خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)- ابوجعفر محمدبن على‌بن بابويه قمى ملقب به «شیخ صدوق» حدود سال ۳۰۶ هجري قمري در شهر قم متولد شد. پدر بزرگوارش علی‌بن حسین‌بن موسی‌بن بابویه از علما و فقهای بزرگ زمان خود بود.
پدر ابن بابويه قمى زمان امام حسن عسكرى(ع) و امام زمان(عج) مىزيست و مورد احترام آنان بود. همچنان كه در آثار گوناگون به اين مطلب اشاره شده است. عمر «علی بن بابویه» از پنجاه می‌گذشت و او هنوز فرزندی نداشت، بنابراين نامه‌ای را از طریق حسین‌بن روح نوبختی، سومین نایب خاص امام زمان(عج) برای حضرت فرستاد و از ایشان درخواست كرد تا ایشان از خدا بخواهد که خداوند فرزندی صالح و فقیهی خدمتگزار به او عطا كند. پس از چندی، درخواست او اجابت شد و خداوند «محمد» را به وي عطا کرد، فردي که در تاریخ «شیخ صدوق» نام گرفت.
شیخ صدوق روزگار طفولیت و سنین جوانی را در دامان علم و فضیلت و تقوای خانوادگی‌اش سپری کرد و توانست کمتر از بیست سالگی هزاران حدیث با سلسله سند آنها را حفظ و از همه مهمتر به آنها عمل كند.
عصر صدوق را باید «عصر احیا تنقیح حدیث» نامید، زیرا پس از رحلت پیامبر اسلام(ص) بازار جعل حدیث رونق گرفت و کارخانه حدیث‌سازی به‌کار افتاد و کسانی پیدا شدند که به‌طور حرفه‌ای احادیثی را جعل و به پیامبر(ص) و ائمه(ع) نسبت می‌دادند.
از این رو، شيخ کلینی که از «کلین» به «ری» هجرت کرده بود، در آنجا کتاب کافی ـ نخستين کتاب از مجموعه چهارگانه کتب روایی و حدیثی شیعه ـ را نگاشت و حرکت علمی جدیدی را در مکتب حدیث‌نگاری اهل بیت علیهم‌السلام بنیانگذاری كرد. پس از او، شیخ صدوق بنای مستحکم ضبط و نشر حدیث را بر آن بنیاد كرد.
شیخ صدوق در راه جمع‌آوری احادیث از بلخ تا بخارا، از کوفه تا بغداد، از مشهد تا نیشابور و از آنجا تا مکه و مدینه سفر کرد و مشکلات فراوانی را به جان خرید و با کوله باری از احادیث پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع ) به ری بازگشت.
شیخ طوسی در کتاب «الفهرست » نوشته‌های صدوق را نزدیک به 300 کتاب عنوان کرده است.
ابتکار وی در انتخاب موضوعات زنده و متنوع و مطالب مورد نیاز جامعه کم نظیر است. این دانشمند بزرگ هم در زمینه فقه و احکام دین کتاب نوشته(المقنع)، هم فلسفه احکام و علت تشریح آنها را بیان کرده(علل الشرایع) و هم وظایف عملی مسلمانان را تبیین كرده( كتاب دعائم الاسلام فی معرفه الحلال والحرام )، هم مسائل عقیدتی و فکری را به بهترین وجه تشریح کرده(التوحید)، در اثبات ولایت و وصایت امیرالمومنین علی علیه السلام کتاب نوشته (اثبات الوصیه، اثبات النص علی الائمه)، تاریخ زندگانی ائمه را به رشته تحریر درآورده (عیون اخبارالرضا) و نيز کامل‌ترین و مستدل‌ترین کتاب را درباره اثبات وجود امام زمان (عج) و دلایل غیبت به نام «کمال الدین و تمام النعمه» را تالیف کرده است.
شیخ صدوق کتاب‌هایی نیز در حوزه شعر به رشته تحرير درآورد كه از آن ميان مي‌توان «تفسیر قصیده فی‌اهل‌البیت» را نام برد. اين راوي حديثي در زمینه سخنان حکمت‌آمیز و حوادث تاریخی و احکام فقهی کتاب خصال را نوشت و با درک نیاز شدید جامعه و احساس خلاء در زمینه احکام الهی و فقه ائمه معصومین(ع) یکی از بزرگترین جوامع روایی و دومین کتاب از کتب اربعه يعني «من لایحضره الفقیه» را تصنیف كرد.
شیخ صدوق سرانجام پس از عمری تلاش و تحقیق در سنگر پاسداری از حریم تشیع و فقه اهل‌البیت(ع) سال 381 هجري قمري در 75 سالگی دعوت پروردگار خویش را لبیک گفت و در شهر ری به خاك سپرده شد.
