سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه نعمتی: در بخش اول گفت‌وگو با معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، موضوع الحاق یا ادغام کانون با وزارت آموزش و پرورش براساس «طرح تقویت نظام آموزش و پرورش» مطرح و بررسی شد.
در بخش دوم این گفت‌وگوی چندساعته به‌سراغ مسئله مهم و حیاتی کتاب و کتابخوانی در ساختار نهاد کانون رفته‌ایم. کتاب، کتابخوانی و کتابخانه، کلیدواژه‌های اصلی مأموریت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان در سطح جامعه بوده و است. حاشیه‌های اخیری که پیرامون نهاد کانون در رسانه‌های اجتماعی ایجاد شد به حوزه کتاب و کتابخانه‌های کانون نیز وارد شده و منتقدان، مسائلی را در این زمینه مطرح کردند. این موضوع ما را بر آن داشت که در ادامه گفت‌وگو با فرهاد فلاح، معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، دغدغه‌های کتابی فعالان حوزه کودک و نوجوان را نیز بیان کرده و پیگیری کنیم.
در این بخش از گفت‌وگو، فرهاد فلاح ضمن ارائه آمار درباره وضعیت کتابخانه‌ها و مراکز کانون در سراسر کشور و تولید کتاب و تجدیدچاپ آثار و فعالیت رسانه‌ای برای آن‌ها، توضیحاتی نیز درباره هر یک از این مسائل مهم ارائه داد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌توانید بخوانید:
- به‌سراغ موارد دیگری برویم که در انتقادات از عملکرد کانون مطرح شده است. یکی از اصلی‌ترین مسائلی که به آن اشاره شده، این است که فعالیت‌های تخصصی کانون در این مدت به‌دلیل وجود برخی مدیران تضعیف شده است. در بیانیه انتقادی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان مطرح شده است که بسیاری از کتابخانه‌ها و فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی کانون تعطیل یا نیمه‌تعطیل شده‌اند. پاسخ شما چیست؟ آیا چنین اتفاقی در کانون رخ داده است؟
وجود افرادی دلسوز که همچنان پیگیر اخبار کانون هستند، نشان می‌دهد که کانون هنوز مؤثر است و موضوعات آن برای افراد اهمیت دارد. این انتقادات نیز بیانگر این است که کانون برایشان تأثیرگذار بوده و جزو علاقه‌مندی‌هایشان به شمار می‌آید. اگر چنین نبود، هیچ واکنشی از خود نشان نمی‌دادند. این امر یک اتفاق بسیار مثبت است؛ برخلاف ادعاهایی که ممکن است مطرح شود مبنی بر اینکه کارکردهای کانون به‌مرور زمان کاهش یافته و تأثیرگذاری خود را از دست داده است اما حمایت نویسندگان، تصویرگران و فعالان حوزه کودک و نوجوان نشان می دهد نه‌تنها کانون از مدار خارج نشده است بلکه همچنان به‌عنوان ناموس فرهنگی به آن نگاه می‌شود و افراد روی آن تعصب دارند.
مسئولیت مراکز کانون پرورش فکری در تمامی استان‌ها بر عهده من است. نکته‌ای که برایم جالب بود، این است که گزارش‌های میدانی ما ادعای این افراد را نشان نمی‌دهد و برایم شگفت‌انگیز است که چگونه کسی می‌تواند ادعا کند بسیاری از مراکز کانون تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند. من به یکی از کسانی که منتقد تعطیلی کتابخانه‌ها بود گفتم آیا به این مراکز مراجعه کرده و آن‌ها را دیده است؟ او پاسخ داد که نه، من این‌طوری شنیده‌ام و به من این‌گونه اعلام کرده‌اند. هیچ گزارش دقیقی پشت آن نیست و تنها این اطلاعات به‌صورت متواتر دست به دست می‌شود.
