قاسم ميرآخوري، مترجم و شارح اين اثر، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر را نخستين ترجمه و شرح از تفسير محي‌الدين ابن‌عربي به زبان فارسي دانست و گفت: اين تفسير توسط «محمود غراب» از مجموعه آثار ابن‌عربي گردآوري و تصحيح شده است.

وي درباره نحوه شرح اين اثر گفت: اين شرح شامل ذكر واژگان كليدي قرآن، شان نزول آيات، اعلام و اصطلاحات، رموز و اشاراتي است كه ساير عارفان يا متكلمان داشته‌اند.

ميرآخوري درباره اهميت خوانش اين تفسير گفت: جايگاه ابن‌عربي در عرفان و تاثير شگرف و گسترده او بر نظام عرفاني پس از خود، بيانگر اهميت خوانش اين تفسير است. وي عارف قرن ششم و پدر عرفان نظري در جهان اسلام است. ابن‌عربي با آميختن فلسفه، كلام و حكمت باطني، عرفان و تصوف را در طوفاني از حكمت باطني و الهيات نظري قرار داد. در چنين عرصه‌اي بود كه عشق، رنگ و صبغه انديشه به خود گرفت.

مترجم كتاب «مشرب الارواح» روزبهان بقلي ادامه داد: به طور خلاصه مي‌توان گفت ابن‌عربي در طول حيات فكري خويش به تصوف و عرفان رنگ فلسفي بخشيد و عرفان شهودي عارف مسلمان را كه چندين قرن در پرده ابهام قرار داشت، در قالب نظريات عقلاني و نفساني كه پرورده ذهن تواناي او بودند، جمع‌آوري و تدوين كرد.

ميرآخوري، ابن‌عربي را از بزرگترين شارحان عرفان اسلامي قلمداد كرد كه تمامي عارفان پس از خود را تحت تاثير قرار داد و گفت: سلوك عرفاني بايزيد و حلاج در پيوند با حكمت صوفيانه او قوام يافتند. ابن‌عربي جهشي بزرگ در سير رشد و تعالي عرفان و تصوف به وجود آورد و حقيقت باطني تصوف را كه تا آن زمان در كلام جنيد و شبلي مخفي و پنهان بود، با صورت‌بندي نظري، هرچه بيشتر و صريح‌تر نمايان كرد.

وي با بيان اين كه «ابن‌عربي ميراث گذشته صوفيه را با يك تجربه شخصي و زنده درآميخت» عنوان كرد: او كلام صوفيه را كه اغلب در پرده‌اي از اسرار پنهان شده بود، به صورت انديشه‌اي كه رنگ و صبغه صوفي و اشراقي داشت، در قالب نظم و نثر درآورد كه منبع و سرچشمه‌اي شد تا ديگر عرفا و متصوفه و به ويژه عرفاي پارسي‌زبان از جمله شيخ محمود شبستري، حافظ و مولوي از آن بهره‌‌هاي فراوان ببرند.

ميرآخوري تفسير «رحمه من الرحمن في تفسير اشارات القرآن» را يك دوره تفسير اشاري و عرفاني قرآن كريم و شامل تاويلات عرفاني ابن‌عربي از آيات و سوره‌هاي قرآن دانست و گفت: اين مجموعه دوازده جلدي، سه بخش دارد. بخش نخست آن، ترجمه تفسير ابن‌عربي از آيات قرآن است. بخش دوم، تفسير يا تاويل آيات قرآن در كلام و آثار عارفان ديگري مانند سهل بن عبدالله تستري، جنيد بغدادي، ابوبكر واسطي، حسين‌بن منصورحلاج، ابويزيد بسطامي، عبدالرحمن سلمي، ابوالقاسم قشيري، خواجه عبدالله انصاري، روزبهان بقلي و عبدالقادر گيلاني را شامل مي‌شود. بخش سوم نيز به توضيح واژگان و شان نزول آيات، اعلام و اصطلاحات و رموز و اشارات اختصاص دارد.

نويسنده كتاب «اصطلاحات عرفاني ابن عربي» ادامه داد: بر اساس حديث پيامبر اكرم(ص) قرآن ظاهر، باطن و حدي و مطلعي دارد و بر اين مبنا، عارفان عقيده دارند كه قرآن هفتاد بطن دارد. آنان از همين رو، معاني رمزي و نمادين آيات قرآن را تعبير و تاويل كردند. ابن‌عربي فهم حقيقت قرآن را دو گونه مي‌داند؛ نخست تفسيري كه شخص رسول ‌اكرم(ص) به طور مستقيم از قرآن فهم مي‌كنند و دوم، تفسيري كه صحابه ايشان در چارچوب قواعد لغت زبان عربي، از قرآن برداشت مي‌كنند. او فهم پيامبر(ص) را به مراتب عالي‌تر و عميق‌تر از فهم اصحاب مي‌داند، زيرا برداشت اصحاب، تفسير ظاهري و بر اساس موازين لغت ادب عرب است.

وي افزود: او به همين سبب در «فتوحات مكيه» از دو نوع تفسير سخن به ميان مي‌آورد؛ تفسير ظاهري كه منسوب به علماي رسوم و دانشمندان اهل ظاهر و مقيد به لغت است و تفسير حقيقي كه آن را «اشارات» مي‌نامد. ابن‌عربي اين تفسير را مختص به اهل الله و عارف مي‌داند.

ميرآخوري درباره ادعاي عده‌اي از كارشناسان مبني بر اين كه قرآن، منشا عرفان نيست، بلكه ابزاري براي پروراندن مضامين آن است، گفت: به اعتقاد من، عرفان منشا قرآني و حديثي دارد و بسياري از بزرگان نيز همين نظر را دارند. عرفان يعني شناخت و قرآن نيز در پي شناخت دادن به آدمي است. البته قرآن برخلاف عرفا به دوري گزيدن از دنيا تاكيد ندارد، اما پالايش روح و روان انسان، هدف مشترك قرآن و عرفان است.

وي در پاسخ به اين سوال كه «اگر عرفان منشا قرآني داشته باشد، درباره عرفان‌هاي موجود پيش از نزول قرآن چه اظهار نظري مي‌توان كرد؟» گفت: عرفان پيش از اسلام وجود داشت و عرفان اسلامي نيز تا اندازه‌اي از مكاتب ديگر تاثير پذيرفته است، اما عارفاني كه در تاريخ اسلام با آنان مواجهيم، با تاثير از قرآن و كلام معصوم(ع) به عرفان گراييدند و آن را سرچشمه انديشه‌هاي خود قرار دادند.

چاپ نخست ترجمه و شرح مجموعه دوازده جلدي تفسير «رحمه من الرحمن في تفسير و اشارات القرآن» از سوي انتشارات فهرست با شمارگان 2000 نسخه منتشر شده است.