دوشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۹۰ - ۰۹:۵۶
رنگين كمان شعر آرتور رمبو هشت رنگ دارد

وجود 7 ترجمه از مجموعه شعر «اشراق‌ها» سروده آرتور رمبو، هرگز نمي‌توانست جان اشبري را از انتشار ترجمه‌ هشتم با نگاهي تازه به شعر سمبوليستي شاعر پرآوازه فرانسوي باز دارد. امسال اشبري ترجمه تازه‌اش از شعر فرانسه رمبو را در پيشخوان شعر انگليسي جاي داد.*

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از گاردين، «اشراق‌ها» مجموعه ناتمامي از اشعار آرتور رمبو، نخستين بار در فاصله ماه‌هاي مه تا ژوئن 1886 در مجله ادبي لاووگ پاريس منتشر شد. اين قطعات ادبي، اكتبر همان سال قالب يك كتاب به خود گرفتند و از سوي انتشارات مجله لاووگ با عنوان «اشراق‌ها» با مقدمه پل ورلن، شاعر سمبوليست و دوست آرتور رمبو عرضه ‌شدند.
 
ورلن در مقدمه اثر به عنوان آن اشاره مي‌كند و «اشراق‌ها» را برگرفته از واژه انگليسي illuminations در معناي شيشه‌هاي رنگي مي‌داند. به گفته ورلن اشعار اين مجموعه در سال‌هاي 75-1873 سروده شده‌اند.
 
بخش بيشتر «اشراق‌ها» را رمبو در مدت اقامتش با پل ورلن در بريتانيا سروده است. در آن سال‌ها آرتور رمبوي 19 ساله به دنبال پيدا كردن كاري ثابت از ريدينگ به شارلويل و سپس اشتوتگارت آلمان رفته بود.
 
از زمان نخستين انتشار مجموعه در لاووگ، چندين شاعر و مترجم انگليسي طي قرن گذشته ميلادي دست به ترجمه آن زدند و همگي به دنبال دست يافتن به برگرداني ممتاز، اصيل و داراي قدرت انعكاس زيبايي‌هاي اشعار فرانسه شاعر 19 ساله فرانسوي بودند. برخي از مشهورترين ترجمه‌ها از ابتدا تاكنون را مي‌توان چنين نام برد: لوئيز وارس (1946/ بازبيني 1957)، پل اشميت (1976)، نيك اوزموند (1993)، دنيس جي. كارلايل (2001)، مارتين سورل (2001)، وايت ميسون (2002) و تيم دو نفره جرمي هاردينگ و جان استوروك (2004) . اين مترجمان هر يك طي شش دهه در پي رمزگشايي از اشعار شاعر سمبوليست قرن نوزدهم فرانسه برآمده‌اند.
 
حقيقت ماجرا از ماهيت بي‌زمان و سيال اشعار رمبو ناشي مي‌شود كه براي هر نسل تازه حرف تازه‌اي براي گفتن دارند. از اين رو انتشار ترجمه‌هاي جديد همواره كمتر به معناي تصحيح مجموعه‌هاي قبلي و بيشتر به دنبال نشان دادن تبلوري تازه از زايش‌هاي معنايي اثر رمبوي جوان بود.
 
برخي از شاعران و مترجمان نيز با هدف ارايه كاري تازه تمهيداتي چون دست بردن در ترتيب بندهاي شعر، گنجاندن يا عدم گنجاندن بند مطلع و بسياري نوآوري‌هاي ديگر را به كار ‌گرفته‌ و هر يك نيز به نوبه خود در مقدمه آثارشان به شيوه به كار رفته در ترجمه و كشف معناي تازه‌اي از شعر رمبو براي مخاطب انگليسي زبان سخن ‌گفته‌اند. تا آنكه سرانجام نوبت به شاعر پرآوازه آمريكايي و شيفته شعر فرانسوي، جان اشبري رسيد.

بدون ترديد اشبري از پرافتخارترين شاعران زنده آمريكايي است كه سال 1975 با انتشار «تصوير شخصي در آينه برآمده» توانست در يك سال سه جايزه برتر پوليتزر، جايزه ملي كتاب و جايزه حلقه منتقدان آمريكا را كسب كند. شعر زنده و چالش‌برانگيز اشبري كه همواره بارقه‌هايي از انرژي‌ها و ابداع شعر فرانسوي را با خود داشته، اين بار به خدمت ترجمه‌اي قوي، نغز و بسيار متعهد از آثار رمبو درآمده است. در اين اثر، متن فرانسه و متن انگليسي در كنار هم قرار دارند و دقت شاعر به ريزه‌كاري‌ها و توجه او به جزييات و برگردان‌ ذره ذره شعر رمبو به انگليسي خواننده را به وجد مي آورد.
 
«كودكي» از موفق‌ترين قطعه‌هاي ادبي اين مجموعه است. در بخش دومش كاخي همراه با اهالي آن در فضايي تيره با جزيياتي گوتيك اينگونه وصف مي‌شود: 
«همانجاست، آن دختر كوچك بي‌جان، لابه‌لاي بوته‌هاي گل رز
مادر جوان مرده از پلكان نهايي به پايين مي‌خزد... مردم پير ايستاده در ستون‌هايي پوشيده از گلسنگ دفن مي‌شوند». 

