به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مراسم رونمایی از جلد اول و راهنمای آموزگار مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» نوشته زنده‌یاد لاله بختیار، شنبه ۲۴ آذرماه در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد. این مراسم با حضور فروغ پارسا دانشیار پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، مهشید رضوی‌رضوانی مدیر انتشارات ماه خورشید خرد و سعید ناجی رئیس پژوهشکده اخلاق و تربیت و موسس گروه پژوهشی فلسفه برای کودکان و نوجوانان پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
در ابتدای مراسم، رضوی‌رضوانی درباره چرایی تالیف مجموعه چندجلدی «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» توسط لاله بختیار، گفت: زنده‌یاد بختیار در چند حوزه بین‌رشته‌ای تخصص داشت و به‌عنوان یک مشاور و درمان‌گر جامعه آمریکا با مشکلات دختران مسلمان مواجه بود. هم‌چنین به‌عنوان استادپژوهشگر و اسلام‌شناس در دانشگاه شیکاگو تدریس می‌کرد. از سوی نظام آموزش و پرورش آمریکا از او خواسته می‌شود شرح حالی بر زندگی حضرت محمد (ص) هم بنویسد. این زمانی بود که لاله بختیار ۷ سال تمام، بر قرآن دو جلدی با شیوه‌ای بسیار متفاوت و متبحرانه کار کرده بود. از او می‌خواهند مشکل بی‌برنامگی نوجوانان مسلمان، روزهای یکشنبه را حل کند، این در حالی بود که نوجوانان مسیحی به مطالعه انجیل می‌پرداختند و بچه‌های مسلمان بدون برنامه بودند.
مدیر نشر ماه خورشید خرد، ادامه داد: بختیار با خود فکر می‌کند راجع‌به زندگی پیامبر (ص) چه بنویسد؟ چرا که همه مطالب مربوط به رسالت ایشان است. پس باید از کاری که پیامبر (ص) درباره قرآن کرده است بنویسد. بنابراین به تنظیم و تهیه چنین تالیفی از قرآن می‌پردازد. نحوه این تالیف به شیوه نظام آموزشی آمریکا که مبنی بر مهارت‌های تفکر است، برمی‌گردد. پس از تالیف و انتشار این مجموعه از او می‌پرسند مگر قرآن جای تفکر انتقادی هم هست؟ او پاسخ می‌دهد اولین کسی که با پرسش‌گری روبه‌رو بود، حضرت ابراهیم (ع) است؛ پس این حق بر همه ما هست که در مواجهه با آیات قرآن پرسش کنیم.
در ادامه این مراسم، فروغ پارسا با این توضیح که اگر مخاطبان متن انگلیسی مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» را مطالعه کرده بودند، بیشتر متوجه اهمیت این مجموعه می‌شدند، افزود: این کتاب‌ها تلاشی برای نشان دادن رویکرد و روش آیات قرآن و انطباق آن با تفکر انتقادی و شیوه‌ها و منطق نوین فهم قرآن است.
او با بیان اینکه بختیار از شخصیت‌هایی است که برای فهم، عرفان و دانش‌های الهی برگزیده شد، گفت: وقتی به مراحل زندگی او دقت می‌کنیم، به‌لحاظ ساختار خانوادگی و شخصیتی و محیط پیرامون، ارتباطی با اسلام‌شناسی و قرآن‌پژوهشی نداشتند. اما لطف و توجه ویژه الهی، لاله بختیار را به این سمت‌وسو کشانده است.