ما به شما اعلام می‌کنیم که تقریباً هزار و ۴۰ مرکز در کشور داریم و عمده این مراکز همچنان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. بله، ما ۱۲ مرکز داریم که به‌دلیل مشکلات سازه‌ای مانند ریزش خاک یا فرورفتگی زمین تعطیل شده‌اند و سقف برخی از آن‌ها نیز دچار مشکل شده و در حال تعمیر هستند. به‌عنوان مثال، مرکز ۲۰ تهران و مرکز جوادآباد ورامین در استان تهران با مشکلات فنی مواجه شده‌اند که در گذشته چنین مسائلی وجود نداشت. کتابخانه‌های سیار داریم که دیگر عمر خودرو تمام شده است و دنبال جایگزین آن هستیم. تعدادی کتابخانه سیار هم افتتاح شده است. هر کس فکر می‌کند مرکزی تعطیل شده است، لطفاً به ما گزارش دهد تا پیگیری کنیم.
از سوی دیگر شمار درخور توجهی از مراکز تک‌شیفت ما دوشیفت شده‌اند. ما امسال مراکز سه‌شیفت را هم شروع کردیم. الان تقریباً در بیشتر استان‌ها مراکز سه‌شیفت هم داریم و این مراکز تا ۹ شب خدمات می‌دهند. این‌ها اقدامات خوبی است که شکل گرفته است.
من آمار دقیقی به شما ارائه می‌دهم. تعداد اعضای فعال و رسمی کانون پرورش فکری که خدمات دائمی دریافت می‌کنند، در سال ۱۴۰۱ برابر با ۲۶۰ هزار نفر بودند و اکنون در نیمه دوم سال ۱۴۰۳ به ۷۰۰ هزار نفر رسیده است. اگر مراکز ما تعطیل شده بودند، باید شاهد کاهش اعضامی‌بودیم؛ اما نه‌تنها ریزش اعضا نداشته‌ایم بلکه رشد درخور توجهی را تجربه کرده‌ایم. حتی ثبت‌نام صوری نیز امکان‌پذیر نیست. دلیل این امر چیست؟ ما سرانه مطالعه را در مراکز خود می‌سنجیم. سرانه مطالعه به معنای این است که هر دانش‌آموز در کانون پرورش فکری در سال چند کتاب مطالعه کرده است؟ در سال ۱۴۰۱، سرانه مطالعه ما در کشور دو بود و اکنون در سال ۱۴۰۳ به عدد ۶ نزدیک شده‌ایم. این نشان‌دهنده سه برابر شدن رشد سرانه مطالعه است.
چگونه ممکن است عمده مراکز کانون پرورش فکری به‌اصطلاح تعطیل باشند اما در عین حال شاهد افزایش اعضا باشیم؟ ما نمی‌توانیم به‌سادگی اعضای غیرواقعی جذب کنیم یا تبلیغات تلویزیونی انجام دهیم که از افراد بخواهیم برای عضویت مراجعه کنند؛ زیرا اعضا باید واقعی باشند و با مربی ارتباط برقرار کنند تا مربی بتواند آن‌ها را توجیه کند. اگر تعداد اعضای غیرواقعی را بالا ببریم، سرانه مطالعه مرکز کاهش خواهد یافت و این به ضرر ما خواهد بود. بنابراین، ما هم تعداد اعضا را افزایش داده‌ایم و هم سرانه مطالعه را به‌طور واقعی و منطقی بالا برده‌ایم. این اتفاق بسیار بزرگی است که در مدت‌زمان کوتاهی با منابع مالی موجود رقم خورده است.
مراکز دوشیفت‌مان را به سه‌شیفت تبدیل کرده‌ایم؛ به این معنا که این مراکز از صبح تا ساعت ۹ یا ۱۰ شب فعالیت می‌کنند و این وضعیت در گذشته اصلاً وجود نداشته است. مثلاً در استان هرمزگان، در بندرعباس مرکزی داریم که در برخی ایام به‌صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کند و حتی کودکان تا صبح در آن مرکز حضور دارند. دلیل این امر گرمی هوای آن شهر است؛ به گونه‌ای که کودکان شب‌ها برای فعالیت به مرکز مراجعه می‌کنند. بنابراین، ادعای تعطیلی مراکز نادرست است.
