به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست هفتگي شهرکتاب که روز گذشته(۲۴ خرداد) برگزار شد، به بررسي كتاب «ديوان شرقي غربي» گوته، شاعر آلماني اختصاص داشت. اين نشست با حضور برند اربل (سفير آلمان در ايران)، ميرجلال‌الدين کزازي (شاهنامه‌پژوه و استاد ادبيات فارسي)، محمود حدادي (مترجم كتاب) و جمعي از حافظ‌پژوهان و گوته‌شناسان عصر سه‌شنبه (24 خرداد) در مركز فرهنگي شهر كتاب برگزار شد. 

برند اربل، سفير آلمان در ايران، در سخنانش گفت: فيلسوفان، نويسندگان و شاعران، روح فرهنگي دو ملت ايران و آلمان را شكل داده‌اند و بدين گونه تفاهم ميان دو جامعه را برقرار كرده‌اند. يكي از شخصيت‌هايي كه در اين زمينه به پا خاست و در 200 سال پيش مي‌زيست، گوته بود. 

وي افزود: او مهمترين شاعر آلمان است. گوته از كشف چيزهاي تازه نمي‌هراسيد و مشتاق دانستن درباره فرهنگ‌هاي ديگر ملل بود. آشنايي با حافظ نيز از اين اشتياق ميسر شد و سبب آفرينش آثار بي همتايي شد. 

اربل يادآرو شد: در سال 1749 گوته در فرانكفورت به دنيا آمد. او گذشته از فعاليت‌هاي ادبي‌اش، يك محقق هم بود و در زمينه تحقيق، آثاري پديد آورد. در عالم سياست نيز او صاحب عنوان و مقام بود اما شهرت او به واسطه ادبيات و شعر است. 

وي افزود: گوته بنيانگذار جنبشي به نام «توفان و خروش» بود. از اين نظر، طغيان عليه هنجارهاي اجتماعي، در آثار او ديده مي‌شود. گوته، رُمان «ورتر جوان» را نوشت و بلافاصله در سراسر اروپا به شهرت رسيد. او به همراه «شيللر» از مهمترين شاعران دوره «وايمار» شناخته مي‌شوند. 

سفير آلمان در ايران گفت: گوته در اواخر عمر دچار تحولي عميق مي‌شود. او در اين ساليان با ديوان حافظ آشنا مي‌شود. اين آشنايي در سال 1814 و از طريق ترجمه آلماني ديوان حافظ پديد مي‌آيد. دلبستگي او به حافظ تا بدان اندازه بوده است كه او را وامي‌دارد تا زبان فارسي و عربي را بياموزد. 

وي افزود: گوته دويست سال پيش به ناشرش نوشته بود كه قصد من از نوشتن «ديوان غربي شرقي»، به هم آميختن گذشته و حال، نزديكي ايرانيان و آلماني‌هاست. گوته مي‌گفت مي‌داند كه غرب و شرق از هم جدايي ناپذيرند. پس آثار گوته، پُلي ميان غرب و شرق جهان است. 

اين مقام مسوول خاطرنشان كرد: چنان كه سفري به شهر وايمار داشته باشيد، شاهد بنايي خواهيد بود كه سمبل اتحاد عميق روحي حافظ و گوته است. اين بنا يازده سال پيش افتتاح شد و متشكل از دو كرسي عظيم است كه رو به روي هم قرار گرفته‌اند. يكي از آنها گوته است و ديگري حافظ. 

گوته معتقد بود كه بايد به سمت ادبيات جهاني رفت
دكتر محمود حدادي مترجم كتاب گفت: گوته در دهه آخر عمر ـ آغاز قرن 19ـ اشاره مي‌كند كه زمان ادبيات ملي سپري شده است و بايد به طرف ادبيات جهاني رفت. حاصل اين عقيده او «ديوان غربي شرقي» اوست. در ضمن اين كتاب نتيجه شناخت آلماني‌ها از شرق هم هست. «ديوان غربي شرقي» گوته، نخستين بار در سال 1819 در آلمان به چاپ رسيد. 