شیخ طوسی در آثار خود نوشته است که شیخ صدوق ۳۰۰ جلد کتاب تالیف کرد و نجاشی ۱۹۸ کتاب از وی نام برده است. برخی از مهم‌ترین آثارش وي عبارتند از:
ـ من لا یحضره الفقیه(دومین کتاب از کتب اربعه)
ـ علل الشرایع (درباره فلسفه احکام و علت تشریع آنهاست)
ـ کمال الدین و تمام النعمة (درباره اثبات وجود امام زمان و غیبت طولانی آن حضرت از نظر عقلی و نقلی)
ـ التوحید
ـ الخصال
ـ الأمالی
ـ عیون اخبار الرضا
ـ صفات شیعه
ـ مصادقه الاخوان
ـ اثبات ولایت علی علیه‌السلام
ـ معرفت
ـ گوهر گمشده یا مدینه العلم
ـ المقنع در فقه
ـ معانی الاخبار
ـ مشیخته الفقیه
ـ امامی (مجالس)
ـ عقاب الاعمال
ـ الاوائل
ـ الاواخر
ـ المناهی
ـ دعائم الاسلام
ـ اثبات الوصیة
ـ المصابیح
ـ التاریخ
ـ المواعظ
ـ التقیه
ـ الناسخ و المنسوخ
ـ الباطل العلو و التقصیر
ـ السر المکتوم الی الوقت المعلوم
ـ مصباح المصلی
ـ الهدایه فی الاصول والفقه
ـ المواعظ و الحکم
از جمله آثاري كه در سال‌هاي اخير درباره آثار و اقدامات شيخ صدوق تاليف و تدوين شده‌اند نيز مي‌توان آثار زير را برشمرد؛
ـ گزیده‌ای از کتاب شریف الخصال، مرحوم شیخ صدوق/ محمدبن علی ابن بابویه، ابوالقاسم کردستانی (مترجم)/ مفید / 1383
ـ فضائل عجیب اعمال در دنیا و آخرت، منتخبی از ثواب الاعمال و عقاب الاعمال شیخ صدوق رحمه الله/ محمدبن علی ابن بابویه، سیدمحمد طباطبائی (مترجم)/ جمال/ 1383
ـ امالی شیخ صدوق / محمدباقر کمره‌ای (مترجم) / کتابچی / 1384
ـ مقتل الحسین علیه السلام به روایت شیخ صدوق(قدس سره): امام حسین علیه السلام و عاشورا از زبان معصومان علیهم السلام/محمد صحتی سردرودی /هستی نما/ 1384
ماه‌های رحمت؛ ترجمه کتاب "فضائل الاشهر الثلاثه" از مرحوم شیخ صدوق رضوان الله علیه/ سیدمحمد حسینی بهارانچی، فریبرز راهدان مفرد (ویراستار)/ خاتم الانبیاء/ 1385
ـ چهار کتاب گزیده‌ای از کتاب سخن و سخنوری و کتاب شریف خصال شیخ صدوق، ده درس زندگی، وصیت حضرت علی بن ابیطالب(ع) به فرزند بزرگوارشان امام حسن مجتبي/ ابوالقاسم کردستانی (گردآورنده)/ مفید/ 1388
ـ علل الشرایع شیخ صدوق: اسرار آفرینش و فلسفه احکام/ محمدبن علی ابن بابویه، سیدعلی حسینی (مترجم)/ اندیشه مولانا / 1388
ـ گل سوره‌های انتظار: گلچینی از حکایت‌ها و روایت‌های (کتاب کمال الدین) شیخ صدوق(ره)/ عبدالحسین طالعی، محمدحسین صفاخواه، محمدکاظم بهنیا (ویراستار)/مدرسه/ 1388
ـ پاداش نیکی‌ها و کیفر گناهان: ترجمه ثواب الاعمال و عقاب الاعمال شیخ صدوق/ محمدبن علی ابن بابویه، محمدعلی مجاهدی (به اهتمام)/ سرور / 1388
ـ شیخ صدوق (ره): مروری جامع بر زندگی اجتماعی، اخلاقی و علمی شیخ صدوق/ محمدعلی خسروی/ اسوه / 1388
ـ محمد صادق (مروری بر زندگی و آثار شیخ صدوق)/ مجید معارف/ همشهری / 1389
ـ متن کامل و ترجمه کتاب صفات شیعه عالم ربانی شیخ صدوق(ره)/ لطیف راشدی (مترجم)، سعید راشدی (مترجم)/ مسجد مقدس جمکران/ 1388 ـ بررسی توصیفی و تحلیلی کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق/ حیدرعلی رستمی/ بوستان کتاب قم / 1389
ـ بر منبرهایی از نور: ترجمه فضایل و صفات شیعه شیخ صدوق/ گروه تحقیقاتی موسسه فرهنگی انتشاراتی طوبای محبت/ 1389
چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۰ - ۰۸:۰۰
نظر شما