خبرگزاري كتاب ايران ـ به گزارش ستاد خبري سراهاي اهل قلم نمايشگاه كتاب تهران، نشست «تعامل انسان و اطلاعات، حوزه‌ها و چالش‌هاي پژوهشي» ظهر چهارشنبه 14 ارديبهشت ماه با حضور دكتر يزدان منصوريان، استاد كتابداري دانشگاه تربيت‌معلم، دكتر سعيد رضائي شريف‌آبادي، استاد انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني و دكتر حميدرضا جمالي،متخصص علوم اطلاعات درسالن كارنامه نشر سراي اهل قلم نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

دكتر سعيد رضايي شريف‌آبادي، استاد انجمن كتابداري و اطلاع رساني با گراميداشت دهه فرهنگي نمايشگاه كتاب در تهران گفت: پژوهشگران به چند علت از جمله علاقه‌مندي مخاطبان، روانشناسي رفتار انسان و توجه كتابداران به مبحث تعامل انسان و اطلاعات به اين حوزه علاقه نشان مي‌دهند.

وي با بيان اينكه تعامل ميان انسان و اطلاعات موضوعي نيست كه توسط يك گروه و رشته خاص مورد توجه قرار گيرد، اظهار داشت: همانگونه انسان داراي ابعاد و جنبه‌هاي مختلف شخصيتي، ذهني و جسمي است، تعاملش با اطلاعات نيز به گونه‌هاي متفاوتي انجام مي‌شود، بنابراين تعامل انسان و اطلاعات ميان‌رشته‌اي است و اين غيرممكن است كه يك گروه خاص بدون فعاليت گروهي به نتيجه مناسبي در اين حوزه برسد.

رضايي يكي از قديمي‌ترين پژوهش‌هاي تعامل انسان و اطلاعات را ويژه دهه‌هاي 60 تا 70 ميلادي توسط انجمن روانشناسان آمريكا دانست و گفت: در اين پژوهش، تيم‌هاي مختلف از گروه‌هاي دانشگاهي آمريكا شركت داشتند. درصورتي كه اين پژوهش اكنون مطالعه شود، بسيار سطحي به نظر مي‌رسد، زيرا نتايج آن به عمق ارتباط انسان و اطلاعات نپرداخته است، هيچ يك از پژوهشگران در اين تحقيق مدعي كامل و جامع بودن نتايج آن نيستند.

وي نوع رويكرد و روش پژوهشي را يكي از پيچيدگي‌هاي كشف رفتار انسان و اطلاعات برشمرد و توضيح داد: درصورت مراجعه به اطلاعات داخل و خارج از كشور در حوزه انسان و اطلاعات، متوجه سطحي بودن آنها خواهيم شد. برخي از پژوهشگران نيز از روش تحقيق كيفي در ارتباطات انسان و اطلاعات استفاده كردند.

استاد انجمن كتابداري و اطلاع‌رساني، روش «يادداشت» بر مبناي تعامل انسان و رايانه را يكي از راه‌هاي مورد مطالعه در حوزه ارتباطات معرفي كرد و توضيح داد: براين اساس همين اندازه كه پژوهشگر نوع و مسير استفاده كاربر از اينترنت را ياد بگيرد، كفايت مي‌كند. البته استفاده از اين روش نوعي معذوريت اخلاقي نيز دربر دارد، به اين معنا كه آموزش بدون اطلاع كاربر خلاف اخلاق است و درصورتي كه به كاربر اطلاع داده شود، بازهم نوعي تغيير رفتار براي كاربرد به همراه خواهد داشت. 

رضايي درباره آسيب‌شناسي پژوهش‌هاي رفتار اطلاعاتي در ايران گفت: يكي از مهمترين مشكلات در اين حوزه عامل زمان است، به اين معنا كه دانشجويان براي ارايه دفاع پايان‌نامه خود چهار ماه فرصت دارند و اين زمان اندك كفاف ارايه يك تحقيق و پژوهش مناسب را در اين حوزه نمي‌دهد، همچنين رفتار اطلاعاتي بايد توسط يك گروه پژوهشي مورد توجه قرار گيرد. متاسفانه در ايران كمتر مسوولي اعتقاد به فعاليت‌هاي كتابداري و اطلاعاتي دارد.

دكتر حميدرضا جمالي، متخصص علوم اطلاعات، با تاكيد بر لزوم توجه به تعامل ميان انسان و رايانه گفت: فراتر از انسان و رايانه تعامل ميان انسان و اطلاعات مورد توجه است، دراين حوزه بيش از 150 مقاله بين‌المللي در گروه‌هاي مختلف پژوهشي از جمله در گروه اطلاعات دانشگاه ميشيگان و واشنگتن نگاشته و به مبحث انسان و اطلاعات به صورت عام و خاص توجه شده است.

وي رويكرد پژوهشگران را در تعامل با انسان و اطلاعات سواد و رفتار اطلاعاتي ناميد و افزود: در حوزه رفتار اطلاعاتي كتابي با عنوان looking of information با ويرايش جديد در سال 2008 منتشر شده است. حوزه تعامل انسان و اطلاعات امروزه در حال رشد و نگارش كتاب‌هاي متعدد در اين حوزه است. 

جمالي، سير تاريخي تحقيقات در حوزه تعامل اطلاعات در كشور را داراي تعارضات زياد و چشم‌انداز نامناسب ارزيابي كرد و افزود: طيف وسيع اين پژوهش‌ها اكنون در روستا و ميان عشاير به دو صورت مشاهده‌اي و آزمايشگاه انجام شده است. متاسفانه بسياري از تحقيقات اين حوزه در ايران تقاضا محور نيستند و استادان در اين حوزه كمتر كار كرده اند. متاسفانه دخالت‌هاي نابجاي ارايه دهندگان خدمات تحقيقاتي باعث  اثربخش نبودن تحقيقات مي‌شود.

سپس دكتر يزدان منصوريان، استاد كتابداري دانشگاه تربيت‌معلم با اشاره به اينكه چندين دهه از فعاليت پژوهشگران در حوزه رفتارهاي اطلاعاتي مي‌گذرد، افزود: براساس تحقيقات صورت گرفته حوزه رفتارهاي اطلاعاتي پرسابقه است اما به اعتبار دانش موجود، حوزه جوان و نوپايي محسوب مي‌شود و جاي كار بسيار دارد. براي توجه به حوزه تعامل انسان و اطلاعات ابتدا مي‌بايست تعاملات را به اجزاي كوچكي تقسيم و سپس سراغ رفتارهاي اطلاعاتي رفت تا زمانيكه محققان به اين نتيجه دست يافتند كه به جاي استفاده از اطلاعات و نياز اطلاعاتي، به رفتار و كنش‌هاي اطلاعاتي توجه كنند.

وي در ادامه افزود: در يك تحقيق 10 ساله نتايج جالبي درباره تعامل انسان و اطلاعات به دست آمده، از جمله مي‌توان به رشد پيوندهاي بين‌رشته‌اي درباره تعامل اطلاعات، استفاده از تيم‌هاي پژوهشي و يافته‌هاي كيفي اشاره كرد. نيازهاي احساسي در رفتار اطلاعاتي نيز نبايد مورد غفلت در اين حوزه قرار گيرند. 

بيست و چهارمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران 14 تا 24 ارديبهشت ماه در مصلاي امام خميني (ره) برپاست.