در این نشست به مسائلی همچون کیفیت ارائه لفاف‌های مناسب ناشران، کیفیت توزیع ارسال مرسولهها، سرعت و امنیت کتاب‌ها در ارسال به مناطق شهری و روستایی، نقش لجستیک پست در توزیع مرسولات نخستین نمایشگاه مجازی و چشم‌اندازی از تداوم این فعالیت‌ها با حضور کارشناسان و صاحب‌نظران پرداخته شد.
احمدخانی: شرکت ملی پست، به‌عنوان یکی از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت ارتباطات، براساس وظیفه ذاتی در شرایط کرونا در برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران ایفای نقش کرده است. برای رسیدن به این امر مهم، جلسات متعددی با ناشران و دست‌اندرکاران نمایشگاه برگزار شد و به این نتیجه رسیدیم که با ایجاد واحدهای ثابت و سیار در نقاط پرتراکم کشور نمایشگاه مجازی کتاب، به‌عنوان برنامه فرهنگی ملی را به نحو مطلوب پوشش دهیم. با هماهنگی با ادارات ذی‌ربط ۱۹ دفتر پستی ثابت و ۹ دفتر سیار در دو منطقه پُرتراکم از نظر حضور ناشران در محدوده خیابان انقلاب و کارگر ایجاد شد.
3.5 درصد مرسولات برگشتی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران
خادم: بیشترین تراکم ناشران در منطقه پستی جنوب غرب و محدوده میدان انقلاب بود؛ با هدف تسهیل در فرآیند کار، در ۶ نقطه تهران خودرو‌های سیار پیش‌ّینی شد،دفتر پستی شهید یوسفیان، یکی از بزرگ‌ترین دفاتر پستی، مسئولیت قبول این بسته‌ها را برعهده داشت. روزانه از ساعت ۷ تا ۱۲ ظهر، خودرو‌های سیار مرسولات را دریافت و از ساعت ۱۲ به بعد جابه‌جایی مرسولات منطقه انجام می‌شد. نزدیک به 377 هزار بسته پستی یعنی حدود روزانه 18 هزار بسته در منطقه 13 جمع‌آوری شد. سه‌و‌نیم درصد مرسولهها به‌دلیل اطلاعات ناقص در ردیف مرسوله‌های برگشتند قرار گرفتند. استان خراسان رضوی کمترین و استان بوشهر بیشترین مرسوله‌های برگشتی را داشتند. در طول برگزاری نمایشگاه مجازی، ۵۴۲ انتشاراتی در منطقه ۱۳ پستی مرسوله ارسال کردند.
ملک‌محمدی: برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب اتفاق خوبی در حوزه نشر بود و موجب شد تا عظمت نمایشگاه کتاب در فضای مجازی حفظ شود. درباره مجموعه پست کتاب، یک مجموعه دانش بنیان است. وظیفه‌اش هماهنگی بین موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، ناشران و شرکت ملی پست بود؛ به‌عبارت دیگر، مترجمی بود که با ساختار و به اصطلاح زبان پست و همچنین با سیستم فروش کتاب و سامانه‌های فروش اینترنتی آشنا بود.
