به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، محمدرضا شرفی خبوشان در نشست «گفت‌وگو درباره جشنواره خاتم» که ظهر پجشنبه ۲۷ اردیبهشت در سرای ادبیات نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد، گفت: باید در داستان مقوله ایرانی و اسلامی با شیوه روایت‌گری هم داشته باشیم. سلسله روایاتی که در نقل احادیث می‌شود می‌تواند برای نقل روایت به صورت داستان موثر باشد. ما باید به واسطه ظرفیت‌هایی که وجود دارد شیوه‌های روایتی را کشف کنیم و از استفاده از ادبیات غرب دست برداریم. ما باید شیوه روایت کردن را بیاموزیم بسیاری ظرفیت‌های روایت وجود دارد که ما هنوز سراغ آن نرفته‌ایم.

وی ادامه داد: داستان یعنی متنی برآمده از تخیل، پس نوع برخورد و مواجهه با این مقوله مشخص است اما اینکه این تخیل در حوزه داستان تاریخی است و تاریخ آن را از سر گذرانده مباحث خاص خود را دارد که ما از آن برای واقع‌نمایی داستان استفاده می‌کنیم، بنابراین استفاده از واقعه تاریخی امکانی برای تخیل داستان است. این واقعه تاریخی مانند ستون یک ساختمان، محور داستان می‌شود. حتی در داستان‌های خیالی تلاش می‌کنند گمان واقع‌گرایی به مخاطب دهند؛ داستان امکان و فرصت بیشتری برای ایجاد باور در مخاطب دارد و نویسنده نباید به داستان معصومین به دلیل اینکه ممکن است خدشه‌ای در روایت وارد شود به عنوان محدودیت نگاه کند بلکه فرصتی است که استوانه‌های آن موجود است.

این نویسنده عنوان کرد: ما وقتی صحبت از فرهنگ و تمدن می‌کنیم وارد تمدن اسلامی می‌شویم که گستره عظیمی دارد از آن جهت که نویسندگان ما هنوز نوشتن داستان را به پژوهش پیوند نزدند. به همین جهت نوشتن درباره معصومین (ع) دشوار به نظر می‌رسد. باید یک مورخ در کنار این پروژه‌ها باشد.

وی افزود: زندگی‌نامه پیامبر صرفاً یک زندگی‌نامه نیست بلکه دید بازی از هدف اسلام و زندگی مسلمانان می‌دهد. جشنواره خاتم فقط معطوف به دوران زندگی پیامبر (ص) نیست بلکه می‌توانیم اثرگیری از زندگی پیامبر و کاربرد آن در زمان معاصر را مطرح کنیم و این سیره زندگی را به نمایش بگذاریم تا بدانیم چطور می‌شود پیامبر را امروزی کرد و در ضمن خدشه‌ای در تاریخ وارد نشود. مخاطب امروز گرچه انسانی است متفاوت با قرون گذشته اما آنچه که بشر هیچ گاه آن را کنار نمی‌گذارد روایت است و ما همواره می‌توانیم یک محتوای مفید و مستحکم را امروزی کنیم وداشته‌های معنوی خود را برای انسان درگیر مصائب امروز مطرح کنیم.

این نویسنده عنوان کرد: این نگاه فرصتی است برای انسان تشنه‌ای که سردرگم است، انسانی که از محتوا خالی شده و آماده است تا محتوایی مناسب به او ارائه شود. اگر محتوایی به‌سامان در شکلی امروزی به او ارائه شود مخاطب هم استقبال می‌کند. در دوره نهم جشنواره خاتم، ما داستان کوچک را هم داشتیم چرا که مردم عادت کرده‌اند متن‌های کوچک بخوانند. نگاه غربی این طور است که وقتی شکل عوض شده باید محتوا هم عوض شود، برای بشری که دنباله‌رو زندگی مدرن و صنعتی است باید محتوای ارزشمندتری برای ارائه داشته باشیم. بخش عظیمی از ادبیات فارسی، ادبیات تعلیمی است که از محتوا به سمت شکل می‌رود و نه برعکس ولی غرب دنبال حوزه‌های روایتی بوده و نگاه غربی به نوعی به هیچ بودن می‌رسد و دارای فرم بی‌قاعده‌ای است. اگر وفادار به محتوا باشیم محتوا آن شکلی را می پذیرد که بتواند حقیقت را در قالب داستان بیان کند.

