به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ، این نشست با حضور پروفسور انور بیلگه کلا مدیر کل اداره کتابخانه ها و انتشاراتی های وزارت فرهنگ جمهوری ترکیه، گوکان چنگیز هان رییس اتحادیه ادیبان جمهوری ترکیه، انور ارجان شاعر ترک تبار و دکتر توفیق سبحانی استاد بازنشسته دانشگاه پیام نور و مترجم مجرب زبان ترکی برپا شد.

در این نشست پروفسور کلا با یادآوری این که این نشست با موضوع «تعامل ادبیات دو کشور ایران و ترکیه و گشایش های موجود» با محوریت ترکیه و ایران و ادبیات و تاریخ برگزار می شود، گفت: از آن جا که این دو کشو دارای ارتباط های قوی اند و ادبیات هر یک از دیگری تاثیر پذیرفته است ، موضوع «تعامل» برای این نشست انتخاب شده است. 

«گوکان چنگیز هان» به عنوان نخستین سخنران صحبت های خود را با موضوع همسایگی با ادبیات آغاز کرد و گفت : ادبیات دو کشور ایران و ترکیه طی نسل ها در کنار یکدیگر به شکلی تو در تو و تحت تاثیر هم بوده اند و ادبیات ترکیه مدت ها تحت تاثیر تمدن اسلامی توسعه یافته است. این ادبیات با تاثیر از زبان عربی و سپس زبان فارسی بویژه در حوزه هنر و ادبیات و متاثر از تعهدات دینی، سال های متمادی میزبان فرهنگ های بسیار زیادی بوده است. ادبیات این کشور نخستین بار در قرن 11 در منطقه ماوراء النهر در خراسان خودی نشان داد و پس از آن در قرن 13در منطقه اناتولی بروز کرد که تا امروز هم موجودیت خود را حفظ کرده است.

وی افزود اسلام از راه مرزهای قدیمی ایران به ترکیه رفت و این نقطه به عنوان نقطه تلاقی دو زبان، به ادبیات مکالمه ای انجامید که متاثر از زبان فارسی است و به این ترتیب یک زبان متفاوت ایجاد شد.

او با اشاره بر اینکه آناتولی و ایران همواره ویژگی یک پل دو سر را برای هم ایفا کرده اند، یادآور شد که به همین دلیل کلمات بسیار زیادی از زبان ترکی به زبان فارسی و بالعکس وارد شده و این مساله از مولفه های تاثیرگذار است. 

وی در ادامه با طرح سوال هایی چون اساسا میزان شناخت مردم این دو منطقه از یکدیگر چقدر است؟ با توجه به تاثیر فرهنگی و هنری این دو کشور چه شناختی از هم دارند یا آیا اصولا شناختی در این زمینه وجود دارد یا نه ؟ افزود : فردوسی، خیام و حافظ از ادبا، نویسندگان و شاعران ایرانی دوران کلاسیک اند که از سوی نویسندگان و خوانندگان ترک شناخته شده اند ولی چنین اطلاعاتی در مورد شعرا ونویسندگان مدرن ایرانی برای ترک ها وجود ندارد و بنابراين، شناخت ادبیات ایران از زمان انقلاب تا به امروز برای ترک ها امری واجب است و صادق هدایت ، شاملو و فروغ فرخزاد از جمله نویسندگان و شعرای جدیدتر شناخته شده ایرانی برای مردم و نویسندگان ترکیه اند.

او با تاکید بر اینکه ادبیات دو کشور طی 200 سال اخیر از مسیرهای مشابه عبور کرده اند، گفت: ولی این مساله در مورد ادبیات تطبیقی صدق نمی کند و این خود یک کاستی به شمار می رود و یادآور شد که ادبیات تاریخی، روستایی و غیر متمرکز، رمان ها، داستان ها و اشعار را می توان با یک روند موفق ترجمه معرفی کرد. 

رییس اتحادیه ادیبان جمهوری ترکیه در خاتمه عنوان کرد که شناخت ایران و ایران دوستی به ويژه در حوزه ادبیات در کشور ترکیه رو به افزایش است. ادبیات یک ابزار مهم برای شناخت کامل ایران است و این شناخت زمینه خوبی برای توسعه روابط مدرن و کلاسیک محسوب مي شود. دیدگاه های سیاسی دو کشور و روابط سیاسی آن ها همواره در همه ابعاد و نیز در بعد فرهنگی عاری از مشکلات بوده و ما ادیبان باید همواره یک قدم از سیاسیون جلوتر باشیم و با ذهنی فرهنگی به آنالیز موضوعات بپردازیم. ما باید به یکدیگر نزدیک شویم تا مردمان ما به هم احترام بگذارند و این صورت مرزهای فیمابین ما تنها محدود به اسناد نمی شود و ارتباطات افزایش می یابد. 