آیا در سال‌های قبل نیز این تجربه همکاری به این شکل وجود داشت؟
بله؛ سامانه پست کتاب که هماهنگی باجه مجازی شرکت پست را در اختیار ناشران قرار می‌دهد از سال ۹۸ شکل گرفت. با شروع کرونا، تخفیف‌های ویژه برای ناشران در نظر گرفته شد تا با سهولت بیشتری این کار را انجام دهند. اطلاعات پستی در سامانه کتاب نمایشگاه مجازی را خود خریدار ثبت کرد؛ بنابراین کد‌پستی الزاما منطبق بر نشانی نبود با این وجود، کمتر از چهار درصد شامل 1000 بسته‌ها از 809 هزار و 276 مرسوله برگشت خوردند. یعنی از مجموع 809 هزار و 276 مرسوله، حدود ۱۰۰۰ مرسوله برگشت خورده است. ناشران به نشانی‌نویسی اقدام نکردند؛ بسته‌ها براساس نشانی اعلامی خریداران که پرینت و روی بسته چسبانده شده بود به دست مشتریان رسید. نشانی، معیار اصلی برای ارسال مرسولهها در شرکت ملی پست است نه کد پستی و دلیل اصلی برگشت مرسولهها درج اشتباه نشانی بود. دو سرنوشت برای بسته‌های برگشتی تعریف شد؛ نخست طبق برنامه‌ریزی و هماهنگی از پیش اعلام شده، بسته‌های برگشتی بعد از قرار گرفتن 10 تا 15 روز در باجه معطله برگشت بخورد. درج کد‌پستی سرعت توزیع را افزایش می‌دهد. دلیل دیگر برگشت کتاب، درج اشتباه نشانی از سوی ثبت‌کننده سفارش نه خریدار اصلی است؛ البته این شیوه خرید از قابلیت‌های نمایشگاه بود. سومین دلیل برگشت مرسولهها، غیبت صاحب بسته در زمان مراجعه مامور پست به در منزل مشتری است بعد از گذشت 10 روز این بسته به شرکت ملی پست بازگردانده می‌شود؛ البته برگشت ۱۰۰۰ مرسوله پستی از ۸۰۰ هزار مرسوله طبیعی و در حد استانداردهای بین‌المللی پست است.
لطفا آماری نیز درباره ارسال کتاب به مناطق شهری و روستایی و تعداد مرسولهها به این مناطق ارائه کنید.
ارسال کتاب به همه مناطق شهری کشور از نکات قابل توجه نمایشگاه مجازی کتاب تهران است؛به‌عبارت دیگر از همه شهرهای کشور خریدار نمایشگاه مجازی کتاب بودند. پیش‌تر و در نمایشگاه فیزیکی این میزان ارسال مرسوله از نظر جغرافیایی، ثبت نشده بود. تقریبا هزار و ۱۲۴ نقطه شهری در مدت برگزاری نمایشگاه، کتاب خریدند که تقریبا کل شهرهای کشور را پوشش می‌دهد و به ۳ هزار و ۱۰۲ نقطه روستایی یعنی در ۳۱ استان در کشور کتاب ارسال شد؛ ۱۱۲۴ نقطه شهری و ۳۱۰۲ نقطه روستایی. سفارش‌ها در مناطق روستایی کمتر بود؛ حدود ۷۵۰ هزار مرسوله برای مناطق شهری و ۱۸ هزار مرسوله برای مناطق روستایی بود که از لحاظ تعداد ترافیکی قابل مقایسه نیست.
هیچ نقطه‌ای از کشور نبود که از نمایشگاه مجازی، کتاب نگرفته باشد
یکی از نکات قابل‌توجه، بحث فاصله‌ها و مسافت‌ها است، با توجه به اینکه در نمایشگاه مجازی کتاب، هر ناشر به ارسال مرسولهها اقدام کرد؛ به‌طور مثال از تبریز تا میرجاوه مسافتی طولانی بود که مرسوله توزیع شد؛ حتی شرکت ملی پست در جزیره ابوموسی و همه جزایر جنوب کشور نیز بسته توزیع کرد؛ بنابراین هیچ نقطه‌ای در کشور نبود که در این نمایشگاه کتابی دریافت نکرده باشد. تقریبا در شبکه پستی ۳۵۲ میلیون کیلومتر مرسوله جابجا شده است؛ استفاده از سرویس تجارت الکترونیک پست، اتفاق قابل توجه دیگر در این نمایشگاه بود. سرویس تجارت الکترونیک پست این امکان را به ناشران داد که جریان ثبت سفارش‌ها، به‌طور سیستماتیک انجام شود؛ بنابراین صرفه‌جویی قابل توجهی در زمان را شاهد بودیم. هر مرسوله نزدیک به یک یا دو دقیقه ثبت شد.
