در این جلسه سندی مومنی و احسان نعمت‌الهی به‌عنوان منتقد حضور داشتند. در ابتدا نویسنده از حضور در شیراز و جلسه نقد و بررسی «تهرانی‌ها» ابراز خوشحالی کرد و به پیشنهاد مخاطبان از فصل چهارم رمان خود چند صفحه‌ای خواند.
سندی مومنی به‌عنوان یکی از منتقدان جلسه، با این مقدمه شروع کرد: «تهرانی‌ها» در هفت بخش به‌رشته تحریر درآمده است. رمانی حجیم، از نظر شخصیت پرتعداد و از حیث ماجرا متنوع. «تهرانی‌ها» زمان و مکان‌های متعدد و دور و نزدیک را نیز شامل می‌شود. قبل و بعد از انقلاب، تهران و آبادان و حتی ایتالیا و فرانسه و آلمان را.
این منتقد اضافه کرد: بررسی خود را در سه بخش ارائه می‌کنم. بخش اول شخصیت‌های «تهرانی‌ها» و بحث انگیزش‌های مربوط به این شخصیت‌ها باتوجه به تقسیم‌بندی شخصیت‌ها در سه قشر هنرمند و دولتی و زنان. بخش دوم با تاکید بر این نکته که در جامعه متن «تهرانی‌ها» مسائل اجتماعی به آسیب‌های اجتماعی بدل شده‌اند و این موضوع دو خروجی مشخص داشته است. و بخش سوم در ارتباط با کارکرد نمادین پرنده‌ها در منطق‌الطیر و جغدهایی که به آن‌ها اشاره می‌شود و مسئله روشنایی و بازی با نور که در هر فصل به‌نوعی آمده است.
.jpg)
نویسنده «کولی با شکلات تلخ» عنوان کرد: «تهرانی‌ها» با تمرکز بر مسائلی درباره هنر و هنرمند روایت شده است.
این منتقد بعد از معرفی شخصیت‌های هنرمند در رمان «تهرانی‌ها»، با تمرکز بر دو شخصیت رحمت حق‌وردی و بیک رادشم و اشاره به انگیزش پیشرفت این دو شخصیت، صحبت‌های خود را ادامه داد: در بخش دولتی شخصیت‌ها را به سه گروه سازمانی و امنیتی و رسانه تقسیم کرد.
او عنوان کرد: نمایندگان بخش دولتی دکتر رجحانی و خدامی هستند که از جهات بسیاری به یکدیگر شبیه‌اند. نمایندگان بخش امنیتی، حریرچی و شارو هستند که از هر فرصتی برای رسیدن به قدرت استفاده می‌کنند. حریرچی شخصیتی است که به زوایای تاریک وجودیش آگاهی دارد و این جهت شخصیت قابل توجهی است.
در بخش رسانه تابان فکور و ابراهیم فراوانی به ترتیب روزنامه‌نگار مجله و مجری برنامه تلویزیونی رسانه را نمایندگی می‌کنند. این دو شخصیت نیز انگیزش پیشرفت و قدرت را در سر می‌پرورانند و در دستکاری و تحریف واقعیت به‌تبع چیزی که رسانه از آن‌ها انتظار دارد، عمل می‌کنند. تابان فکور به‌دنبال داستان جذابی است که برای خوانندگان مجله خواندنی باشد و به این سئوال پاسخ بدهد که چرا تصنیف‌های منوچهر ذبیحی بعد از سال‌ها مورد توجه قرار گرفته است و ابراهیم فراوانی شخصی است که تلاش می‌کند اثربخشی رسانه را در جهت حل مشکلات مردم گوشزد کند.
سندی مومنی در ارتباط با قشر زنان عنوان کرد: «تهرانی‌ها» رمانی مردانه است. اما نمی‌توان نسبت به حضور زنان و نقش‌هایی که هرچند کم‌رنگ و کوتاه است بی‌اعتنا بود. زنان در «تهرانی‌ها» در یک ویژگی مشترک‌اند: همگی زیبا هستند و بعضا از نظر مالی ثروتمند. اما مارتای فرانسوی و آندره آی ایتالیایی و کاترین آلمانی با زنان ایرانی رمان متفاوت‌اند. این زنان به جهت خودمختاری قابل قبولی که دارند تبدیل به کنشگرانی فعال شده‌اند که می‌توانند بدون نگرانی و فشار مردهای زندگیشان، دست به انتخاب بزنند. در مقابل، زنان ایرانی با انگیزش پیوندجویی و صمیمیت که به شدت وابستگی به مردان را در بطن خود دارد انتخاب‌گر و فعال ظاهر نمی‌شوند.
مومنی در بخش دوم بررسی «تهرانی‌ها» با اشاره به مفهوم تبدیل مسائل اجتماعی به آسیب‌های اجتماعی، مشخصه بارز جامعه متن «تهرانی‌ها» را مسائل حل‌نشده‌ای دانست که از دیرباز در جامعه وجود داشته‌اند و به‌نوعی به جوامع بعد از خود به ارث رسیده‌اند.
او در ادامه گفت: سه ویژگی اجتماعی‌بودن و عمومی بودن، جمعی و غیرفردی بودن و تاریخی‌بودن، ویژگی‌هایی است که می‌توان مصادیق آن را در متن رمان دنبال کرد.
