حجت‌الاسلام محمدرضا هدایت‌پناه در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا) اظهار كرد: اين نوشتار به بررسي نقش خاندان زبير در انتقال روايات سيره نبوي مي‌پردازد. آل زبير در شمار خاندان‌هايي بودند كه شخصيت‌هاي علمي فراواني داشتند و روايات قابل توجهي از زمان بعثت رسول خدا(ص) و پس از آن از طريق اين خاندان به مورخان و نسل‌هاي بعدي انتقال يافتند.

اين پژوهشگر و استاد تاریخ اسلام، «عروةبن زبير» از فقهاي سبعه مدينه را بزرگ خاندان علمي زبير(زبير بن عوام) خواند و گفت: در تدوين اين اثر كوشيدم از نظر كيفي و آماري به نقش اين خاندان در نحوه انتقال حوادث دوران رسالت به نسل‌هاي بعدي بپردازم و در انتهاي كتاب نيز مجموعه روايات آل زبير را كه از مكتوبات اصلي و كهن مورخان استخراج كرده بودم، عنوان كنم.

وي با اشاره به اين كه متن اين اثر تخصصي ويژه دوره كارشناسي ارشد طراحي و تنظيم شده است عنوان كرد: با نگارش اين اثر مي‌خواستم به بررسي اين موضوع بپردازم كه آل زبير چه ميزان از روايايت سيره و گزارش هاي مربوط به بعثت و پس از آن را روايت كرده‌اند و چه افكار و انديشه‌هايي در اين انتقال روايات، اثرگذار بوده‌اند.

اين نويسنده و محقق عاشوراپژوه درباره ضرورت تدوين چنين پژوهش‌هايي اظهار كرد: با بررسي اين موضوع درخواهيم يافت كه رواياتي كه اكنون از طريق آل زبير درباره سيره نبوي نقل شده‌اند، آيا مي‌توانند واقع‌بينانه باشند يا نمي‌توانيم به اين نسل از مورخان تاريخ اسلام اعتماد كنيم.

وي درباره نتايجي كه در پايان اين تحقيق به آن‌ها دست يافته است گفت: تصور مي‌كنم آل زبير و مورخان آن‌ها نقش مهمي در نقل روايات سيره نبوي داشتند و تلاش فراواني براي انتقال اين گزارش ها به انجام رساندند اما افكار سياسي آن‌ها بر كيفيت و نوع گزارش هايشان اثرگذار بود. به عنوان نمونه، فردي مانند «عروة بن زبير» كه پس از جنگ جمل از خاندان امام علي(ع) دور شد، طبيعي است كه مباحث و رواياتي كه عنوان مي‌كند، تحت تاثير مسايل سياسي آن زمان دستخوش تغيير شده باشند. وي خواهرزاده عايشه و از شاگردان اصلي او بود كه دشمني فراواني با نخستين پيشواي شيعيان داشت. اين موضوع بر نحوه نقل روايات وي بي‌اثر نبوده است.

نويسنده كتاب «جريان‌شناسي فكري معترضان قيام كربلا» ادامه داد: طبيعي است فردي كه نوه ابوبكر و از معاندان امام علي(ع) است، تحت تاثير عواملي قرار گيرد و روايات را به سمتي سوق دهد كه برخي از آن‌ها از اهل‌بيت(ع) دورند يا در آن‌ها جعل و تحريفي صورت گرفته است. من ارتباط خاندان آل زبير با خلفا، امويان و عباسيان را به صورت شجره‌نامه در كتابم قيد كرده‌ام تا به صورت عميق‌تري اين پيوند و تاثيرگذاري مسايل سياسي در مباحث فرهنگي را بيان كنم.

وي افزود: در اين بررسي‌ها با روايات بسيار اندكي مواجه شدم كه آل زبير از امام علي(ع) نقل كرده باشند. در اين موارد انگشت شمار نيز موضوع، بيان فضيلت اميرالمومنين نبوده است بلكه آن‌ها جرياناتي را بازگو كرده‌اند، نظير اين مساله كه در فلان مجلس اشخاصي از جمله عمر، عثمان و علي(ع) حضور داشتند.

هدايت‌پناه در پايان با اشاره به اين كه كتاب «زبيريان و تدوين سيره نبوي» در حجمي بيش از 500 صفحه تدوين شده است گفت: قرار است پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نخستين چاپ اين كتاب را تا يك ماه آينده روانه بازار نشر كند.