نخستین نمایشگاه مجازی کتاب را از منظر بررسی عملکرد پستی و ارسال مرسولهها چطور ارزیابی می‌کنید؟ فعالیت واحدهای ثابت و سیار پستی برای قبول مرسولات چه‌اندازه کارآمد بود؟
قدیانی: قطعا نمایشگاه مجازی کتاب در آغاز راه با چالش‌هایی همراه بود که طبیعتا به اداره پست بر نمی‌گردد و معطوف به سایت نمایشگاه است. از نظر من، نام این سایت، فروشگاه اینترنتی است نه سایت نمایشگاه مجازی کتاب؛ ناشران بزرگ و کوچک در این سایت به عرضه کتاب‌های خود پرداختند؛ اما اگر قرار بود که این سایت نمایشگاه مجازی کتاب باشد، باید پنلی در اختیار ناشران گذاشته می‌شد و امکان غرفه‌آرایی و یکپارچه دیدن کتاب‌ها برای مردم وجود داشت؛ به‌عنوان مثال، یکی از مشکلات دیگر به یکپارچه بودن سایت نمایشگاه و مستقل نبودن سامانه پست برمی‌گشت. فعالیت این بخش، مزاحم بخش فروش می‌شد؛ به‌طوری که باز کردن پنل نیم ساعت وقت می‌برد و برخی اوقات ناشران مجبور می‌شدند شب تا صبح بمانند که بتوانند از خلوتی و آرامش بهتری ورود کنند. البته که این چالش‌ها برای دو سه روز اول بود و روز‌به‌روز بهتر شد. انتشارات قدیانی ۱۳ هزار بسته پستی ارسال کرد. در میان ۱۳ هزار مرسوله نشر قدیانی، حدود ۱۰۰ مرجوعی داشتیم که ممکن است به دلایل مختلفی باشد.
شرکت ملی پست، برای ارسال بسته‌ها ساختاری دارد، کتاب‌ها در نمایشگاه مجازی کتاب همچون ۵۰ سال پیش که نامه‌ها را در کیسه‌ها می‌ریختند و ارسال می‌کردند، در گونی‌های بزرگ جمع‌آوری و به مناطق ارسال می‌شد و این موضوع موجب گله‌مندی بسیاری از مردم شد که بسته‌ها پاره شده و یا آسیب دیده است و آن این است که در این مسئله ۱۳ هزار تا، اداره پست یک ساختار برای ارسال خودش دارد و معمولش برای این ساختار این است که من در نوجوانی ۵۰ سال قبل به چهارراه لشگر مراجعه می‌کردم که ساختمان در حال ساخت بود همان روش کیسه‌های آن روز؛ درصورتی که استانداردهای بسته‌بندی در انتشارات رعایت می‌شد.
سلامت کتاب‌ها در جریان ارسال و توزیع باید حفظ و بیمه شود
آیا باوجود استفاده از لفاف‌های استاندارد، گزارش‌هایی مبنی بر پاره‌شدن کتاب و آسیب به آنها داشتید؟
بله؛ در شرایط موجود حمل و نقل تغییر می‌کند؛ همانطور که قدیم‌ها کتاب را بسته‌بندی و پخشی‌ها با وانت توزیع می‌کردند؛ امروزه بیش از ۵۰ درصد کتاب‌ها داخل سبد قرار می‌گرفت و به مغازه تحویل می‌شود و سبد برمی‌گردد و سلامتی کتاب بیمه می‌شود. پیشنهادم برای دوره بعد این است که حمل و نقل کتاب‌ها باید با سبدهای پلاستیکی باشد که سلامت کتابی که منطقه به منطقه برمی‌گردد در نهایت به ۳۱ استان و شهر مربوطه می‌رسد، حفظ شود. مساله بعدی نرم‌افزار مربوطه است که ارسال کتاب‌های زیر ۵۰ هزار تومان رایگان بود و پول آن توسط شرکت ملی پست و یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داده می‌شد. از میان ۱۳ هزار بسته پستی کتاب، سه هزار بسته برای تهران و ۱۰ هزار بسته برای خارج از تهران بود و این ۱۰ هزار بسته، برای مشتریان جدید کتاب بود که شاید در عمرشان کتاب خریداری و یا به فروشگاه کتاب مراجعه نکرده‌اند. دو کتاب کودکی که جمعش می‌شده ۲۰-۲۵ هزار تومان، با بسته‌بندی خاص، کاغذ کادو و در نایلون گذاشته شده، به‌صورت فله‌ای در گونی پُست ریخته و ارسال می‌شد که این روش به‌نوعی بی‌توجهی به کتاب است.