نکته بعدی این است که نه‌تنها مراکز ما دچار افت نشده‌اند بلکه طرح شاداب‌سازی را نیز اجرا کرده‌ایم. اکنون شما می‌توانید به بیشتر مراکز کانون که در سراسر کشور واقع شده‌اند، مراجعه کنید؛ در این مراکز وسایل بازی و تفریحی فراهم شده است. ما وسایل بازی نظیر میز پینگ‌پنگ، فوتبال دستی و هاکی روی میز ارائه داده‌ایم. این تحولات در همین یکی دو سال اخیر اتفاق افتاده و مراکز ما شاداب‌تر شده‌اند. همچنین، امنیت مراکز نیز افزایش یافته است. ما هویت بصری کانون را ارتقا داده‌ایم. شما اکنون می‌توانید به مراکز کانون مراجعه کنید و تغییر تابلوها را مشاهده کنید؛ هویت بصری جدیدی ایجاد شده که توسط خود کانونی‌ها طراحی شده است.
برخی از مراکز ما در ایام تابستان شکایت می‌کردند که دیگر توان پذیرش بیشتر از این تعداد مخاطب را ندارند. به‌عبارتی، آن‌ها به ما شکایت می‌کردند که مثلاً ما پنج مربی در این مرکز داریم، اما تعداد دو هزار نفر کودک به آنجا مراجعه می‌کنند. بنابراین حجم فعالیت افزایش یافته است نه کاهش.
ما اکنون در مراکز خود «شورای والدین» داریم؛ درحالی‌که پیش‌تر چنین شورایی وجود نداشت و والدین نقشی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایفا نمی‌کردند. در این دو سال اخیر، شورای والدین تشکیل شده و مراکز کانون پرورش فکری با نظارت، مدیریت، همکاری و همیاری والدین اداره می‌شوند. والدین از میان خود، شورایی تشکیل داده و هر از گاهی جلسه‌ای برگزار می‌کنند تا برای فعالیت‌های مرکز برنامه‌ریزی کنند. این شورا مشابه اولیا و مربیان مدرسه است با تأثیرگذاری بالاتر.
میزان حضور نوجوانان در کانون پرورش فکری در یک سال گذشته رشد بسیار خوبی داشته و با تاریخچه این نهاد مقایسه‌شدنی نیست. اکنون در هر مرکز کانون، شورای نوجوانان تشکیل شده است؛ نوجوانان شورا تشکیل داده و هیئت‌رئیسه دارند و برای خود در طول سال برنامه‌ریزی می‌کنند.
یکی دیگر از اقدامات جدید در مراکز کانون این است که ما پیش‌تر طرح «کانون‌مدرسه» را داشتیم و اکنون آن را ارتقا داده‌ایم؛ به این معنا که مسئولان مدارس، بچه‌ها را به مرکز کانون پرورش فکری می‌آوردند تا با کانون آشنا شوند و از فعالیت‌های آن بهره‌مند شودند؛ اما متوجه شدیم که این طرح کافی نیست. بنابراین طی دو سال گذشته، بچه‌های توانمند و برجسته کانون پرورش فکری را که دوره‌های لازم را گذرانده و از توانمندی کافی برخوردارند، به‌عنوان نماینده در مدارس منصوب کردیم و طرح «کانون‌یاران» کانون پرورش فکری را راه‌اندازی کردیم.
در سال ۱۴۰۲ تعداد کانون‌یاران در سطح مدارس به هزار و ۳۳۶ نفر رسید. در سال اولی که این طرح مطرح شد، حدود هزار مدرسه در سراسر کشور فعال بودند. امروز که من در خدمت شما هستم، این عدد به بیش از ۶ هزار نفر کانون‌یار افزایش یافته و حدود پنج هزار مدرسه فعال هستند. این بچه‌ها که از مقطع ششم ابتدایی به بالا که عضو کانون بوده و توانمند هستند، در مدارس نقش‌آفرینی فرهنگی می‌کنند، به مربی پرورشی کمک می‌کنند، برگزاری مراسم صبحگاه را تسهیل می‌کنند و به اداره کتابخانه مدرسه، یاری می‌رسانند. آن‌ها فعالیت‌های کانون را به داخل مدرسه منتقل می‌کنند.