دکتر توفیق سبحانی دومین سخنران؛ صحبت های خود را با اشاره به جمله «الجار ثم الدار» آغاز کرد و گفت : دو کشور ایران و ترکیه حقیقتا در مثل این جمله را در ذهن تداعی می کنند. چرا که آن ها ابتدا یکدیگر را دیدند و شناختند و بعد همسایه شدند.آن ها از جهات زیادی با یکدیگر هماهنگی و شباهت دارند که این هماهنگی در زمینه آداب و رسوم ، آب و هوا و خوراک دیده می شود. در کشور ترکیه اگر شما بگویید که من یک ایرانی ام تبسمی بر لب مخاطب خود می بینید و این در مورد ایران نیز صدق می کند و ایرانیان نیز نظر مثبتی نسبت به مردم ترکیه دارند. 

وی در ادامه خاطر نشان کرد : فتح قسطنطنیه (استانبول) در سال 1453 توسط سلطان محمد فاتح و انتخاب آن به عنوان پایتخت از سوی وی از رویدادهای مهم جهان اسلام محسوب می شود . امپراتوری عثمانی زمانی فرمانروای سه چهارم دنیا بود. سلطان محمد و پسرش «بایزید» عصر طلایی فرهنگ اسلامی را در قلمروی خود ایجاد کردند و به خاطر همسایگی دو کشور ایران و ترکیه کارهای آن ها بر کشور ایران نیز تاثیر گذار بود. آن هابه جمع آوری و خرید کتب خطی  اقدام کردند و در دربار نیز کاتبان و نویسندگان زیادی داشتند. در آن دوران کتابخانه های قدیمی زیادی وجود داشتند که زمان تاسیس آن ها به قرن هفتم برمی گشت؛ مانند کتابخانه قونیه یا کتابخانه سراج الدین اموی. امروز هرچند ساختمان این کتابخانه ها ویران شده و اثری از آن ها نیست ولی کتاب های این کتابخانه ها در مکان های دیگری نگهداری می شوند که کتاب 37 جلدی فتوحات مکیه به خط محی الدین عربی از جمله این کتاب هاست که اکنون در استانبول نگهداری می شود. 

دکتر سبحانی با اشاره به این مطلب که در آن زمان مانند دو سه سده قبل زبان عربی زبان مردم مسلمان همه جهان بود، افزود : در آن زمان از کنار اقیانوس اطلس تا اقیانوس کبیر همه به زبان عربی می نوشتند ولی در کنار آن زبان فارسی در کشورهای مختلف مورد علاقه بود و عثمانی ها و نیز سلطان محمد فاتح زبان فارسی را دوست داشتند. سلطان محمد فاتح در کنار دیوان ترکی خود اشعاری نیز به زبان فارسی دارد. نقل شده که او وقتی در استانبول وارد کاخ شد دو بیت شعر فارسی را زیر لب زمزمه می کرد که مصرع نخست آن این بود : «پرده داری می کند در کاخ قیصر عنکبوت» ، و از آن جا که وی به شاهنامه علاقه بسیاری داشت ، تاثیر حکیم طوسی ابوالقاسم فردوسی بر این شعر او انکارناپذیر است.

سلطان محمد در زمان حکومت خود می خواست که «جامی» را از خراسان به استانبول ببرد ولی چون در آن زمان رفت و آمد بسیار دشوار بود،امکان پذير نشد. سلطان محمد برای «جامی» مستمری تعیین کرد که این مستمری در زمان پسرش نیز ادامه داشت. «جامی» هم در مقابل برای سلطان محمد کتاب می نوشت و آن ها را برایش می فرستاد که این کتاب ها امروز به خط «جامی» در کتابخانه ای در شهر چهارشنبه موجودند. 

شیوه سلطنت سلطان محمد و پسرش را سلطان محمود اول از سال 1143 تا 1168 دنبال کرد. او چهار کتابخانه عمومی ایجاد کرد و به یکی از آن ها هم هزینه اختصاص داد و از آن جایی که می گویند مردم به دین پادشاهشان درمی آیند ، مردم هم به تبعیت از پادشاه خود اقدام به تاسیس کتابخانه هایی کردند که برخی از آن ها مانند کتابخانه عاطف افندی و خسرو پاشا هنوز دایر است. همچنین به برخی آرامگاه ها هم کتاب هایی اهدا شدند که آرامگاه مولانا در قونیه از جمله آن هاست. 

دکتر سبحانی صحبت های خود را اینگونه به پایان برد که مردان بزرگی چون مجتبی مینوی و بدیع الزمان فروزانفر مولوی شناس ایرانی و حسن عالی دوجل وزیر سال های پیش آموزش و پرورش ترکیه که در سال 1966 درگذشت، مسیر ناهموار فرهنگی را برای ما هموار کردند.

