به گزارش خبرگزاري کتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، به بررسي و تحليل نظريه «وجود رابط و مستقل» پرداخته و مباني، آثار و لوازم آن را بازگو مي‌كند.

نظريه «وجود رابط و مستقل» كه ريشه در آثار بزرگان عرفان و فلسفه دارد، در حكمت متعاليه به دست تواناي صدرالمتالهين شيرازي به بار نشست. براساس اين ديدگاه كه در پاره‌اي از اصطلاحات خود با مباحث منطق اشتراك لفظي دارد، وجود داراي دو قسم خواهد بود؛ يك قسم آن سراسر بي‌نيازي و غنا و استقلال، و طرف ديگر آن يك سره فقر و وابستگي است. قسم دوم شامل تمام ممكنات و ماسوي الله مي‌شود. 

ثمره اين نظريه، ايجاد انقلاب در اهم مباحث فلسفي نظير عليت، خداشناسي، ربط حادث به قديم و... و به خصوص حل معضلات آنهاست.

يكي از مباحث تقسيمي فلسفه، تقسيم وجود به رابط و مستقل است. اين تقسيم دو ضلعي از وجود، ناظر به چگونگي رابطه ميان معلول با علت خويش و به تعبير جامع‌تر، كيفيت رابطه ممكنات با خالق هستي است. با اين نگرش، مي‌توان تبيين روشني از چگونگي ارتباط ميان خالق و مخلوق تصوير كرد و به حقيقت اصل عليت راه يافت؛ هم‌چنين پاره‌اي از مشكلات فلسفي از اين طريق قابل گشايش است. 

صدرالمتالهين براي نخستين‌بار و به شكل مستقل، سه فصل را در اسفار به اين بحث اختصاص داده است. وي نظريه رابط بودن مجموعه ممكنات نسبت به ذات حق را به خود نسبت مي‌دهد. هرچند وي از اين جهت آغازگر يا نوآور به شمار مي‌آيد، اما مشاركت و تاثير مكاتب پيشين فلسفي و عرفاني نيز در اين باره غير قابل انكار است.

وجود رابط و مستقل از برجستگي خاصي در فلسفه برخوردار است، اما صدرالمتالهين و حكماي پس از وي به اختصار و گذرا به آن پرداخته و بسياري از زواياي آن را مسكوت گذاشته‌اند؛ به گونه‌اي كه مي‌توان آن را در زمره مباحث غريب در فلسفه قرار داد.

سه تك‌نگاره تاكنون در خصوص وجود رابط و مستقل به نگارش درآمده است: يكي تحت عنوان «وجود رابط و مستقل در فلسفه اسلامي» كه نويسنده، آن را درآمدي در اين مبحث مهم تلقي كرده است و ديگري، «رسالة في الوجود الرابط» كه توسط مدرس زنوزي نگاشته شده و تنها به برخي از جوانب مساله توجه شده است. هم‌چنين رساله مختصر ديگري توسط استاد حسن‌زاده آملي با عنوان «العمل الضابط في الوجود الرابطي و الرابط» نگارش يافته است كه در حقيقت تقرير همان مطالب اسفار به شمار مي‌رود.

اهميت مساله مورد بحث به حدي است كه پرداختن به آن، مستلزم به ميان آوردن بسياري از مباحث ديگر فلسفي است، اعم از مباحثي كه زيرساخت‌هاي آن را شكل داده‌اند و يا مسائلي كه تحت تاثير آن، چهره عوض كرده يا به كلي متحول شده‌اند. ظهور پي‌آمدهاي اساسي مبحث وجود رابط و مستقل در خلال زمان و عدم تصريح به لوازم آن توسط صدرالمتالهين به عنوان طراح و مبتكر اصلي اين ديدگاه، اهميت و ضرورت طرح آن را افزايش داده است. پرداختن به معاني وجود رابط و تفاوت آنها با يك‌ديگر و پي‌آمد ويژه هركدام در پرتو تحليل عقلي و هم‌چنين يافتن بستر طرح اين مساله ارزش‌مند فلسفي، از ضروريات ديگر اين بحث است.

از نظر برخي، جهان عيني خالي از حقيقت ربط نيست؛ زيرا پيراستن هرموجود از حقيقت ربط، آراستن آن به نوعي ربط است. حقيقت ربط، امري پيچيده است؛ چرا كه در ضمن غير، حاصل مي‌شود. راهيابي چنين حقيقتي به ذهن، امري محال و موجب انقلاب خواهد بود؛ زيرا وجود رابط قسمي از وجود است كه حقيقت آن را عين خارجيت تشكيل مي‌دهد. از طرف ديگر، چون حقيقت اين وجود، عين ربط و تعلق محض است، از اين جهت نيز به ادراك انسان در نمي‌آيد. با اين حال، وجود رابط با اين ويژگي، اساس نظام عالم و ملاط ساختمان انديشه به شمار رفته است.

وجود رابط، بدون استعانت از طرف ربط فهميده نمي‌شود؛ يعني به خودي خود چيزي نيست كه مدرك واقع شود. طرف ربط ممكن است امري واحد باشد، مانند ربط معلول به علت، و گاهي رابط، ميان دو چيز محقق مي‌شود. بدون وصول به علت، دسترسي به معلوم ميسر نيست و هنگام حمل محمول بر موضوع و اتصاف موضوع به محمول، ربط ميان آنها نيز درك مي‌شود. بنابراين، تعقل و تحقق ربط و اضافه در ذهن به تبع طرفين آن ميسر است.

سير كلي مباحث
مباحث به گونه‌اي تنظيم شده‌اند كه تامين كننده اهداف فوق باشد؛ به اين ترتيب كه ابتدا معاني مختلف وجود رابط براي پرهيز از خلط و مغالطه، توضيح و سپس پيشينه مبحث وجود رابط و مستقل در آثار گذشتگان رديابي شده است.

از آن جا كه اصطلاح «رابط» علاوه بر فلسفه، در منطق نيز مطرح شده است، فصلي به نحوه بحث از وجود رابط در منطق و تفاوت آن با حوزه فلسفه، اختصاص يافته است. تقسيمات مختلفي كه از جهت تعلقي و استقلالي بودن وجود تاكنون انجام شده، در فصل مستقلي مطرح شده است. هم‌چنين تفاوت وجود رابط با وجود محمولي و مستقل و بررسي ديدگاه‌ها در اختلاف يا عدم اختلاف نوعي اين دو دسته وجود، مورد بحث فصل ديگر است.

مباني و ادله اثبات وجود رابط، موضوع دو فصل جداگانه ديگر است. در فصل بعد، لوازم و آثار ديدگاه وجود رابط و مستقل، استقصا و تحليل شده و در پايان به بررسي تطبيقي اين بحث ميان برخي فلاسفه مسلمان با نظر كانت، فيلسوف آلماني مي‌پردازد.

در انتهاي اثر، نمايه‌اي از آيات، اعلام و اصطلاحات و موضوعات نيز درج شده است.

چاپ نخست کتاب «وجود رابط و مستقل در حكمت متعاليه» در شمارگان 1000 نسخه، 330 صفحه و بهاي 75000 ريال راهي بازار نشر شد.