در سامانه پست هم برای کتابی که بیش از 10 کیلو وزن داشت جایگاهی دیده نشد؛ به‌طور مثال اگر کتاب انتشارات قدیانی ۴۰ کیلو است، شرکت ملی پست باید پولی برای ارسال آن بگیرد، نه اینکه بگوید ارسال این کتاب ممکن نیست و من مجبور شوم از روش سنتی، کتاب را ارسال کنم.
ارسال مرسوله‌های کتاب باید یکپارچه شود
دفتر انتشارات قدیانی نزدیک شعبه شرکت ملی پست است و همه بسته‌های کارتنی که حدود ۸ کیلو به بالا بود و حدود ۲۰۰ بسته در روز می‌شد، به دفتر پستی نزدیک ارسال، بسته‌های کوچک با آن گونی‌ها به چهارراه لشگر فرستاده و تفکیک می‌شد؛ چراکه پست معتقد بود که بسته‌ها زیاد است و همه را از یک جا تحویل نمی‌گیرد؛ با اینکه اداره پست پس از ساعت 15 دیگر کار نمی‌کرد و ناشری که ۲۴ساعته مشغول بسته‌بندی بود باید تا فردا صبر می‌کرد؛ البته قراردادن ماشین‌های پستی سیار اقدام خوب و موثری بود که کمی انجام کار را آسان می‌کرد. یکی دیگر از اقداماتی که باید حتما انجام شود، یکپارچه‌کردن خریدها و مرسوله‌های کتاب برای مردم است، اگر کسی ۱۰ تا کتاب از انتشارات مختلف خریده باید یکپارچه شود و در یک روز و یک زمان به دستش برسد.
احمدی: سابقه همکاری انتشارات من با شرکت ملی پست، فقط در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب نبود بلکه بیش از ۱۸ سال است که روزانه با لجستیک پست در ارتباط هستیم. وقتی بحث از کتاب‌های درسی و تخصصی می‌شود، زمان در رسیدن کتاب به مخاطبش اهمیت پیدا می‌کند، یکی از چالش‌ها در نمایشگاه مجازی نیز این بود که در بحث سرعت رسیدن مرسوله به مخاطب با مشکل مواجه شدیم؛ روزهایی حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ بسته پستی داشتیم اما گاهی این بسته‌ها تا سه روز در دفتر پست باقی بود. یکی دیگر از مشکلات، پاره شدن بسته‌ها و کیفیت پایین آنها بود که شکایت مخاطبان را به دنبال داشت.
ضرورت بازبینی در شیوه‌های انتقال کتاب
کتاب‌های پزشکی تمام رنگی است و قیمت بالایی دارد، پس این حق برای مخاطب وجود دارد که وقتی برای یک کتاب ۱۵۰ هزار تومان پول داده‌است، به‌طرز شکیلی کتاب را دریافت کند. در یکی از روزهای نمایشگاه، راننده و مسئولی که با خاوری کتاب‌ها را از انتشارات تحویل می‌گرفت، کتاب‌ها را با پاکت در ماشین پرت می‌کرد؛ پس مسلما با این وضعیت، کتاب‌ها با کیفیت مناسب به دست مخاطب نمی‌رسد. همچنین باتوجه به اینکه قیمت کتاب در دو سه سال اخیر به صورت وحشتناک افزایش پیدا کرده، باید این حق را به مخاطب داد که انتظار داشته باشد کتابی که برایش پول داده، هم با فاصله زمانی مناسب و هم در بهترین وضعیت و شکل به دستش برسد. آن وظایفی که به عهده ما است؛ یعنی بسته‌بندی با پاکت و لفاف مناسب، همه را انجام می‌دهیم؛ ولی آن طرف به نظرم اداره پست باید یک بازبینی جدی در انتقال کتاب داشته باشد و کتاب را متفاوت از سایر کالاها و بسته‌های پستی ببینند.