«انور اجان» شاعر ترک تبار سخنران بعدی این مراسم بود. وی در آغاز به این مساله اشاره کرد که در سال های اخیر اتحادیه ادیبان و جمعیت نویسندگان ترکیه بیشتر به اهمیت زبان فارسی واقف شده اند و در این آگاهی سهم مترجمان متعدد نیز مهم است و روز به روز بر شمار مترجمان آثار ترکی به فارسی و بالعکس افزوده می شود. 

«اجان» در ادامه گفت : اگر چه این دو کشور سالهاست که با هم همسایه و دارای اشتراکات فرهنگی اند ولی نمی توان گفت که ما زبان فارسی را به خوبی می شناسیم. من به عنوان یک شاعر، علاقمند به مطالعه یک مجموعه شعر مدرن فارسی ام و نسبت به آن کنجکاو . ما در حال حاضر تنها احمد شاملو را از طیف شعرای نو می شناسیم و کدام شعردوستی وجود دارد که توفان های شعرای تازه ایران را دوست نداشته باشد؟ در شعر نوین نیز وضع به همین ترتیب است. سال ها پیش کتاب «جغد کور» در انتشارات وارلیخ منتشر شد و اکنون نیز تجدید چاپ شده است ولی بعد از این کتاب نویسنده ای که بتواند خوانندگان ترک را اینگونه تحت تاثیر قرار دهد پیدا نشد. فروغ فرخزاد از تاثیرگذارترین شعرای ایرانی در ترکیه است. او تا حدود زیادی شناخته شده و اشعاری هم در وصف او به ثبت رسیده است. او با اشعار خود در دنیای ادبیات تاثیری مانند «سیلویا پات» داشته است. 

این شاعر ترک تبار سخنان خود را با شعر کوتاه «پرواز را به خاطر بسپار. پرنده مردنی است» از فروغ فرخزاد به پایان برد. 

پس از وی پروفسور «انور بیلگه کلا» اظهار داشت :ارتباطات فرهنگی بین دو کشور ایران و ترکیه در سطح خوبی است. در اصل ما باید پیشقدم باشیم و از اینرو باید از ابزار ترجمه که ابزاری مهم در زمینه توسعه است کمک بگیریم . هر چه آثار ادبی بیشتری ترجمه شود ، مردم دو کشور بهتر و بهتر به هم معرفی می شوند. 

«امید یاشار گوزوم» معاون مدیر کل وزارت فرهنگ و توریسم ترکیه سخنران بعدی این نشست بود. او صحبت های خود را با تشکر از حاضران آغاز کزد و گفت: من حرف هایم را بر حمایت از مترجمان و ناشران و هنر و فرهنگ ادبیات ترک معطوف می کنم. در وزارت فرهنگ و توریسم جمهوری ترکیه از سال 2005 پروژه ای به نام «تدا» آغاز شده است. بر مبنای این پروژه تا کنون 580 اثر ترکی در 50 کشور جهان به چاپ رسیده است. در همین راستا تا کنون 46 اثر در ایران از حمایت مالی برخوردار شده و 28 اثر به چاپ رسیده که از نظر ما این تعداد کافی نیست.از اینرو من از ناشران و مترجمان تقاضا دارم که حوزه کاری خود را گسترده کنند و همین جا از دست اندرکاران صنعت نشر و مسوولان دولتی می خواهم که از اجرای پروژه تدا در ایران و ترکیه حمایت کنند. 

این مقام مسوول در ادامه با تاکید بر اهمیت ایران برای ترکیه به عنوان کشوری بزرگ و پر اهمیت افزود : ما خواستار ارتباطات فرهنگی و توسعه آن هستیم. یکی از ابزارهای توسعه ارتباطات فرهنگی ، ترجمه است. ما در وزارتخانه از هیچ تقاضایی برای نشر و ترجمه به صورت سرسری و ساده نمی گذریم و از آن حمایت کامل مي كنيم. امیدوارم که کشور ترکیه سال آینده در غرفه ای بزرگتر با آثاری بیشتر و بهتر به لحاظ کمی و کیفی به نمایشگاه کتاب تهران بیاید. 

در پایان، پروفسور «کلا» در جمع بندی خود اظهار داشت : ایران و ترکیه دو کشور دارای تاریخ قدیمی و ریشه دارند. ارتباط این دو کشور خوب است و از اینرو بر ما واجب است که فاصله ادبی را نیز کم کنیم. دو کشور کیلومتر ها مرز مشترک دارند و نباید فاصله ادبی بین آن ها باقی بماند و ما باید به هم نزدیک شویم. ما باید در ارتباط با پروژه تدا در مقوله نشر و ترجمه کمک های مالی جدی را به داوطلبان و مترجمان انجام دهیم و مقالات بیشتری را ترجمه کنیم که این امر خود باعث ترجمه بیشتر کتاب ها می شود. ایران نیز این اقدام را برای آثار خودش انجام می دهد. آثار خطی مربوط به دوران گذشته هنوز موجود است و ما آن ها را به صورت دیجیتالی درآورده ایم تا امکان استفاده از آن ها وجود داشته باشد.