سعید طاووسی، عضو هیئت علمی تاریخ دانشگاه علامه طباطبایی نیز درباره چالش‌های داستان تاریخی و داستان‌های معصومین گفت: داستان تاریخی هر چالشی داشته باشد به دلیل آثار مهم و مثبتی که دارد ما ناگزیر از آن هستیم. در جامعه‌ای که هویت آن را اسلام و تشیع شکل می‌دهد باید بیشترین توجه به پیامبر و اهل بیت باشد و اگر ما در هویت‌سازی به این ذخایر توجه نکنیم مسائل دیگری جای آن را خواهد گرفت یا اگر ما به انیمیشن توجه نکنیم انیمیشن غربی جایگزین آن خواهد شد. با وجود اهمیتی که پیامبر برای ما دارد، در فضای سینما، رسانه، رمان و شعر ما غریب است. جشنواره خاتم گامی برای غربت‌زدایی از ایشان است چرا که تاثیری که رمان و داستان دارد قابل مقایسه با یک سخنرانی و یک متن پژوهشی نیست. داستان‌نویسان ما مورخ نیستند باید کنار آنها یک مشاور تاریخی کنار نویسنده کمک کند تا بدانند که چه میزان می‌توان به معصومین نزدیک شد.

وی تأکید کرد: در حاشیه جشنواره خاتم جلسات نقد و بررسی و کارگاه آموزشی شکل می‌گیرد که به برکات این جشنواره می‌افزاید. در این فضا بازآفرینی هم انجام می‌شودد اما پیامبر اکرم را به گونه‌های مختلفی می‌توان به این فضا وارد کرد. یکی از رویکردهای جشنواره خاتم بررسی داستان‌های امروزی بوده، حتی داستان‌هایی که در نازمان و ناکجا شکل می‌گیرد اما به پیامبر گره می‌خورد. صرفاً بیان خصلتی از پیامبر در داستان کافی نیست بلکه باید گره‌ای بین آن خصلت و آن شخصیت زد. عرصه ادبیات غرق در خیال است و دست نویسنده بسیار باز است و می‌تواند ماجرایی را باز کند که پیامبر در آن رویا باشد یا هر چیز مقایسه ای و مشابه با دوران پیامبر باشد. در داستان بسیاری چیزها تخیل و بازآفرینی می‌شود ولی دست مورخ بسته است مورخ اجزای روایت را شکل می‌دهد که در داستان می‌توان از آن استفاده کرد.

علی اکبر اشعری، پایه‌گذار جشنواره خاتم هم از اتفاقات خوب و داستان‌های رسیده به جشنواره گفت و افزود: دغدغه این را داشتیم تا پیامبر را بیشتر بشناسانیم. الگوهایی در جامعه وجود دارد که با تعصی از پیامبر می‌توان به آن‌ها پرداخت. با پرداختن به سیره پیامبر هم در قالب رمان هم داستان کوتاه این شخصیت را امروزی‌تر و کاربردی به مردم معرفی می‌کنیم. وقتی کسی می‌خواهد نویسندگی را شروع کند ابتدا باید به عقبه تاریخی و ادبیاتی رجوع کند که جشنواره خاتم فرصت مناسبی برای این اتفاق است. در اولین دوره برگزاری جشنواره خاتم سیره پیامبر اکرم به زبان فارسی بود اما به مرور مرزها برداشته شد و مقولات دیگری هم به جشنواره اضافه شد. یک اتفاقی که در جشنواره می افتد و انتظار می‌رود مراکز پژوهشی روی آن کار کنند رمزگشایی از زندگی و رفتار پیامبر است چرا که یک رفتار و عمل پیامبر به تفسیرهایی نیاز دارد.

وی ادامه داد: فراخوان دوره نهم را تیرماه ۱۴۰۲ ارائه دادیم که در شهریور با مشارکت کانون پرورشی فکری و خانه کتاب و نهاد کتابخانه‌ها کارگاه‌های تدارک دیده شد. در استان فارس یک کارگاه سه روزه، در استان قم و کرج کارگاه یک روزه و چندین کارگاه مجازی برگزار شد. ۱۱۰ اثر در بخش بزرگسال، ۳۲ اثر در بخش طرح رمان، ۸۰ اثر در بخش کودک و نوجوان به جشنواره رسیده و داوری مرحله اول انجام شده و آثار پذیرفته شده به مرحله دوم راه پیدا کرده‌اند که داوری مرحله دوم هم هفته داوری مرحله دوم انجام می‌شود.

به گزارش ایبنا، سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری برگزار می‌شود و سامانه ketab.ir فضای مجازی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ است.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.