دانشیار پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، با این توضیح که بختیار متولد سال ۱۳۱۷ بود، گفت: او مقیم امریکا بود. پدرش ابوالقاسم بختیار، نخستین جراح ایرانی بوده است. خانواده بختیار خانواده‌ای فرهیخته و دانشمند بوده‌اند. او عمده سن نوجوانی را در آمریکا زندگی کرد و در ۱۹ سالگی با پروفسورسیدحسن نصر در محفلی دیدار می‌کند که در آن محفل، دکترنصر از او می‌پرسد چه دینی دارد و او می‌گوید، نمی‌دانم. زنده‌یاد بختیار در ۱۹ سالگی نمی‌دانسته چه دینی دارد اما امروز کارهای ارزنده در حوزه قرآن و منابع اسلامی از او باقی مانده است. بختیار از همان زمان که با این سئوال مواجه می‌شود طبق توصیه سیدحسن نصر که می‌گوید تلاش کن تا بدانی چه دینی داری، در این راستا گام برمی‌دارد. از همان زمان شروع به ترجمه آثار اسلام‌شناسان مهم مثل مرحوم علی شریعتی و مرحوم شهیدمرتضی مطهری می‌کند. به‌طور ویژه به حوزه عرفان علاقه‌مند بوده است. با راهنمای‌های دکترنصر و دکترغلامرضا اعوانی، فیلسوف راجع‌به تصوف و عرفای مسلمان، تحقیقات ارزشمندی دارد.
پارسا با تاکید بر اینکه وقتی می‌گویم او برگزیده است برمی‌گردد به بررسی که در زندگی بختیار داشته‌ام و اضافه‌کرد: در مباحث عرفان یک بحثی داریم که انسان‌ها زمانی که وارد مرحله سیروسلوک می‌شوند، از مراحل مختلف گذر می‌کنند تا به مراتبی بالاتر برسند اما برخی از افراد، آن‌هایی هستند که خدای تعالی دست‌شان را می‌گیرد و بدون طی این مراحل سیروسلوک، ایصال به مطلوب می‌کنند. معتقدم، لاله بختیار از این قسم انسان‌ها بود.
او با این توضیح که از لاله بختیار بیش از دویست اثر تالیفی و ترجمه باقی مانده است، گفت: همه عمرش را صرف جست‌وجو حقیقت کرده است. ترجمه قرآن‌کریم، یکی از مهم‌ترین کارهای اوست. درباره ترجمه قرآن‌کریم مباحث مختلفی وجود دارد که آیا اصلاً اجازه ترجمه قرآن وجود دارد یا خیر؟ برخی از فقهیان معتقد هستند که ترجمه قرآن به هیچ وجه نمی‌تواند حقیقت قرآن را منتقل کند، بنابراین اجازه ترجمه نمی‌دهند. البته در روزگار پیامبر (ص)، برای آن دسته از افرادی که عربی نمی‌دانستند ترجمه انجام می‌شده و این جواز از پیامبر (ص) گرفته شده است. در سده ۱۴ هجری، جریان ترجمه قرآن به زبان بومی در ایالات مسلمان‌نشین روسیه و بالکان مطرح شده است. بسیاری از مسلمانان مناطق روسیه به خواندن قرآن به روش بومی گرایش داشتند.
پارسا با این توضیح که درست است نمی‌توانیم وجه موجز قرآن را ترجمه کنیم، اما با ترجمه قرآن بخشی از مفاهیم برای کسانی که به زبان عربی تسلط ندارند قابل دسترسی می‌شود و ادامه داد: ترجمه قرآن به زبان انگلیسی هم از سده‌های پیشین آغاز شده است. البته لازم به ذکر است که پیش از آنکه قرآن به زبان انگلیسی ترجمه شود به زبان لاتین، ترجمه شده است. تاریخچه این کار به سده دوازدهم میلادی برمی‌گردد. این ترجمه مرجعی برای ترجمه‌های بعدی بوده است. امروزه حدود ۲۹۵ ترجمه از قرآن‌مجید به زبان انگلیسی وجود دارد. به‌نظر می‌رسد موفق‌ترین ترجمه‌ها، آن‌هایی است که از سوی مسلمانان صورت گرفته است. مسلمانان شبه قاره یعنی مسلمانان هند و پاکستان، کسانی بودند که قرآن‌کریم را به زبان انگلیسی ترجمه کردند. در این مسیر، ترجمه یوسف علی را داریم که ترجمه مهمی است. این ترجمه را بهترین ترجمه انگلیسی قرآن می‌دانند. با وجود همه این ترجمه‌ها، لاله بختیار به این نتیجه رسید که برای آموزش قرآن به مسلمانان انگلیسی‌زبان، کفایت نمی‌کند. به همین دلیل تمام تلاش خود را برای ترجمه جدیدی از قرآن‌کریم معطوف کرد. ترجمه خود را در دو جلد و در سال ۱۹۹۰ به جامعه انگلیسی زبان آمریکا ارائه می‌کند. نکته جالب در مورد ترجمه بختیار، توجه او به مباحث مربوط به بانوان است. با گونه‌ای از ترجمه خود و با مفردات و آیات قرآن، نشان داده است که تبعیض جنسیتی در قرآن کریم وجود ندارد.