وی همچنین اضافه کرد: خروجی مهم تبدیل مسائل به آسیب‌های اجتماعی، خشونت و ناامنی که ریشه در کاهش سرمایه اجتماعی و به‌تبع آن عدم اعتماد بین افراد اجتماع است که به راه‌حل‌های فردی افراد در مواجهه با مسائل اجتماعی بیانجامد. به این معنا که تا زمانی که افراد در جامعه از امنیت و اعتماد بین فردی و سازمانی برخوردار نباشند، بنابراین مسائل خود را هرچند گروهی و صنفی باشد با چاره‌جویی‌هایی خرد به سرانجام می‌رسانند و در نتیجه هیچگاه ظرفیت مطالبه‌گری را در سطح کلان برای حل مشکلات‌شان یا نمی‌بینند یا به جهت نابرابری‌های جنسیتی و قشری از آن صرف‌نظر می‌کنند.
او در ادامه به خشونت علیه رحمت حق‌وردی و بیک رادشم اشاره کرد:
خشونت هایی که علیه این دو شخصیت در جامعه متن «تهرانی‌ها» اعمال می‌شود از نوع روانی است. رحمت حق‌وردی این خشونت را در سه مرحله حق‌السکوت و تهدید و ارزیابی فیلم‌نامه‌اش تجربه می‌کند و بیک این خشونت را در برخورد با شارو و حریرچی و حسابدار شارو و همچنین معلم دوران جوانی‌اش منوچهر ذبیحی تجربه می‌کند.
در ادامه جلسه، احسان نعمت‌اللهی، دیگر منتقدِ «تهرانی‌ها»، بحث را با تحلیل عناصرِ داستان، ادامه داد. وی در ابتدا، با پرداخت به درون‌مایه داستان و به موازاتِ آن شخصیت‌پردازی‌های رمان، به تحلیلِ جایگاهِ هنرمند و تولید اثر هنری و نیز تقابل آن با نهادهای فردی و اجتماعی در رمانِ «تهرانی‌ها» (به تفکیکِ کاراکترهای محوری رمان)، بحث را آغاز کرده و با نگاهی تحلیلی به زاویه دیدِ روایت، اشاراتی به جزئی‌نگاری‌های راوی، به فشردگیِ فضاسازی‌های روایت، پرداخته شد. مناسباتِ درونی نهادهای هنری، کیش شخصیت کاراکترها، جدال با بوروکراسی، استثمار فردی هنرمند، تحلیل مناسباتِ قدرت - شروتِ رانتی، جدال با کمپانی‌های سرمایه‌گذاری هنری، هویتِ اقتصادی هنرمند و ... ، همگی بخشی از جدال‌های کاراکترهای هنری رمان با نهادهای متولیِ هنری، می‌باشند.
این منتقد و پژوهشگر ادبی در ادامه؛ مباحثِ مبسوطی از وجوهِ نمادپردازانه اثر (دگردیسی‌های نمادین پرندگان، بازآفرینیِ مسخِ کافکایی، و ... )، لوکیشن‌های داستانی (تنوع لوکیشن در اقلیم‌های شمالی، جنوبی و پایتخت)، زاویه دید راوی (قضاوت‌های راوی پیرامون رخدادها، سخن‌ورزی‌های راوی، جزئی‌نگاری توصیفات، یکی شدنِ قضاوت‌های راوی و کاراکترها، پیشگویی‌های روانکاوانه راوی، و ...)؛ و دیگر عناصر قصه، ارائه گردید و پیرامونِ پی‌رنگ داستانی، بحث شد. در ادامه، با انتقاد از نگاه‌ها و نقدهای نوشتاری منتشرشده پیرامون «تهرانی‌ها» و به چالش کشیده شدنِ برخی از بنیان‌های نقد امروز، به تحلیل عواملی که در عدم انسجامِ ساختاری اثر نقش داشته‌اند، پرداخته شد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها؛ عبارت بودند از:
توصیفاتِ مازاد در شخصیت‌پردازی‌ها
افراط در شکل‌دهی روایت‌های فرعی
عریان‌نویسیِ دغدغه‌های کاراکترها در برخی از بخش‌های رمان
گره‌گشایی‌های مازاد در پی‌رنگ داستانی
در پایان جلسه امیرحسین خورشیدفر در پاسخ به سئوال یکی از مخاطبان که دلیل نامگذاری رمان را پرسیده بود، پاسخ داد: تمایل دارم از زبان خوانندگان رمان این جواب را بشنوم، تنها به این توضیح اکتفا می‌کنم که: این رمان قرار نیست بازنمایی شهر تهران باشد. قرار نیست خیابان‌ها و محله‌های تهران را روایت کند.
در این جلسه لیلا برزگر، ندا کاووسی‌فر، طاهره جوشکی، احمد اکبرپور، حسین اسدی جوزانی، مهدی جعفری، فتاح رنجبر و ... حضور داشتند.
رمان «تهرانی‌ها» را نشر مرکز در سال 1396 در 456 صفحه و با قیمت 38900 تومان روانه بازار کرده است. گفتنی است که این رمان در زمان اندکی پس از انتشار به چاپ سوم رسیده است.
نظر شما