به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست نقد و بررسي كتاب «جامعه‌شناسي تكنولوژي» عصر ديروز، (30 خرداد) با حضور دكتر محمد توكل، نويسنده كتاب، دكتر محمدمهدي لبيبي، مولف و استاد دانشگاه علامه طباطبايي و زهره سعيدي، دبير نشست در سراي اهل قلم موسسه خانه كتاب برگزار شد.

در اين نشست، دكتر محمد توكل، استاد دانشگاه تهران و مولف كتاب «جامعه‌شناسي تكنولوژي» درباره پيشينه آموزشي جامعه‌شناسي تكنولوژي در ايران گفت: درس جامعه‌شناسي علم و تكنولوژي از  20 سال پيش در دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران و سپس ديگر دانشگاه‌ها تدريس ‌شد، با اين حال منابع درسي و كتاب‌هاي تخصصي حوزه جامعه‌شناسي در كشور بسيار محدود است و بيشتر آثار از منابع جامعه‌شناسي علم و معرفت تامين مي‌شود.

وي اين كتاب را حاصل چند سال مطالعه، تحقيق و نگارش مقاله در حوزه جامعه‌شناسي علم و تكنولوژي دانست و افزود: متاسفانه اهداف توسعه در كشور به دليل موانع جامعه‌شناختي، اجتماعي، مديريتي و فرهنگي تحقق نيافته و اينها مسائلي است كه بايد در جامعه‌شناسي تكنولوژي مورد بحث و بررسي قرار گيرد.

سپس دكتر محمدمهدي لبيبي، استاد دانشگاه علامه طباطبايي عنوان كرد: نويسنده كتاب «جامعه شناسي تكنولوژي» از نخستين شخصيت‌هاي علمي است كه در حوزه جامعه‌شناسي علم و معرفت، تكنولوژي و پزشكي در ايران كار كرده و توانسته آثار متعددي منتشر كند.

لبيبي با اشاره به اهميت ديدگاه‌هاي جبر تكنولوژي، جامعه‌شناسي تكنولوژي و ديدگاه تلفيقي در تكنولوژي گفت: نويسنده كتاب، خط و مرز مشخصي براي جداسازي ديدگاه‌ها از يكديگر ارايه نكرده و گاهي مباحث و مثال‌ها با يكديگر تداخل پيدا مي‌كند. براي نمونه مبحث «سدسازي در ايران» بدون مثال عيني و ملموس از سد منظور نويسنده ارايه شده است.

اين منتقد و نويسنده حوزه جامعه‌شناسي يادآور شد: واژه‌هاي جاافتاده حوزه جامعه‌شناسي در فهم مطلب به دانشجو كمك بسياري مي‌كند. عبارت «learninig by doing» در اين كتاب به «آموختن به وسيله عمل» برگردان شده درحاليكه بهتر بود يادگيري عملي يا آموزش عملي ترجمه مي‌شد.

وي بحث قدرت را يكي از مفاهيم جذاب جامعه‌شناسي به شمار آورد و گفت: جوامع بزرگ قدرت برتر نظامي، فرهنگي، اجتماعي و تكنولوژي دارند و بحث جامعه‌شناسي قدرت با اشاره به شيوه‌هاي قدرت‌ پنهان و نامرئي در اين كتاب جاي كار بيشتري داشت. 

لبيبي يكي از مهمترين مباحث اين كتاب را بخش تكنولوژي اطلاعات و IT دانست و گفت: نويسنده برخي مباحث كتاب را طوري بيان كرده كه گويي تكنولوژي در جهان سوم كاملا دست بسته است و هيچ پيشرفتي در اين حوزه وجود نداشته است. بهتر اين است كه دانشجويان و مولفان علاوه بر طرح نقاط منفي و معضلات در جهان سوم، نكات مثبت و پيشرفت‌هاي صورت گرفته را نيز برجسته كنند.

وي يكي از مشكلات مباحث جامعه‌شناسي تكنولوژي را خشكي و بي‌جاذبه بودن آن معرفي كرد و گفت‌: بهتر است مولفان براي نگارش كتاب‌هاي جذاب در اين حوزه همت گمارند.

در ادامه، توكل درباره نامگذاري گفت: با وجود اينكه مي‌پذيرم بايد از واژه‌هاي ملموس فارسي در كتاب استفاده مي‌شد، احساس مي‌كنم فناوري هنوز بار معنايي مناسبي ميان مردم پيدا نكرده و حتي گاهي به صورت دو واژه جداگانه فن‌‌آوري نوشته مي‌شود.

وي يك فصل كتاب را مربوط به نظريات و پارامترهاي جامعه‌شناسي تكنولوژي برشمرد و افزود: به دليل تعدد نظريات و رويكردها، مباحث دراين فصل فشرده شده كه البته جاي بسط بيشتري دارد، اما مرز رويكردهاي جبري، جامعه‌شناسي تكنولوژي و تلفيقي به وضوح در كتاب مشخص است و ديدگاه‌هاي حاكميت تكنولوژي، تكنولوژي سوار بر انسان در كتاب به خوبي تشريح شده است.

اين نويسنده حوزه جامعه‌شناسي يادآور شد: مثال مربوط به سدسازي در كتاب، درباره تمام سدهاي ايران صدق مي‌كند، چرا كه در چند دهه اخير هر چه سد در كشور ساخته شده، بدون توجه به تركيبات جمعيتي، فرهنگي، بافت بومي، قشربندي اجتماعي بوده و روستاها و شهرهاي مجاور را دستخوش مشكلاتي كرده است.

توكل درباره عبارت «learning by doing» توضيح داد:‌ اين روش جديد از سه دهه پيش در كشورهاي اروپايي به مرحله عمل درآمده و اكنون در دانشگاه‌هايي چون «مك ‌ماستر» تدريس مي‌شود. براين اساس دانشجويان، پزشكان و مهندسان اين دانشگاه تا 10 سال آينده پيش خريد شدند و پس از فارغ‌التحصيلي در مراكز كار با درآمد مشخص فعاليت مي‌كنند. اين روش آموزشي بسيار پرهزينه و سنگين است.

توكل، كشورهاي جهان سوم را در دستيابي به تكنولوژي داراي درجات مختلفي دانست و گفت: برنامه‌ريزي‌ها در كشور بايد صحيح و با اصرار در انجام صورت گيرد. درصورتي كه برنامه‌ها بدون مديريت، فعاليت‌هاي صحيح فرهنگي و اجتماعي دنبال شود، هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت.