علي ططري، يكي از مولفان اين اثر، در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، با اشاره به اين كه اين اثر اسنادي را با همكاري فاطمه ترك‌چي، محقق و مدرس دانشگاه، پديد آورده است، اظهار كرد: كتاب «آخوند خراساني به روايت اسناد» در شمار يكي از 12 اثري بود كه در روز همايش رونمايي شدند، با اين تفاوت كه كتاب «آخوند خراساني به روايت اسناد» براي نخستين بار اسنادي ناگفته از اين مرجع عالیقدر و فعال سياسي در تاريخ مشروطیت را بازگو مي‌كرد و برخلاف ساير آثار كه پيش از اين نيز به نوعي منتشر شده يا مجموعه مقالاتي درباره آخوند خراساني بودند، ناگفته‌هايي را روايت مي‌كردند كه ضرورت بازنگري آثار منتشر شده قبلي و تغيير بينش در تدوين آثار بعدي را نشان مي‌داد.

رييس مركز اسناد كتابخانه مجلس شوراي اسلامي با اشاره به گفته «محمدجواد صاحبي» دبير علمی كنگره یکصدمین سالگرد رحلت آخوند خراساني مبني بر اين كه «اين كتاب همايش آخوند خراساني را تحت‌الشعاع قرار داد» عنوان كرد: اين اثر در دو بخش به معرفي ابعاد وجودي و فعاليت‌هاي سياسي ـ اجتماعي آخوند خراساني توجه داشت. بخش نخست «مدخل پژوهشي» و نگاهي به زندگي آخوند خراساني به شمار مي‌آيد كه در آن، دوران كودكي، نوجواني و مكان‌هايي كه وي به تحصيل علم و دانش پرداخته است، معرفي شده‌اند. تبيين مكان‌هايي كه وي به تدريس پرداخت، ذكر شاگردان و آثار منتشرشده و منتشرنشده آخوند خراساني، از ديگر مضامين اين بخش‌اند.

وي مجموعه 140 سند ارايه شده درباره ابعاد زندگي سياسي، فرهنگي و اجتماعي پدر معنوي تاريخ مشروطیت ايران را دستمايه دومين بخش اين اثر سند پژوهشي ياد كرد و اظهار داشت: تمامي اين اسناد براي نخستين بار منتشر شده‌اند. اين سندها را با همكاري «فاطمه ترك‌چي» از آرشيوهاي وزارت امور خارجه، اسناد مجلس شوراي اسلامي، آرشيو اسنادي آستان قدس رضوي، موسسه مطالعات معاصر، آرشيو خصوصي ناصرالدين حسن‌زاده و آرشيو نخست‌وزيری كشور تركيه جمع‌آوري و با ارايه متن استنساخ شده اين اسناد، تصاوير اين سندها را نيز در كتاب ارايه كرديم.

ططري در پاسخ به اين پرسش كه «ويژگي اين اثر سندپژوهي در مقايسه با ساير آثار اين حوزه چيست؟» گفت: افزون بر آن‌كه اين اسناد براي نخستين بار فرصت انتشار مي‌يابند، در بخش پيوست‌هاي اين كتاب، مشروح مذاكرات مجالس شوراي ملي، جلساتي كه در آن‌ها درباره آخوند خراساني گفت‌وگو شده است، طرح‌ها و لوايحي كه در اين جلسات مطرح شده‌اند، به همراه تاريخ جلسات و متن آرايي كه درباره آخوند خراساني ايراد شده‌اند، به شكل دقيقي درج شده است.

محقق و مدرس تاريخ معاصر ايران با اشاره به اين كه گردآوري و تدوين اين اسناد بيش از يك سال زمان برد، عنوان كرد: در اين مسير سعي كرديم امانتدار باشيم و به طور دقيق اسناد تاريخي مرتبط با آخوند خراساني را با همان نوشتار، ادبيات و رسم الخط به كار رفته در اسناد و متون تاريخي، حفظ و در كتاب عنوان كنيم.

پديدآورنده كتاب «آخوند خراساني به روايت اسناد» در پاسخ به اين سوال كه «اسناد ارايه شده در اين اثر چه ابعاد تازه‌اي را عنوان كردند كه توانستند كنگره آخوند خراساني را تحت الشعاع خود قرار دهند؟» اظهار كرد: سندهاي موجود در اين اثر موفق به ارايه ابعادي از اقدامات سياسي، فرهنگي و اجتماعي آخوند خراساني شدند كه تاكنون در آثار و اسناد منتشرشده، كمتر به آن‌ها توجه شده بود. بر اساس اين اسناد، به بازنگري اسناد و آثار قبلي منتشر شده درباره آخوند خراساني نيازمنديم و بايد نگاه جديدي نيز در تبيين چهره واقعي اين مرجع متفكر جهان شیعه در آن زمان داشته باشيم، چرا كه بنا به گفته دبير اين همايش «چهره‌اي واقعي از روحانيت شيعه را مي‌توان در اين اثر يافت و با ابعاد گوناگون فكر و عمل پدر معنوي تاريخ مشروطه آشنا شد.»

ططري بررسي و بيان تاثيري كه آخوند خراساني در سرزمین عثماني و ايران داشت و چگونگي پيگيري و حل مشكلات مردم در تاريخ پرآشوب مشروطیت را از رسالت‌هاي اين اثر اسنادي دانست.

كنگره بین‌‌المللی یکصدمین سالگرد رحلت آخوند ملا محمدکاظم خراساني براي تکریم مقام شامخ و اثرگذار وي، 23 و 24 آذر ماه در قم و به همت پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامي متعلق به حوزه علمیه قم برگزار شد. در اين مراسم كه با حضور برخی مراجع و جمعي از علما، محققان و انديشمندان داخلي و پژوهشگراني از دیگر كشورها برگزار شد، 12 كتاب درباره آخوند خراساني رونمايي شدند.

كتاب «آخوند خراساني به روايت اسناد» اثر مشترك علي ططري و فاطمه ترك‌چي كه براي نخستين بار از سوي پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامي با شمارگان 1400 نسخه به چاپ رسيده بود، از جمله مكتوبات اين حوزه به شمار مي‌آيد.