رحيم نيك‌بخت، پژوهشگر حوزه تاريخ سياسي، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، درباره اين اثر كه با همكاري علي ططري، رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس، پديد آورده است، اظهار داشت:
تحولات غرب آذربايجان از جنگ جهاني نخست تا استقرار سلطنت رضاشاه، تحولات دردآوري در تاريخ معاصر ما بودند.
وي افزود: به دليل وجود بيگانگان در شمال غرب ايران و فعاليت انگليس‌ها، روس‌ها و عثماني‌ها از يك سو و همچنين تلاش ميسيونرها براي سوء استفاده از وضعيت موجود به نفع قدرت‌هاي خارجي و كاهش اقتدار ملي از سوي ديگر، موجب شد اشرار محلي با اتكا به قدرت‌هاي بيگانه جناياتي را بيافرينند. از جمله اين افراد مي‌توان به فردي به نام «اسماعيل سيمكو» معروف به «اسماعيل سيميتقو» به عنوان ياغي و جنايت‌كار بزرگي اشاره كرد كه فجايع فراواني را در آذربايجان و اروميه به بار آورد.
نيك‌بخت تصريح كرد: از سوي ديگر، ارامنه مهاجر عثماني معروف به «جیلولوق»ها با كمك گرفتن از قواي انگليس و روس و با تكيه به پشتيباني مسيونرهاي مذهبي، قتل عام‌هاي وسيعي را در منطقه آذربايجان به راه انداختند. لابه‌لاي اسناد و عرايضي كه مردم به مجلس آن زمان مي‌نوشتند، ناگفته‌هاي بسياري از جنايات آن دوره جاي دارند.
مسوول واحد تحقيقات تاريخ مجلس كتابخانه مجلس بيان داشت: اين اسناد يادآور مي‌شوند كه وضعيت بحراني غرب آذربايجان چنان بود كه مردم منطقه و افرادي كه توانايي داشتند، مجبور شدند به تبريز مهاجرت كنند و در دولت مركز متحصن شوند. باتوجه به اين كه دولت آن دوره نيز نمي‌توانست اقدامي انجام دهد، اين افراد به تهران مهاجرت كردند و در مجلس شوراي ملي متحصن شدند. در آن زمان براي رسيدگي به مسايل غرب آذربايجان، كميسيون ولايات ثلاث(كميسيون مهاجرين) تشكيل شد كه وظيفه داشت به زندگي و معيشت مهاجران، ساكنان سلماس، اروميه و خوي و اطراف اين مناطق رسيدگي كند.
پژوهشگر و نويسنده تاريخ سياسي با اشاره به اين كه اسنادي كه از فعاليت اين كمسيون‌ها باقي مانده‌اند، در مركز اسناد كتابخانه مجلس نگهداري مي‌شوند، گفت: براي تدوين اين اثر كه پژوهشي جامع و مانع نيست و تنها به عنوان منبعي خام در اختيار پژوهشگران و محققان قرار مي‌گيرد تا اين مسير را ادامه دهند، اين اسناد را بازخواني، مرتب و پالايش كرديم.
نيك‌بخت در پايان يادآور شد: در اين اثر گزارش‌هاي متعددي از وضعيت اجتماعي، اعتقادي و فرهنگي منطقه بحران‌زده آذربايجان را مي‌يابيم. همچنين نشانه‌هايي از تلاش‌هاي مسيونرهاي مذهبي براي سوء استفاده از وضعيت پيش‌آمده به نفع دولت‌هاي خارجي و تكاپوي رجال ايران‌دوست براي رفع اين بحران را مي‌توان در خلال اين اسناد مشاهده كرد.
وي اظهار داشت: اگرچه اين كتاب ارزش و اهميت زيادي براي مطالعات منطقه آذربايجان دارد، اما به تنهايي نمي‌تواند منبعي براي مطالعات آن دوره زماني منطقه آذربايجام محسوب شود. در اين اثر ضمن ارايه اسناد تصاوير مرتبط با آذربايجان آن دوره، پيوست‌هايي براي مطالعات بيشتر جاي دارد.
نخستين چاپ كتاب «تحولات غرب آذربايجان به روايت اسناد مجلس» به زودي از سوي كتابخانه مجلس منتشر و روانه بازار كتاب خواهد شد.
دوشنبه ۱۶ خرداد ۱۳۹۰ - ۱۴:۲۸
نظر شما