلاعات کافی نداشته باشد و ترجمه‌ای پر ایراد را تحویل ویراستار دهد، عملا از ویراستار علمی کاری بر نمی‌آید چراکه ویراستار ترجیح می‌دهد کتاب را یک بار دیگر ترجمه کند؛ معمولا زمانی یک کتاب علمی ضعیف می‌شود که این شرایط حاکم باشد.
گمینی گفت: در برخی ترجمه‌ها به قدری اشتباه علمی وجود دارد که ویراستار ترجیح می‌دهد یک بار دیگر خودش اثر را ترجمه کند؛ تا اینکه بخواهد فقط ویراستاری کند. بنابراین در درجه اول تخصص مترجم مهم است و بعد از اینکه مترجم باید مسئول فهم‌پذیری متن خودش باشد و نمی‌تواند با این پیش شرط جلو برود که نوشته نویسنده ربطی به مترجم ندارد؛ به اعتقاد من اگر مترجم از موضوعی که ترجمه می‌کند اطلاعی ندارد بهتر است ترجمه نکند.
وی ادامه داد: بعد از این مراحل، وظیفه ویراستاری علمی اشراف بر کتاب اصلی و بعد متن ترجمه شده است. برخی مترجمان کتاب‌های علمی، حتی اشراف کافی به زبان فارسی هم ندارند؛ به‌گونه‌ای که برخی افراد پس از برخورد با چنین کتاب‌هایی ترجیح می‌دهند، کتاب را به زبان اصلی که غالبا انگلیسی است را مطالعه کنند. متاسفانه برخی مترجمان ما به زبان فارسی هم اشراف کامل ندارند و برخی از کتاب‌های ترجمه به قدری از زبان فارسی به دورند که به نوعی توهین به مخاطب محسوب می‌شود.
گمینی گفت: ویراستارعلمی باید به فضای بین‌المللی دانش خود آگاهی و اشراف داشته باشد تا بتواند راهنمایی دقیقی به مترجم در راستاری انتقال درست مفاهیم بدهد. بخشی از اشتباهاتی که در ترجمه وارد می‌شود سهوی است و امکان دارد فرد مترجم در حین ترجمه اصلا متوجه آن نشده باشد که طبیعی است و در این شرایط ویراستار باید به وظیفه خود عمل کند.
این پژوهشگر تاکید کرد: اینکه فرد مترجم باید دانش‌آموخته رشته‌ای باشد که در آن دست به ترجمه می‌زند به این معنا نیست که تنها دانشگاهیان و افرادی که دارای تحصیلات آکادمیک هستند می‌توانند کتاب‌های همان حوزه را ترجمه کنند؛ برخی از مترجمان حرفه‌ای در رشته‌ای که ترجمه می‌کنند تحصیلات آکادمیک ندارند اما آثار خوبی را روانه بازار کتاب کرده‌اند. مهم این است مترجم اطلاعات و تخصص کافی در رشته مورد نظر را داشته باشد. اتفاقا در دنیای ترجمه افراد زیادی هستند که به علت علاقه به موضوعی آگاهی زیادی را کسب کرده‌اند که چه بسا بهتر از دانش‌آموختگان آن رشته به ترجمه پرداخته‌اند.
چهارشنبه ۲۳ مرداد ۱۳۹۸ - ۱۲:۰۷
امیرمحمد گمینی معتقد است: ویراستاری علمی روندی است که برای هر کتاب باید اعمال شود. برخی مترجمان کتاب‌های علمی، حتی اشراف کافی به زبان فارسی هم ندارند.
نظر شما