وي افزود: در همان زمان نسخه‌اي از آن در راه ايران بود تا به دست فتحعليشاه قاجار برسد. توضيح آن كه ميرزا ابوالحسن خان ايلچي شيرازي، سفير فوق‌العاده فتحعليشاه در دربارهاي اروپايي بود. هنگامي كه او به وين مي‌رسد، شخصي به نام «هامر پورگشتال» را پيدا مي‌كند. اين همان شخصي است كه ديوان حافظ را به آلماني ترجمه كرده است. 

حدادي يادآور شد: پورگشتال كه سفير آلمان در استانبول بوده است، در آنجا با ديوان حافظ آشنا مي‌شود و در ده سال همه ديوان حافظ را ترجمه مي‌كند و به چاپ مي‌رساند. يك نسخه از آن را هم براي گوته، كه شاعر شناخته شده‌اي بود، مي‌فرستد و اين باعث الهام گرفتن گوته از شعر حافظ مي‌شود. 

وي افزود: زماني كه ميرزا ابوالحسن خان ايلچي در سال 1820 پورگشتال را ملاقات مي‌كند، او نسخه‌اي از ترجمه آلماني ديوان حافظ را به ايلچي مي‌دهد و از او مي‌خواهد كه آن را به شاه ايران هديه دهد. در سال 1832 كه سال مرگ گوته است، فتحعليشاه نشان شير و خورشيد ايران را براي پورگشتال مي‌فرستد و بدين گونه از او قدرداني مي‌كند. 

حدادي خاطرنشان كرد: با اين همه هيچ نشاني از ترجمه اين كتاب در ادبيات ايران آن روزگار ديده نمي‌شود. تنها سال‌ها بعد، در سال 1328 است كه خلاصه‌اي از «ديوان غربي شرقي» گوته به فارسي منتشر مي شود. اين ترجمه از زبان فرانسه صورت گرفته بود. 

وي افزود: گوته در كتاب خود، آشنایی‌اش با حافظ را به درآمدن كشتي به دريا تشبيه مي‌كند و مي‌گويد كه من به درياي وجود حافظ وارد مي‌شوم. اين را نيز مي‌گويد كه من تخته پاره‌اي در درياي حافظ هستم. به هر حال ديوان گوته، پايه‌گزار شرق‌شناسي در آلمان شد و در ارج‌گزاري از ادبيات ايران در جهان، نقش بسيار داشت. 

وي افزود: مي‌دانيم كه در زمان گوته، جنگ‌هاي عقيدتي بسياري بين شرق و غرب وجود داشت، همانند جنگ عثماني‌ها با ونيزي‌ها. نهضت رمانتيك آلماني‌ها از اين تعصبات متاثر بوده است. «ديوان غربي شرقي» در اين دوره پديد مي‌آيد و چندان توجهي به آن نمي‌شود. 

هنگامي هم كه جنگ‌هاي عقيدتي به پايان مي‌رسد، دوره برترمنشي اروپا آغاز مي‌شود. در دوره جمهوري وايمار و به قدرت رسيدن هيتلر نيز كتاب گوته مورد توجه نبود. به اين ترتيب مي‌توان گفت كه خاستگاه معنوي «ديوان غربي شرقي» گوته، ايران بوده است. 

يوهان ولفگانگ فون گوته، شاعر آلماني، با ترجمه‌ هامر پورگشتال با شعر حافظ آشنا شد و با الهام از اين ترجمه، «ديوان غربي شرقي» را سرود و چراغ شعر فارسي را در اروپا نيز روشن کرد. به تازگي ترجمه‌ متن کامل «ديوان غربي شرقي» گوته به قلم محمود حدادي و به همت نشر کتاب پارسه منتشر شده و در اختيار علاقه‌مندان قرار گرفته است.