بهادری: شرکت پست باتوجه به شرایط جامعه و بحث درگیری بیماری کرونا، خوشبختانه از ابتدای کار همراه مردم بوده است. در راستای این اقدام نیز فرایند تجارت الکترونیک شدت گرفت و تقویت شد و درحال حاضر به جز بحث نمایشگاه کتاب، قریب به یک میلیون ترافیک تجارت الکترونیک ما در سطح کشور است. ناگفته نماند که بیش از چهل درصد این ترافیک برای منطقه جنوب غرب کشور است که در دوره نمایشگاه، مدیر پروژه نمایشگاه مجازی بوده.
در ایام نمایشگاه، ترافیک ارسال مرسولهها به ۸۰۰ هزار مرسوله رسید و ما روزانه (تا بیستم بهمن‌ماه)، تقریبا چهل هزار مرسوله داشتیم. در این زمینه، ایراداتی هم بود که امیدواریم حل شود؛ به‌طور مثال در مورد ارسال مرسوله بیش از ده کیلوگرم توافق شد و قرار شد که مرسوله بیش از ده کیلوگرم نداشته باشیم. این میزان را به خاطر تبعات و آسیب‌های احتمالی لحاظ کرده‌ایم؛ چراکه درصورت سنگین شدن بسته‌ها، هم مساله سلامت بسته‌ها به خطر می‌افتد و هم کارگری که می‌خواهد آن را منتقل کند اذیت شود.
درباره زمان تحویل بسته‌ها نیز قرار بر این بود که بسته‌ها تا ساعت ۱۱ شب آماده و بسته‌بندی شوند و فردا صبح تا ساعت ۱۱ تحویل شوند. ما کسی را در بحث قبول مرسولات دست خالی برنمی‌گرداندیم و ناحیه پستی شهید یوسفیان تا ساعت ۶ مرسولهها را قبول می‌کرد. چالش‌ها و ایرادات نیز قابل قبول بود و حق ناشران و مردم است و باید برای دوره‌های بعد بر این عملیات اجرایی بیشتر فکر کرد. بحث ارسال کتاب با کیسه‌ها نیز از دیگر نکات مهم و قابل اشاره است. شرکت ملی پست به سمتی رفته که از ترولی‌های فلزی و باکس‌های پلاستیکی استفاده کند تا آسیب‌دیدگی مرسولات کمتر باشد. امیدوارم در برنامه‌ریزی آتی خود این موارد را رعایت کنیم تا به نحو مطلوب‌تری سرویس دهیم.
خسارت تاخیر در ارسال مرسوله‌های پستی به مخاطبان داده می‌شود
با آغاز نمایشگاه مجازی کتاب، وعده تحویل ۶ روزه کتاب از سوی شرکت ملی پست داده شد ولی همانطور که خودتان می‌گویید، برخی مرسولهها تا ۳۰ بهمن و حتی در اوایل اسفندماه به دست مخاطب رسید. دلیل محقق نشدن آن وعده چه بود؟
خادم: سوء‌برداشت نشود؛ این مدت زمان ۳۰ بهمن به معنای اینکه تا آن زمان درحال توزیع مرسولهها بودیم، نیست. همچنین نکته دیگر این است که در دفاتر پستی، مرسوله‌های رسوبی نداشتم؛ چراکه باید هر روز مرسولهها صفر و ارسال می‌شد تا فضای برای دریافت مرسوله‌های داشته باشیم. در شرکت ملی پست نرم افزار SLA و غرامت‌دهی داریم که چنان چه مشتری مدعی دیر رسیدن مرسوله، وقتی به آن مراجعه کند، می‌تواند خواب مرسوله را در نقطه پستی ببیند در صورت تاخیر، خسارت تاخیر را دریافت کند. روزانه مرسولات، ارسال شده و رهسپاری داشتیم. تاریخ ۳۰ بهمن مربوط به اقدامات جانبی و پایانی کار بوده است؛ مثلا همکاران ما در حال حاضر نیز ممکن است دنبال مشخصات و آدرس برحی مرسولهها هستند که به هر دلیل مخدوش شده و بارکد ندارد.