چنين آميزه‌اي از عناصر سحرآميز و هراسناك نيز در روستايي متروك به چشم مي‌آيد: 
«انبوه برگ‌هاي زرد به گرد خانه ژنرال ويز ويز سر مي‌دهند. آنها به جنوب رفته‌اند
راهرو سرخ را ادامه ‌دهي به اندروني پر از تهي مي‌رسي». 
در اين قطعه اشبري با ظرافت اندكي از متن اصلي فاصله مي‌گيرد و در شعر فرانسه دست مي برد... از استعاره زنبور براي توصيف برگ‌هاي خشك و بي‌روح استفاده مي‌كند. واژه l'essaim به معني "برگ‌ خشك"، به دقت ترجمه شده، اما به دنبالش entoure را نه به "محاصره كردن" يا "تجمع در اطراف" بلكه "ويز ويز كردند در گرد خانه‌اي" برگردانده است.

در قياس با ساختار پيچيده قطعه «كودكي»، اشعاري دكلمه‌اي و ساده چون «عزيمت» يا «به دليلي» نيز در اين مجموعه به چشم مي‌خورد. منعطف و سيال بودن شعر همراه با دقت در ارايه جزييات از شعري به شعر ديگر به خوبي رعايت شده است. يكي از ترجمه‌هاي بسيار ظريف و بديع اشبري از شعر كوتاهي به نام «جشن زمستانه» به گونه‌اي به نظر مي‌آيد كه يكباره همه چيز در لحظه‌اي همزمان رخ داده است: «شاهراه‌هاي شهاب‌هاي آسماني امتداد مي‌يابد در ميان باغستان‌ها و راه‌هاي سبز حاشيه رودخانه پر پيچ و خم
سرخ و سبز مانند خورشيد در حال غروب. زنان زيباي عهد هوراس با آرايش‌هاي موي اشرافي
رقص‌هاي محلي سيبريايي، دختران چيني نقاشي‌هاي بوچر».
 
«جن» شعر پاياني مجموعه «اشراق‌ها» به نظر اشبري از زيباترين اشعاري است كه تاكنون نوشته شده است. تصوير قهرماني تازه، به ياد ماندني، در هيات خدايان و آفريده شخصي شاعر است:
 «او مهر و حضور است از آنگاه كه درهاي خانه را سوي زمستان كف به دهان و تابستان وزوزكنان گشود،
 غذا و نوشيدني پاكيزه از آن اوست و همان لذت فرار و حلاوت مرد برتر در لحظات آرام است».
 
توانايي معصومانه اشبري در لمس واژگان، جمع‌آوري و ارايه لحظاتي هر چه بيشتر پرمايه و شاعرانه‌ تا آستانه گنجايشاش، ترجمه او از شاهكار شعري آرتور رمبو را درخشان ساخته است.
 
آرتور رمبو متولد 20 اکتبر ۱۸۵۶ در شارلویل فرانسه به دنیا آمد. در سال ۱۸۶۸ نخستین شعرش را به لاتین سرود و سال بعد آموزگارش سه قطعه از اشعارش را منتشر کرد. يكي از قطعات او در سنين نوجواني جايزه گرفت. در 14 سالگي نخستین شعر آرتور رمبو به نام «هديه سال نوي كودك يتيم» در مجله «براي همه» به چاپ رسيد. جالب آنكه نخستين شعر رمبو بعدها از سوي بسياري از منتقدانش به عنوان يكي از چهار شعر برگزيده‌اش شناخته شد. 14 ساله بود که از خانه گریخت تا به پاریس برود. او با پل ورلن شاعر سمبوليست فرانسوی و نخستين مشوقش، رابطه دوستانه عمیق و عجیبی داشت به نحوی که ورلن همسر و کودک تازه به دنیا آمده‌اش را ترک کرد تا با آرتور به انگلستان برود. رابطهٔ آرتور و پل رابطه‌ای توام با عشق و نفرت بود به نحوی که در ۱۰ ژوئیه ۱۸۷۳ ورلن دو گلوله به سمت رمبو شلیک و او را مجروح ‌کرد و به دلیل این عمل دستگیر شد و دو سال به زندان افتاد. به هر حال بعد از مرگ رمبو، ورلن نقش به سزایی در انتشار آثاري چون «اشراق‌ها» و معرفی‌ آرتور رمبو ایفا کرد.
 
رمبو در دوران کوتاه زنده‌گی‌اش به نقاط مختلف دنیا سفر کرد از جمله انگلستان، آلمان، ایتالیا، قبرس، مصر، یمن و حبشه و مدت‌ها به كار تجارت قهوه و اسلحه ‌پرداخت. در سی‌ و هفت سالگی به دلیل تومور سرطانی پای راستش را قطع ‌کردند و چند ماه بعد جان ‌سپرد.
 
نسل جوان ايراني آرتور رمبو را با انتشار مجموعه شعر «زورق مست» به همت و برگردان محمدرضا پارسایار در سال 1384 از سوي نشر نگاه معاصر شناخت. با اين حال مجموعه شعر «اشراق‌ها» (1362) با ترجمه بيژن الهي، نخستين اثر ترجمه شده از آرتور رمبو بود. «آرتور رمبو صدايی از آينده (زندگی و پاره‌ای از شعر ها، نامه‌ها و عکس‌های آرتور رمبو)» گردآوری و ترجمه محمد فلاح نيا سال گذشته از سوي نشر نگيما به بازار آمد و كاوه ميرعباسي چند سالي‌ است در تلاش براي انتشار مجموعه آثار چهار جلدی آرتور رمبو است.
 
داريوش مهرجويي كارگردان ايراني نيز سال‌ها پيش در پاريس فيلمي به نام «سفر به سرزمين رمبو» را درباره زندگي آرتور رمبو ساخت.

نشر نورتون آمريكا «اشراق‌ها» را 16 مه 2011 (26 ارديبهشت) با ترجمه جان اشبري در 176 صفحه به قيمت 24.95 دلار به بازار عرضه كرد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها