خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، «فرمان کوروش بزرگ» به قلم دکتر عبدالمجيد ارفعي مستقيما از زبان بابلي نو به فارسي و انگليسي ترجمه شده و کهن‌ترين سندي است كه به حقوق بشر پرداخته است. اين برگردان در «مجموعه پژوهش‌هاي ايران باستان» مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي منتشر شده است.

دكتر عبدالمجيد ارفعي؛ متخصص زبان‌هاي باستاني درباره اين كتاب كه چندي است منتشر شده، به خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) گفت: هرمز رسام، باستان‌شناس آشوري تبار انگليسي، منشور كوروش بزرگ را در شهر باستاني بابل پيدا كرد. منشور ياد شده هنگامي به دستور كوروش بزرگ نوشته شد كه او شهر بابل را در سال 539 پيش از ميلاد گشوده بود.

نويسنده كتاب «گل‌نبشته‌هاي باروي تخت جمشيد» خاطرنشان كرد: از منشور كوروش به نام «نخستين بيانيه‌ حقوق بشر در جهان» ياد كرده‌اند. زيرا در فرمان كوروش، حقوق انسان‌ها پاس داشته شده است. 

اين عيلامي‌شناس افزود: كوروش در استوانه‌اش نخست از بيدادگري «نبونيد» ـ شاه بابل ـ و بي اعتنايي او به خداي بابل ـ مردوك ـ ياد مي‌كند؛ در بخش دوم از خود و پدران و نياكانش سخن به ميان مي‌آورد؛ آنگاه از كارهايي مي‌گويد كه هنگام گشودن بابل انجام داده است.

ارفعي يادآور شد: در اين كتاب درباره يافته شدن استوانه، نسخه‌برداري متن، حرف‌نويسي و برگردان آن، بازنگري‌ها و كوشش‌هاي تازه‌اي شده است كه آگاهي‌هاي ارزنده‌اي در اختيار خواننده مي‌گذارد.

وي افزود: كوشيده‌ام تا در برگردان استوانه به فارسي، شكل‌ها و فاصله‌هاي متن، تا آنجا كه شدني است، با نوشته‌ اصلي سازگار باشد. در برگردان تازه‌ استوانه، از سطر 36 لوحه، توانسته‌ام به دريافت تازه‌اي دست يابم و چند واژه را بازشناسي كنم كه از ديد ديگران پنهان مانده بود.

وي افزود: در اين كتاب آگاهي‌هايي درباره‌ نشانه‌ها و شناسه‌هايي كه در متن استوانه به‌كار رفته، به دست داده‌ام. سپس در نوشته‌اي به نام «آغاز»، به تحليل استوانه‌ كوروش و متن «نبونائيد»، كه براي فهم استوانه‌ كوروش منبعي راهگشاست، سخن به ميان آورده و آن را گزارش كرده‌ام.

وي به بخش‌هاي ديگر كتاب اشاره كرد و گفت: «حرف‌نويسي متن فرمان كوروش بزرگ» در ادامه كتاب آمده است. در اين بخش با باريك‌بيني بسيار، واژه به واژه‌ استوانه را حرف‌نويسي كرده‌ام. به همين گونه «آوانويسي متن فرمان كوروش بزرگ» پس از آن آمده است كه به كمك اين آوا نويسي مي‌توان متن استوانه را به زبان اصلي خواند.

وي افزود: برگردان فرمان كوروش به فارسي، بخش ديگر كتاب است. «پي‌نويس‌ها» را پس از آن آورده‌ام كه دربردارنده‌ 32 يادداشت علمي درباره‌ منشور است و آگاهي‌هاي گرانبها و دانشورانه‌اي در اختيار خواننده قرار مي‌دهد.

استاد ارفعي يادآور شد: در بخش «يادداشت‌ها» تمام نام‌ها، جاي‌ها و اشاره‌هاي تاريخي را گزارش كرده‌ام. در اين بخش از كتاب، آگاهي‌هايي درباره‌ شهرهاي باستاني كه نام آنها در استوانه آمده، شاهان و سرزمين‌ها، واژگان ناشناخته يا كمتر شناخته شده و نمونه‌هاي فراوان ديگر به دست داده شده است. سرانجام، برگردان انگليسي استوانه و تصوير گسترده‌اي از متن، ديده مي‌شود.

اين كارشناس زبان‌هاي باستاني از كساني ياد كرد كه او را در اين كار ياري داده‌اند و گفت: برگردان فرمان كوروش بزرگ نتيجه ياري‌هاي دكتر پرويز ناتل خانلري است. بنابراين برگردان خود را به روان استاد خانلري پيشكش كرده‌ام.

«فرمان كوروش بزرگ» با يادداشت كوتاهي از رئيس مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي، سيد كاظم موسوي بجنوردي، آغاز مي‌شود. او در يادداشت خود از بنيانگذاري مجموعه پژوهش‌هاي ايران باستان در سال 1384 و انتشار هفت جلد كتاب در اين زمينه ياد مي‌كند و برگردان استاد ارفعي از استوانه‌ كوروش را داراي ارزش‌هاي پژوهشي بسياري مي‌داند.

بجنوردي مي‌نويسد: «فرمان كوروش بزرگ كهن‌ترين سندي است كه به حقوق بشر پرداخته و از اين رو ارزشي والا در ميان آثار بازمانده‌ ايران باستان دارد و مايه سربلندي همه‌ ايرانيان است. باشد كه جوانان برومند اين مرز و بوم با خواندن متن اين استوانه‌ سترگ، فرهنگ اصيل خود را بيشتر بشناسند و آثار و ارزش‌هاي بازمانده از نياكان خود را پاس بدارند.»

«فرمان كوروش بزرگ»، برگردان استاد عبدالمجيد ارفعي، را مركز دايره‌المعارف بزرگ اسلامي با شمارگان 3 هزار نسخه و به بهاي 5 هزار و پانصد تومان چاپ و پخش كرده است. اين فرمان 31 سال پيش منتشر شده بود.