تحویل مرسوله‌های کتابی با میانگین 3.65 روز
خادم: پیرو صحبت‌های جناب بهادری، اینکه توزیع مرسولات تا سی‌ام طول کشید این‌طور نبوده که تحویل پست شده و پست تا سی‌ام این مرسولهها را برای توزیع معطل نگه داشته باشد. ثبت نام برای فروش کتاب از یکم تا دهم بوده ولی آماده‌سازی، ارسال و تحویل به پست زمان بیشتری را به خود اختصاص داده است. مثلا در مواردی، ۵ روز از اتمام نمایشگاه می‌گذشت و ما از ناشران پیگیر ارسال بسته‌ها بودیم. آنها می‌گفتند هنوز بسته‌ها را آماده‌سازی نکرده‌اند! وگرنه ترافیک ارسال مرسوله در پست آن‌قدر بالا است که اگر یک روز توزیع انجام نشود ، فضایی برای روز بعد که مرسوله از مشتری دریافت کنیم، نداریم. بر همین اساس، کلیه مرسوله‌هایی که وارد پست می‌شد، همان روز ارسال می‌شدند. اگر میانگین توزیع مرسوله در کشور را بگیریم زیر ۶ روزی است که اعلام کرده‌ایم. این رقم به‌صورت میانگین، حدود ۳.۶۵ روز بود. فرقی ندارد مرسوله نمایشگاهی یا سایر فروشگاه‌ها باشد، نحوه دریافت و ارسالش به یک شکل است.
درباره ارسال بسته‌ها در کیسه و پاکت هم باید گفت که پاره شدن و آسیب‌دیدن لفاف‌ها از جمله مواردی است که هر دو طرف مواردی را رعایت نکردند. در این زمینه فیلم‌های آموزشی تهیه شد و نحوه بسته‌بندی را در آنها آموزش دادیم. نکات لازم اولیه باید از طرف ناشران انجام می‌شد و بعد از طریق پست. همچنین همه مرسولهها در کیسه ارسال نمی‌شد. ترولی‌هایی داشتیم که برخی از کتاب‌ها را با آنها و یا از طریق باکس‌های پلاستیکی ارسال می‌کردیم.
اخیرا در جنوب کشور مرکز مکانیزه هوشمندی برای تجزیه مرسولات درست شده است، اشتباهات به حداقل رسیده و تمامی بسته‌ها از آن‌جا به‌صورت مکانیزه توزیع می‌شود. البته این ظرفیت، فعلا برای بسته‌های پستی به‌کار گرفته می‌شود و قابلیت تفکیک پاکت را ندارد. اما شاید اگر نمایشگاه در آینده برگزار می‌شد، امکانات این مرکز نیز قابل استفاده بود.
درمورد تجزیه در مبدا نیز، شرکت پست این قابلیت را دارد که با ناشران تعامل داشته باشد. اگر انتشاراتی داریم که مرسوله‌های بسیاری دارد، درصورت نیاز، این آمادگی را داریم که یک ماشین حمل مرسوله‌های پستی را به آنها اختصاص دهیم تا مرسولهها، مستقیم به شهرستان‌ها برود و دیگر به مرکز تجزیه-مبادلات نیاید.
ناشران در استفاده از لفاف‌های مناسب کم‌کاری کردند
احمدخانی: با توجه به چالش‌های مطرح‌شده، انتظاراتی که از شرکت ملی پست در ادوار دیگر می‌رود، بیشتر است. درباره بحث سبدهای کتاب که به آن اشاره شد، از قبل سبدهایی برای جابه‌جایی مرسولهها طراحی شده است که شاید در این دوره کمتر به آن توجه شده؛ اما قطعا در دوره بعد مورد توجه بیشتری قرار خواهند گرفت. طبق آمار، کمترین میانگین توزیع ۲.۸ روز در استان زنجان بوده و دورترین نقطه توزیع شده، خراسان رضوی با ۵.۶ روز بوده است. میانگین کشوری هم ۳.۶۵ است که پیوسته انجام شده و تاخیرها، می‌تواند دلایل مختلفی از جمله تاخیر در تحویل مرسوله توسط ناشر داشته باشند. در بحث بسته‌بندی که اشاره شد، علی‌رغم استانداردهایی که پست برای لفاف‌بندی اعلام کرد و پاکت‌ها و لفاف‌های نایلونی، اما برخی از ناشران این ملاحظات را رعایت نکردند که باید در پروژه بعدی مورد توجه قرار گیرند. در بحث توزیع نیز تلاش کردیم تا ارسال کتاب در سریع‌ترین زمان ممکن باشد. ضمن اینکه ارسال مرسوله‌های کتاب در اولویت بود تا پروژه به‌نحو مطلوبی انجام شود.
صدقیان: برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب، رویدادی ناگهانی و این حجم استقبال قابل توجه بود که در آن، امکان ارسال رایگان خیلی از مردم را از شهرها و روستاها به خرید کتاب ترغیب کرد. یکی از مسائلی که چالش ایجاد کرد، تمدید چندباره آن بود؛ زیرا ناشران اقدامات خود را برای یک بازه 6 روزه تظیم کرده‌بودند و تمدیدشدن آن در دو نوبت، آن‌ةا را با چالش مواجه کرد. می‌شد برنامه‌ریزی دقیق‌تری صورت بگیرد و مدت زمان نمایشگاه، از ابتدا، مشخص و طولانی‌مدت باشد.
نکته بعدی اینکه؛ قول‌هایی که برای ارسال بسته‌ها و سرعت زمان داده شد، باید انجام می‌گرفتند. این بدقولی‌ها کار را با حجم درخواست‌ها و ترافیک کاری همراه کرد. همچنین در مراحل توزیع، بسته‌های پستی کتاب آسیب دید و این آسیب‌ها به ناشر و مردم صدمه زد. کمبود پاکت و لفاف در ادارات پستی موجب می‌شد که پاکت‌ها و لفاف‌ها را گران بخریم تا بتوانیم در مدت زمان مشخص مرسولهها را ارسال کنیم.
یکی دیگر از مشکلات هم این بود که در ایستگاه‌ها سیار دریافت بسته‌های پستی، محدودیت وجود داشت. همچنین به‌روز کردن شرکت ملی پست در دریافت بسته‌ها از ناشران، فشار کار را بیشتر می‌کرد. مسئولان باید ورای مسائل پیش‌رو را ببینند. هزینه‌های بسیاری برای ناشران در نمایشگاه علی‌رغم رایگان بودن ارسال ایجاد شد که باید این موارد در برنامه‌ریزی‌ها درنظر گرفته شود. برنامه‌ریزی‌ها نباید کوتاه‌مدت؛ بلکه درازمدت باشند تا اگر قولی به مخاطب می‌دهیم، به آن پایبند باشیم. باید طبق امکانات و اقدامات شعار بدهیم. درمجموع؛ نمایشگاه مجازی کتاب، رویداد خوبی بود و ناشران به این انگیزه نیاز داشتند و سیل استقبالی که مخاطبان از رویداد داشتند، نشان داد که مردم هنوز به کتاب‌های کاغذی نیاز دارند.
ملک محمدی: قبل از اعلام آمار باید به چند چالش مطرح شده، پاسخ بدهم، نخست؛ بحث یکپارچگی سامانه پست و نمایشگاه مجازی کتاب بود. در نمایشگاه، یک بخش سامانه خرید بود که مردم از طریق آن کتاب سفارش می‌دادند و یک سامانه فروش که ناشران کارهای اجرایی خود را انجام می‌دادند. دلیل کندی، زیرساخت مشترک این دو سامانه، خرید و فروش بود که یکپارچه بودند و فشار بر سامانه خرید بر سامانه متقابل یعنی فروش هم احساس می‌شد و هیچ ربطی به سامانه پست نداشت.