اکنون که فیلم «باغ کیانوش» در حال اکران است، خود این بچه‌ها آن فیلم را در مدارس‌شان اکران می‌کنند. اگر مراکز کانون تعطیل بودند، آیا به چنین دستاوردهایی دست پیدا می‌کردیم؟ این‌ها سرمایه‌های کانون هستند. این آمار و دستاوردها جعلی نیستند؛ بلکه واقعی و عینی هستند و ما خروجی آن‌ها را در مراکز خود مشاهده می‌کنیم.
ما سطح فعالیت‌های علمی را در کانون پرورش فکری افزایش داده‌ایم. اکنون دوره‌های رباتیک، الکترونیک، نانو، سلول‌های بنیادی، نجوم و زمین‌شناسی را برگزار می‌کنیم. سال گذشته، رویداد «گفت‌وگو با قصر آسمانی» را برگزار کردیم که در آن کودکان و نوجوانان ایران برای نخستین‌بار در تاریخ کشور به‌صورت زنده و مستقیم با فضانوردان چینی در فضا صحبت کردن. سالن برای آن رویداد کاملاً پر بود. دوونیم میلیون دانش‌آموز به‌صورت زنده در طول دو ساعت از طریق شبکه شاد نیز این برنامه را پیگیری کردند. شبکه خبر نیز بخش‌هایی از آن را به‌صورت زنده پخش می‌کرد. این نشان‌دهنده رشد فعالیت‌های علمی در کانون است.
امسال برای نخستین‌بار در تاریخ کانون پرورش فکری، اولین جایزه ترویج علم در کشور را دریافت کردیم. کانون جایزه بیست‌وپنجمین دوره جشنواره ترویج علم را به‌خاطر فعالیت‌های علمی‌اش کسب کرد. این موفقیت براساس چه مستنداتی به دست آمده است؟ داوران و هیئت بررسی‌کننده، مستندات را مشاهده و ارزیابی کرده و کانون را به‌عنوان نهاد مروج علم در کشور معرفی کرد و جایزه‌ای به آن اهدا شد. این موارد در رسانه‌ها ثبت و ضبط شده‌اند و کسانی که این موضوعات و نقدها را مطرح می‌کنند، کمی اخبار را پیگیری کنند.
اتفاقاً از آن طرف نویسندگانی هم داریم که دلسوزانه برخورد و با ما همراهی می‌کنند. آن‌ها به‌جای فضاسازی در شبکه‌های اجتماعی و جلب توجه مخاطبان با ما جلسات دارند. طرح‌های خود را برای ارتقای جایگاه مراکز کانون ارائه می‌کنند، بحث می‌کنند، پیگیری می‌کنند و حتی به مراکز سفر می‌کنند. باید این طرف ماجرا را هم دید. ما حاضریم زمینه حضور نویسندگان بیشتری را در مراکز کانون و در سطح استان‌ها فراهم کنیم.
- به بحث کتاب‌ها نیز انتقادات زیادی وارد شده است: از روند تولید و انتشار و پخش تا معرفی و تجدید چاپ. منتقدان می‌گویند کیفیت کتاب‌های کانون پایین آمده است. البته جدا از مسائل مطرح‌شده از سوی منتقدان، به‌عنوان خبرنگار حوزه کتاب برداشتم از کار رسانه‌ای کانون درباره کتاب‌ها این است که در این زمینه بسیار ضعیف عمل شده است و کتاب‌ها فقط منتشر می‌شوند؛ به‌صورت رسانه‌ای از طرف کانون معرفی نمی‌شوند تا مخاطب غیرکانونی از آن مطلع شود.
