به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست گروه تاريخ سراي اهل قلم موسسه خانه كتاب به نقد و بررسي كتاب «اقتدار گرايي ايراني در عهد قاجار» نوشته دكتر محمود سريع‌القلم، استاد دانشگاه شهيد بهشتي اختصاص داشت كه با حضور فريدون مجلسي (منتقد و كارشناس تاريخ) و خديجه معصومي (دبير نشست) عصر يكشنبه (27 آذر) برگزار ‌شد. در اين جلسه نويسنده كتاب حضور نداشت تا بتواند ديدگاه‌ها و نظرات خود را نيز بيان كند.

فريدون مجلسي، استاد دانشگاه و پژوهشگر در ادامه گفت: اين كتاب با قلم خوبي نوشته شده و نمي‌توان غلط چنداني در آن يافت، در برخي از جلسات منتقدان نقدهاي بسياري بر كتاب وارد مي‌كنند و زحمات نويسنده را فراموش مي‌كنند و اين منطق كار خوبي نيست.

وي افزود: در اين كتاب تنها چند نمونه به اشتباه ذكر شده كه مي‌توان به اين موضوع اشاره كرد كه نويسنده باباخان را به عنوان برادر آقامحمدخان قاجار آورده كه درست نيست. همچنين محمدحسن خان را به عنوان پدر آقامحمدخان قاجار ذكر كرده كه نمي‌تواند صحيح باشد.

مجلسي تأكيد كرد: «خلقيات ما ايرانيان» اثر جمال‌زاده يكي از كتاب‌هايي است كه در اين كتاب از آن استفاده شده ولي جمالزاده تخصصي در تحليل‌هاي جامعه‌شناختي نداشته و تنها پس از سفر به سوئيس و زندگي در اروپا به ذكر خاطراتي از خلقيات ايرانيان و پايين بودن وضعيت اجتماعي آنان پرداخته است.

وي افزود: كتاب بعدي «جامعه‌شناسي خودماني» است كه احمد نراقي نوشته و در اين كتاب به آن اشاره‌هاي بسيار شده است، اين كتاب التيام‌بخش روان خوانندگاني است كه به خودزني روي‌ آورده‌اند.

مجلسي به كتاب سوم نيز اشاره كرد و گفت: كتاب «مشروطه ايراني» نيز در سال‌هاي اخير منتشر شده و ظاهرا نشان مي‌دهد كه تز دكتري نويسنده باشد. در اين سه كتاب مشكلات، معايب زيربنايي، رفتاري، روحي و رواني مردم ايران فهرست شده است.

اين مدرس دانشگاه اضافه كرد: هر سه كتاب اشكالاتي دارد ولي به قلم افراد مجرب نوشته شده كه تحليل‌گران خوبي هستند اما ملت ايران را مقصر مشكلاتي مي‌دانند كه بر آن‌ها وارد شده است. شايد نويسندگان اين كتاب‌ها معتقدند كه اتهام زدن به مردم ايران از همه آسان‌تر باشد. ما مي‌دانيم كه وضعيت امروز مردم ايران با گسست‌هايي كه در تاريخ اجتماعي و سياسي رخ داده به قرون گذشته ارتباطي ندارد.

وي افزود: شما مي‌توانيد ايدئولوژي را در برابر ايده قرار ‌دهيد و طرفدار سوسياليسم نيز باشيد اما هنگامي كه گفتيد ايدئولوژي و رنگ علمي به آن داديد نشان مي‌دهد كه شما تابع عقل و احساس هستيد. آزمايشگاه تفكر انسان، آزمايشگاه مشكلي است و بايد سال‌ها از آن آزمايش بگذرد تا بتواند انديشه‌اي را پايه‌گذاري كند.

اين استاد دانشگاه تأكيد كرد: مشروطه ايراني براي من قابل قبول نبود و جامعه‌شناسي خودماني نيز نشانه‌هاي بيماري را با بيماري اشتباه گرفته و تمام مسايل را اشتباهات مردم ايران ذكر مي‌كند و جمال‌زاده مي‌گويد مردم ايران داراي خصوصيات پاييني هستند ولي مسايل و مشكلات جامعه آن روزگار را اشاره نمي‌كند.

وي همچنين در ادامه سخنانش گفت: در اين كتاب‌ها مي‌بينيد كه يك سلسله رذائل را به مردم ايران نسبت داده‌اند كه اين رذائل در تمام مردم دنيا وجود دارد و تنها مختص به ايرانيان نيست. همچنين مسووليت اين رذائل نيز بر عهده ملت نيست بلكه مشكلاتي است كه بر سر مردم ايران آمده است. در جمع‌بندي اين مسأله مي‌توانيم بگوييم سواد ابزار فرهنگ است ولي خود فرهنگ نيست.

مجلسي عنوان كرد: هگل معتقد است كه «انسان با دنيا آمدن خود مرگ مي‌آفريند» و هنگامي كه ديدگاه بزرگان و فيلسوفان را بررسي مي‌كنيم به اين نتيجه مي‌رسيم كه قدرت همه را ديوانه مي‌كند و انگليسي‌ها نيز معتقدند كه اگر قدرت كامل و بي‌نهايت باشد نوعي فساد كامل را به بار مي‌آورد. همچنين مادر آزادي قانون است و مادر دموكراسي آزادي است و بايد پله به پله به آن دست يافت.

وي در پايان سخنانش گفت: مسأله‌اي كه تعجب مرا در اين كتاب واداشت اين بود كه سريع‌القلم مي‌گويد متأسفانه مشروطيتي كه در ايران رخ داد، انقلاب نبود بلكه جنبش و نهضت بود و به گمان من اين تأسف هيچ جايي ندارد و ما هيچگاه انقلابي به نام مشروطه نداشته‌ايم. نهضت مشروطه ايراني بسيار مهم بود و نشان داد نخبگان ايراني با تمام فقر و فلاكت ايراني‌ها را در آسيا داراي مجلس كردند.

در ابتداي نشست هم خديجه معصومي، دبير نشست به معرفي فصل‌هاي مختلف كتاب پرداخت و گفت: اين كتاب پس از شرح سقوط زنديه به ظهور قاجاريه و اقتدارگرايي آن مي‌پردازد و مشكلات سيستم‌سازي در ايران را در دوره پادشاهي آقامحمدخان، فتحعلي شاه، محمدشاه، ناصرالدين شاه، مظفرالدين شاه، محمدعلي شاه و احمد شاه را شرح مي‌دهد.

وي افزود: مسأله مهم در بررسي كتاب اين است كه منابع را پايان كتاب ذكر نكرده و استفاده بيش از حد از سه كتاب «خلقيات ما ايرانيان» اثر محمدعلي جمال‌زاده، «جامعه‌شناسي خودماني» نوشته احمد نراقي و «مشروطه ايراني» اثر ماشاءالله آجوداني در آن مشاهده مي‌شود كه خواننده را دچار ابهام مي‌كند.