سپس ناجی، هدف از نگارش این مجموعه را بسیار جالب و مهم دانست و افزود: این اثر برای این به وجود آمده است که بین فکر و عمل مسلمانان یکپارچگی ایجاد کند، زیرا این شکاف در زندگی احساس شده است. بنابراین این مجموعه می‌کوشد فاصله بین اعتقادات و نحوه زندگی را کم کند. مثلاً می‌گوییم اسراف نکنیم، دروغ نگوییم، اما به آن عمل نمی‌کنیم. در واقع یک شکاف بین اعتقادات و نحوه زندگی وجود دارد. دغدغه این کتاب این است که کاری کنیم که این شکاف از بین برود. به‌راحتی در مورد حق‌الناس صحبت می‌کنیم اما موقع عمل کردن که می‌رسد، نسبت به آن بی‌اعتنا هستیم. نویسنده در این کتاب کوشیده این مسایل را در زندگی خواننده نهادینه کند.
رئیس پژوهشکده اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه همین شکاف بین نظر و عمل، امروزه باعث شده نوجوانان حرف‌های ما را قبول نکنند، گفت: اگر یک مربی بچه‌ها را به اردو ببرد و این مربی در کلاس‌های خود از معنویت دفاع کرده باشد، اما موقع برگشتن از اردو حوله، دمپایی، مسواک و ملافه هتل را با خود ببرد؛ بچه‌ها سه چیز یاد می‌گیرند: اول اینکه در مقام صحبت کردن از معنویات دفاع کنند. دوم در مقام عمل مهم نیست چه می‌کنی (مثل معلم‌مان) و سومین چیزی که بچه‌ها یاد می‌گیرند و نابودکننده فرهنگ است، بین نظر و عمل مهم نیست یکسانی وجود داشته باشد. می‌توانم سخنرانی کنم و ۵ دقیقه بعد خلاف آن را انجام دهم. زنده‌یاد بختیار دقیقاً بر روی همین شکاف و نقطه دست گذاشته است و راهش تدریس توام با تعقل است. متاسفانه روش آموزش و پرورش مبتنی بر حفظیات است.
او با بیان اینکه وقتی دانش‌آموز از موضوع درک عمیق پیدا می‌کند، در تمام ابعاد زندگی‌اش تاثیر دارد، گفت: دانش‌آمور باید حق پرسش‌گری داشته باشد. خواندن قرآن بر مبنای عقلانیت موجب اتحاد عقل و ایمان می‌شود. ما برای توسعه‌یافتگی باید از نظر قرآنی، توسعه یافته باشیم. خواندن نسخه از رو هیچ فایده‌ای در بهبود و سلامتی ندارد، اهمیت نسخه در عمل کردن به آن است. قرآن ما را به تفکر نقادانه دعوت می‌کند.
این مراسم با رونمایی از جلد اول و راهنمای آموزگار از مجموعه «تفکر انتقادی و گاه‌شناسی قرآن» به پایان رسید.
نظر شما