چالش دیگر، بحث بسته‌های بالای ۱۰ کیلو بود. در سامانه نرم‌افزاری این قابلیت وجود داشت که ناشران بسته‌هایشان را تفکیک کنند؛ یعنی بسته‌های خود را در قالب سه تا بسته ۱۰ کیلویی بفرستند. اما موضوعی که ما پیش‌بینی نکردیم، کتاب‌هایی بودند که خود به تنهایی بالای ۱۰ کیلو وزن داشتند. البته باگی هم که در سیستم داشتیم، زمانی بود که از یک کتاب تعداد بالایی سفارش داده می‌شود و این موضوع مشکلاتی ایجاد کرد که در ورژن بعدی این چالش حل خواهد شد. نکته دیگر بحث دریافت نکردن مرسولات است. یکی از چالش‌ها این بود که ناشران کتاب‌ها را ارسال نمی‌کردند؛ یعنی در سامانه اعلام می‌کردند که بسته آماده شده اما تحویل پست داده نمی‌شد. البته گاهی هم در سیستم برای ناشر اعلام می‌شد که تمامی کتاب‌ها ارسال شده اما چند کتابی در آن میان جا می‌ماند. این چالش دو طرفه است. بحث بی‌دقتی ناشر و اینکه سیستم، ساختار ارسال انبوه وجود نداشت.
ارسال کتاب نمایشگاه به دو صورت ارسال با سامانه پست کتاب و ارسال توسط خود ناشر بود که کار را در دو بحث تسویه‌حساب با ناشران و تعیین و تکلیف پیگیری سفارش‌ها را با چالش مواجه کرد. در سامانه پست کتاب به‌دلیل یکپارچگی با هماهنگی با سامانه رهگیری شرکت پست، موسسه خانه کتاب و ادبیات می‌تواند سفارشات را استعلام بگیرد تا پرداختی‌ها انجام شود، اما وقتی ارسال توسط خود ناشر است و ارتباط نرم‌افزاری با سیستم مالی نمایشگاه وجود ندارد، رهگیری باید دستی انجام شود. دیگر مرسوله بلاتکلیفی در سیستم نداریم و کارهای اجرایی کتاب‌هایی که در پست آسیب دیده آن با هماهنگی موسسه خانه کتاب برطرف خواهد شد.
خسارات احتمالی کتاب‌ها چطور جبران می‌شود؟
بسته‌های کتاب براساس ارزش اعلامی بیمه شده‌اند، بیمه عمومی بیش از ۸۰۰ هزار تومان است. البته یکی از نقدها، بحث رسید بود که چرا پست رسیدی به آنها نمی‌دهد و یا رسید به‌صورت دانه‌‌شمار است. اما اصلاحات در دوره بعدی به این شکل است که رسید به‌صورت لیست مرسولات آماده به ارسال است که ناشر با تحویل مروسلات به اداره پست رسید را تحویل می‌گیرد. یک نکته دیگر، بحث جمع‌آوری است، حدود ۱۸۰۰ نقطه در کشور داشتیم که باید بسته‌ها جمع‌آوری می‌شد، در شهرستان‌ها بسته‌ها جمع‌آوری شد، از ۲۹ استان ارسال کتاب داشتیم و سه استان چالش‌برانگیز بود، تهران، قم و مشهد.
بالاخره ناشران موظف بودن مرسولهها را به دفاتر نشر بیاورند یا این وظیفه پست بود که روزانه به دفاتر نشر برود؟
وقتی کار بزرگی انجام می‌شود، همه باید پای کار بیایند؛ این‌طور نبود که جمع‌آوری در نقطه‌ای متوقف شده باشد، در محدوده پُرتراکم مثل محدوده خیابان انقلاب، پارک لاله، میدان ولیعصر و کریم‌خان دفاتر ثابت برای کمک قرار داده شد اما ناشری که خارج از این محدوده بود، سفارشاتش با اقدامات مناسبی جمع‌آوری شد.
نظر شما