البته من مسئول انتشارات نیستم اما در حد معاون فرهنگی کانون پاسخ می‌دهم که ما سال گذشته سه میلیون جلد کتاب چاپ کردیم. شما به‌عنوان خبرنگار، این جزئیات را پیگیری کرده‌اید. در سال گذشته، هر ۸ ساعت یک کتاب چاپ کردیم؛ به عبارت دیگر، در ۳۶۵ روز سال و در ۲۴ ساعت شبانه‌روز، کتاب‌های جدیدی منتشر می‌شد. از این تعداد، ۱۵۰ جلد کتاب چاپ اول و بقیه چاپ مجدد از آثار قبلی بودند که از آثار ارزشمند کانون محسوب می‌شوند. سال گذشته، بخشی از این کتاب‌ها را به مراکز کانون ارسال کردیم؛ درحالی‌که مدت‌زمان زیادی بود کتاب‌ها به مراکز کانون نمی‌رسیدند.
کار دیگری که انجام دادیم، خرید کتاب از ناشران خصوصی بود. از سال گذشته تاکنون، از ۶۰ ناشر خصوصی کتاب خریداری کردیم؛ یعنی کتاب‌هایی که متعلق به کانون نیستند و ناشران دیگری آن‌ها را منتشر کرده‌اند. ما این کتاب‌ها را بررسی می‌کنیم و آن‌دسته از کتاب‌هایی را که مناسب عرضه برای کودکان و نوجوانان در مراکز کانون باشند، خریداری کرده و ارسال می‌کنیم. دست‌کم، ما دو هزار نسخه از آن کتاب را می‌خریم؛ از برخی از کتاب‌ها سه هزار و برخی دیگر پنج هزار نسخه نیز خریداری می‌شود.
نکته‌ای که درخصوص کیفیت کتاب‌ها مطرح می‌شود، نیازمند توضیح است. البته این موضوع را من نباید پاسخ دهم؛ بخش انتشارات باید پاسخگو باشد اما برای چاپ کتاب باکیفیت، لازم است از مواد مناسب استفاده کنیم. کاغذ خوب به چه معناست؟ شما که خود اهل کتاب هستید، می‌دانید کاغذ خوب یعنی کاغذ گلاسه خارجی؛ اما قانون به ما می‌گوید که شرکت‌های دولتی حق خرید محصولات خارجی را ندارند. بنابراین، ما نمی‌توانیم مواد خارجی وارد کنیم و مجبوریم از کاغذهای ایرانی استفاده کنیم.
بسیاری از انتقادها به ما وارد می‌شود اما باید بگویم که عمده کاغذهایی که استفاده می‌کنیم، ایرانی است. در نمایشگاه کتاب گذشته، آقای علامتی گزارشی به رئیس‌جمهور وقت ارائه دادند. در این گزارش، برخی خبرنگاران و رسانه‌ها به مدیرعامل انتقاد کردند که چرا می‌گویید کاغذهای استفاده‌شده ایرانی است. آقای علامتی نیز با آمار ادعای خود را ثابت کرد. ما هم‌اکنون نیز از کاغذ ایرانی برای چاپ کتاب‌هایمان استفاده می‌کنیم. اخیراً گزارشی منتشر شده است که نشان می‌دهد کانون پرورش فکری، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده کاغذ ایرانی برای چاپ کتاب در ایران است. نموداری نیز در این زمینه منتشر شده که می‌توانم آن را به شما نشان دهم.
ما باید ظرفیت و امکانات خود را در حوزه کیفیت بسنجیم. البته باید به کیفیت توجه کنیم؛ اما نسبت دیگری نیز میان کیفیت و توان خرید مخاطب وجود دارد. مأموریت ما این است که آثار و کتاب‌هایمان را به دورترین و محروم‌ترین نقاط برسانیم. اگر سطح کیفیت را بالا ببریم و قیمت‌ها نیز افزایش یابد، بخشی از جامعه از دسترسی به آثار کانون محروم خواهند شد. ما باید تمام این عوامل را باهم جمع کرده و مدیریت کنیم تا بین کیفیت کتاب و قیمت آن، تعادل برقرار شود. این نکته درست است که کیفیت کتاب‌های کانون هم از لحاظ هنری و هم از لحاظ چاپ و توزیع باید ارتقا یابد؛ اما آمارها نشان می‌دهند که تولید بالایی در حوزه کتاب داشته‌ایم و عمده برگزیده‌های جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان نیز، کتاب‌های کانون پرورش فکری بوده‌اند. اگر کیفیت کتاب‌ها پایین بود، قطعاً موفق به کسب این جایگاه نمی‌شدند.
