به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر كه دفتر دوم از مجموعه اسناد و مكتوبات اردكان است، نه تنها گامي بنيادي در جهت شناخت هرچه بيشتر اسناد قنوات اردكان به حساب مي‌آيد، بلكه قدم و حركتي براي شناخت و شناسايي ديگر قنوات و فرهنگ و تمدن كشور خواهد بود.
بر اساس مطالب کتاب اسناد، يكي از مهم‌ترين ابزار پژوهشگران و وسيله كنكاش در احوال گذشتگان است. طبقه‌بندي اسناد نيز تخصصي ويژه دارد. اسناد ممكن است مكتوب يا شفاهي و اسناد مكتوب ممكن است چاپي يا غيرچاپي و ... باشند. سندشناسي و تنظيم اسناد يكي از شاخه‌هاي علمي بسيار گسترده است كه دانشمندان همه رشته‌ها به ويژه علوم انساني را به خود مشغول كرده است.
در كشورهاي پيشرفته قرن‌هاست كه مراكز متعدد و بسيار پيشرفته‌اي با امكانات گسترده به جمع‌آوري، طبقه‌بندي و تجزيه و تحليل اسناد مشغول‌اند. به عنوان مثال، مركز اسناد وزارت امور خارجه انگليس يا فرانسه، از مراكزي‌اند كه مورد رجوع هزاران متخصص در رشته‌هاي سياسي، تاريخي، اقتصادي، اجتماعي و... واقع مي‌شود. در ايران هم مركز اسناد كشور چند دهه است كه فعاليت خود را آغاز كرده است.
صدها محقق علاقه‌مند بايد اسناد مختلف را كه بسياري از آنها در دست مردم است، جمع كنند و سپس طبقه‌بندي و نتايج علمي آن را استخراج كنند.
بررسي اسناد مطالعه احوال گذشتگان براي درس گرفتن آيندگان است. بر اساس مطالب كتاب، نادر پيري اردكاني تلاش گسترده‌اي را براي جمع‌آوري اسناد منطقه اردكان كرده است. وي در اين كار، موفق و پرتلاش نشان داده و توانسته است اسناد بسيار خوبي را جمع‌آوري و جلد نخست اسناد و مكتوبات را در سال (1388) به چاپ برساند، اسنادي كه هريک مي‌توانند از ابعاد مختلف مورد بررسي و تحقيق و تجزيه و تحليل قرار گيرند.
مولف، جلد حاضر را به اسناد مربوط به قنوات اختصاص داده است و اين اسناد از جنبه‌هاي متفاوت مورد توجه قرار مي‌گيرند.
در اين کتاب مي‌خوانيم: «منطقه اردكان در حوزه تمدن كاريزي قرار دارد. تمدن كاريزي خود داستان مفصلي دارد كه نگارنده در مقالات متعدد به آن اشاراتي داشته است. قنات براي مناطقي مثل اردكان، يزد، گناباد، كرمان و .. كلا حواشي كويرهاي ايران پايه‌اي‌ترين بنياد تمدن يك جانشيني است. بدون قنات در اين نواحي خشك و نيمه خشك، اصولا يك جانشيني پا نمي‌گرفت.
اولين كتابي كه درباره قنات و استخراج آب‌هاي پنهاني در دست داريم به بيش از هزار سال قبل برمي‌گردد كه تحت عنوان «استخراج آب‌هاي پنهان» نوشته ابوبكر محمدبن حسن‌الحساب‌الكرجي است. اين كتاب توسط دكتر حسين خديو جم، ترجمه شده است. از آن تاريخ تاكنون، منابع متعددي راجع به قنات‌ها نوشته شده‌اند.
در چند دهه اخير نيز محققين و پژوهشگران به قنات‌ها توجه خاص كرده‌اند و كتاب‌ها و مقالات زيادي به چاپ رسانده‌اند. مركز بين‌المللي قنات هم كه در يزد به رياست دكتر اصغر سمسار يزدي مشغول فعاليت است موجب پيشرفت بيش از پيش پژوهش‌ها در زمينه قنات شده است، كه صد البته هنوز جاي پژوهش‌هاي اجتماعي ـ اقتصادي و مردم‌شناسي بسيار است.
قنات بيش از آنكه يك سازه فني، جغرافيايي باشد يك سازه فرهنگي، تمدني، اجتماعي و اقتصادي است. جامعه بايد به حدي از فرهنگ و تمدن و روابط اجتماعي و اقتصادي رسيده باشد تا بتواند زيرساخت‌هاي فني همچون قنات، آن هم قنات‌هاي ژرف و طولاني را به وجود آورد. داستان قنات، داستان دور و تسلسل تمدني ـ فرهنگي و تكنولوژيكي است.
آيا ابتدا معني و تكنيك قنات پا به عرصه وجود گذاشت تا تمدن شهرنشيني و جامعه روستايي ايجاد شود و يا ابتدا جامعه شهري ـ روستايي گسترده‌اي وجود داشت تا اين تكنولوژي به وجود آمد. بررسي اين موضوع بستگي دارد كه آن را در مدل فرهنگي و يا مدل سيستمي يا مدل‌هاي ديگر بررسي كنيم.
در هر صورت قنات بخشي از فرهنگ و تمدن ايران به خصوص مناطق خشك و نيمه خشك كشور است. بدون قنات، شهرهاي حاشيه كويري پا نمي‌گرفت. لذا قنات بخشي از فرهنگ و هويت ما را مي‌سازد. قنات موجب گسترش روابط شهر و روستا، جامعه ثروتمند و فقير بوده است. عملا قنات بررسي نمودار فرهنگ است.
همانطور كه قنات خود يك پديده بومي در ايران است، مدل‌هاي بررسي آن نيز بايد در قالب تئوري‌هاي بومي بررسي شود. اين امر بدون داشتن اسناد، به خصوص اسنادي كه روابط اقتصادي و اجتماعي، روابط مالكين با زارعين، مالكين با مقني‌ها، اسناد مربوط به وقفيات، درآمدهاي مربوط جنبي قنات مثل درآمدهاي مربوط به آسياب‌هاي احداث شده روي قنات درآمد فرخيز و غيره مشخص شود.
و بالاخره اين كه قنات عالي‌ترين نوع روابط اجتماعي‌ـ اقتصادي جامعه سني ما را نشان مي‌دهد، بدون داشتن اسناد دقيق، حرف و حديث‌ها درباره قنات مستند نخواهد بود.»
كتاب حاضر در هشت فصل، مطالبي درباره اسناد قنوات اردكان ارايه مي‌کند.
چاپ نخست كتاب «اسناد قنوات اردكان» با شمارگان 1000 نسخه، 268 صفحه و بهاي 60000 ريال راهي بازار نشر شد.
جمعه ۲۵ شهریور ۱۳۹۰ - ۱۰:۰۰
نظر شما