یک نکته هم اینجا بگویم که برخی از این نویسندگان از انتخاب‌نشدن کتاب‌هایشان از سوی کانون برای انتشار ناراحت هستند. حق آن‌ها هم است. از این‌طرف هم کانون به‌عنوان یک شرکت تجاری و فرهنگی حق انتخاب دارد. به این جمله هم توجه کنید و هم دوست دارم این جمله را به گوش همه نویسندگان برسانید؛ چون من به‌عنوان معاون فرهنگی، عضو شورای عالی کتاب کانون نیز هستم. شورای عالی کتاب کانون در جایگاه ممیزی کتاب نیست. نویسندگان کتاب‌های خود را ارائه می‌کنند و شورای عالی کتاب کانون براساس نیاز، کتاب‌ها را انتخاب می‌کند. ممکن است یک کتاب خیلی فاخر و خوب باشد؛ اما مورد نیاز کانون نباشد. پس نپذیرفتن اثر در کانون پرورش فکری به معنای تأییدنشدن یا ممیزی نیست. ممیزی کار وزارت ارشاد است.
کانون حق دارد وقتی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند از میان کتاب‌ها اثری که دوست دارد انتخاب کند. این انتخاب‌کردن و ردکردن به معنای این نیست که اثری صلاحیت انتشار را به دست نیاورده است. برخی آثار در کانون مطرح می‌شوند که از نویسندگان بسیار برجسته است؛ اما شورای عالی کتاب آن را انتخاب نمی‌کند؛ چون ممکن است نمونه مشابه در کانون داشته باشد یا به آن موضوع نیازی نداشته باشد. از سوی دیگر ممکن است یک نویسنده کتاب اولی هم به کانون اثر بدهد و کانون آن را بپذیرد و حتی مشاور قرار دهد که آن کتاب ارتقا پیدا کند و در نهایت منتشر شود. پس این توقع که هرچه به کانون بدهیم کانون بپذیرد تصور غلطی است. حق انتخاب برای کانون محفوظ است.
- این آمارها مطلوب هستند؛ اما در بحث معرفی کتاب از سمت کانون بازتابی در رسانه‌ها وجود نداشته است. فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و رویدادهای دیگر کانون بازتاب خبری داشته‌اند: اما بخش کتاب خیر. باید به این حوزه توجه بیشتری شود. سایت کانون نیز در این زمینه فعال نیست. برخی از کتاب‌هایی که اکنون روی میز شما هستند، امسال برای اولین‌بار چاپ شده و به چاپ دوم و سوم هم رفته‌اند؛ اما هیچ اثری از خبر انتشار آن‌ها نیست. با توجه به این مسائل، مؤلفان حق دارند از وضعیت تولید و پخش کتاب‌شان در کانون گله کنند.
همان‌طور که می‌دانید، وضعیت انتشاراتی‌ها به گونه‌ای است که شمارگان کتاب‌هایشان ۵۰۰ یا ۳۰۰ نسخه است؛ درحالی‌که ما هزار تاسه هزار نسخه چاپ می‌کنیم. به عبارت دیگر، نویسنده‌ای که کتابش در کانون چاپ می‌شود، جایگاه متفاوتی دارد نسبت به نویسنده‌ای که با ناشران دیگر همکاری می‌کند. تولیدات امسال ما هیچ‌کدام ترجمه نیستند و نسبت تألیف به ترجمه به ترتیب ۷۰ به ۳۰، ۷۵ به ۲۵ و حتی ۸۰ به ۲۰ شده است.
حجم کار بالاست و تولید کتاب در کانون افزایش یافته است؛ اما با شما موافقم که برخی کارها دیده نمی‌شوند. نقد به ضعف در اطلاع‌رسانی حوزه کتاب کانون را نیز درست می‌دانم و باید بهبود یابد.
البته به این خبر هم باید اشاره کنم که کتاب‌های کانون اکنون در سکوهای اینترنتی مانند طاقچه در دسترس هستند. این اتفاق خوبی است؛ زیرا پیش‌تر شما کتاب‌های کانون را پیدا نمی‌کردید و تنها در کتابفروشیها موجود بود و در دسترس توزیع‌کنندگان بزرگ قرار داشت.
- در حال حاضر کتاب‌های کانون در بخش کتاب صوتی در چه وضعیتی قرار دارد؟
در برخی از سکوهای اینترنتی مانند طاقچه و امثال آن، ارزیابی تعدادی از کتاب‌ها آغاز شده است. این فرآیند با سرعتی ملایم در حال انجام است.
- یکی از ایراداتی که این‌روزها به کانون وارد شده، این نکته است که کانون آنقدر درگیر کارهای متفاوت شده است که از رسالت و هدف اصلی خود که کتاب است، دور شده است. این نکته در سایت کانون نیز مشاهده می‌شود که اخبار کتابی خیلی کمتر از اخبار حوزه‌های دیگر است.
ببینید، این موضوع در اساسنامه کانون نیز آمده و مأموریت کانون به همین شکل تعریف شده که ما مسئولیت تأمین نیازهای بچه‌ها را داریم تا رشد فکری آن‌ها را تسهیل کنیم؛ بنابراین اسباب‌بازی نیز جزو نیازهای آنان محسوب می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما از تصدی‌گری به سمت تولی‌گری حرکت کرده‌ایم؛ یعنی به جایی رسیده‌ایم که فقط خودمان تولید نمی‌کنیم. اگر بازی خوبی وجود داشته باشد، آن را نیز تهیه کرده و به مراکز ارسال می‌کنیم.
به این نکته هم توجه کنید که کانون در طول دو سال گذشته به‌شدت توجه‌ها را جلب کرده است و افراد، مؤسسات، گروه‌ها و نهادهای دولتی و غیردولتی به آن مراجعه می‌کنند: از اتحادیه تاکسی‌داران تا سازمان‌های بزرگ دولتی مثل پژوهشگاه مطالعات فضایی کشور. چرا مراجعه‌ها به این دلیل است که کانون از کنج عزلت خود خارج شده و وسط میدان است. شما هیچ روزی پیدا نمی‌کنید که کانون در صداوسیما موضوعی برای طرح نداشته باشد و در خبرها نباشد. اگر کانون کارکرد خود را از دست داده یا از مسیر خارج شده بود، دیگر کسی به آن مراجعه نمی‌کرد. کانون اکنون به عضویت شورای فرهنگ عمومی کشور در آمده است؛ درحالی‌که قبلاً این اتفاق نیفتاده بود. مدیران کل کانون در استان‌ها اکنون در شورای آموزش وپرورش هستند؛ این نیز پیش‌تر رخ نداده نبود.
من روزانه بیش از صد نامه دریافت می‌کنم. وقتی این حجم از مطالبات اتفاق می‌افتد، شما هم باید پاسخگو باشید. باید برای این‌ها وقت بگذاریم و پاسخ دهیم. این به معنای خروج از مسیر نیست. مسیر ما در اساسنامه مشخص شده است و نهادهای نظارتی و وزارت آموزش و پرورش هم نظارت می‌کنند. بله، ممکن است براساس نگاه سلیقه‌ای و سیاسی، یک فرد دوست داشته باشد کانون جور دیگری اداره شود. ما مسئول نگاه آن فرد نیستیم. ما در سال‌های گذشته مدیری داشتیم که خارج از ساعت اداری به هیچ‌وجه تلفن پاسخ نمی‌داده است؛ اما امروز دفتر مدیرعامل کانون و معاونان کانون تا نیمه‌شب فعال است. اگر کار بیشتری صورت نگیرد که این عقب‌افتادگی‌ها جبران‌شدنی نخواهد بود. حجم اخبار و تحولات کانون آنقدر زیاد است که ما فرصت اطلاع‌رسانی کامل را نداریم.
اینکه فیلم کانون نماینده جایزه اسکار شود، یک اتفاق بزرگ است؛ اما کانون حتی فرصت این را پیدا نکرده است تا پیرامون این مسئله کار رسانه‌ای زیادی انجام دهد. یکی از انتقادهای همکاران من در بخش روابط عمومی هم همین است که کمبود نیرو دارند و حجم کار زیاد است. اگر اخباری نباشد که این دوستان از کمبود نیرو و حجم کار گلایه نخواهند داشت. به‌نظرم کمی انصاف هم خوب است.
- مؤلفان از وضعیت تجدیدچاپ کتاب در کانون نیز گله‌مند هستند. پاسخ شما به این دغدغه چیست؟
در گذشته، کانون در زمینه تولید کتاب‌ها کم‌کاری داشت و به تجدیدچاپ آثار خود در مراحل متعدد اقدام نمی‌کرد؛ اما اکنون ما عمدتاً بر تجدیدچاپ سرمایه‌گذاری می‌کنیم و این روند را می‌توان به‌وضوح در فعالیت سال گذشته کانون دید. اکنون یک سرمایه‌گذاری با نسبت ۷۰ به ۳۰ برای تجدید چاپ انجام داده‌ایم. اگر به ضوابط گذشته نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که کانون تنها می‌توانست یک یا دو بار از یک کتاب تجدیدچاپ کند. دلیلش این بود که آن‌ها سرمایه‌ای برای کتاب‌ها داشتند و اگر این سرمایه صرف تجدیدچاپ می‌شد، توانایی چاپ کتاب‌های جدید را از دست می‌دادند.
کانون دارای سه هزار عنوان کتاب است. اگر کل این بودجه را برای تجدیدچاپ این عناوین اختصاص دهند، دیگر بودجه‌ای برای تولید کتاب باقی نخواهد ماند. به همین دلیل، تصمیم گرفته بودند که هر کتاب را تنها یک، دو یا سه بار چاپ کنند. اما ما اکنون به‌طور جدی برای تجدیدچاپ آثار اقدام کرده‌ایم. به‌عنوان مثال، تنها در دو یا سه هفته اخیر، کتاب «باغ کیانوش» ۱۰ بار چاپ شده است. ما کتاب‌های زیادی داریم که نامدار هستند و واقعاً توانسته‌ایم میزان چاپ خود را افزایش دهیم. همچنین، در حال پیگیری چاپ اول کتاب‌های جدید نیز هستیم و فراتر از توان خود سرمایه‌گذاری می‌کنیم. رسماً هم اعلام کردیم هر نویسنده ای که کتابی در کانون دارد و إحساس می کند اگر تجدید چاپ شود خوب است به ما پیام بدهد ما آماده پیگیری موضوع هستیم.
- کانون مسئولیت دیگری نیز در قبال کتاب‌ها دارد؛ اینکه برای هر محصولی اقداماتی فراتر از تولید آن انجام دهد مثلاً اقتباس از کتاب‌ها برای ساخت فیلم یا نمایشنامه. کانون در این زمینه نمره قبولی می‌گیرد؛ اما درباره ترجمه آثار تألیفی به زبان‌های دیگر سؤال دارم. کانون در این زمینه برنامه‌ای دارد؟
ما در حوزه ترجمه به‌طور مستقیم وارد نمی‌شویم؛ اما کانون زبان اخیراً وارد شده و بخشی از کتاب‌ها را ترجمه کرده است. سیاست ما در نشر بین‌الملل این بوده است که حقوق کتاب‌ها را به ناشران خارجی واگذار کنیم و آنان این کار را انجام دهند. در واقع، نگاه اقتصادی جدی در این زمینه وجود ندارد.
ادامه دارد…
نظرات