به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نمایشنامه «زمستان ۶۶»‌ نوشته محمد یعقوبی منتشر شد.

«زمستان ۶۶» یکی از مشهورترین آثار تئاتر ایران در دو دهه اخیر است که اول‌بار در سال ۷۵ روی صحنه رفت و با استقبال فراوان تماشاگران مواجه شد. محمد یعقوبی در سال ۹۰ این نمایش را یکبار دیگر روی صحنه برد که این اجرا رکورد میزان تماشاگر در تالار «چهارسو» تئاترشهر را شکست.

این نمایشنامه که برای سومین‌بار تجدید چاپ می‌شود به برهه‌ای بسیار مهم از تاریخ معاصر ایران، یعنی موشک‌باران تهران در زمستان ۶۶ می‌پردازد.

نمایشنامه در دو سطح روایی پیش می‌رود. در سطح اول با یک نویسنده‌ و همسرش مواجه‌ایم که فقط صدای آنها را می‌شنویم. آن‌دو درباره زمستان ۶۶ صحبت می‌کنند و به مرور خاطرات خود از آن روزها می‌پردازند. نویسنده مشغول نوشتن نمایشنامه‌ای درباره موشک‌باران است و داستان این نمایشنامه سطح دوم روایت را شکل می‌دهد.

در سطح دوم روایت که درحقیقت همان نمایشنامه‌ای است که شخصیت نویسنده می‌نویسد، با خانواده‌‌ای مواجه‌ایم که تازه به آپارتمان تازه اثاث‌کشی کرده‌اند و زن باردار همسایه همراه بردارش و یک خروس! که به خانه آنها می‌آیند. شب‌های موشک‌باران است و از اعضای هر دو خانواده کسی هنوز به خانه برنگشته و آنها در خانه نگران و منتظر بازگشت‌شان هستند.

صدای مرد نویسنده و همسرش آزادانه وارد روایت داستان می‌شود و آنها بارها با خاطره‌های تازه‌ای که از دوران موشک‌باران به یاد می‌آورند در روایت دستکاری می‌کنند.

حفظ و تصویر کردن خاطره‌های جمعی ملت‌ها از مهم‌ترین وظایف هنر و ادبیات است. آثار ادبی و هنری به گونه‌ای متفاوت از مستندنگاری خبری وقایع و دوران را ثبت و مجسم می‌کنند. روح تاریخ بیش از هر چیز در هنر و ادبیات زنده است. خیابان‌های سن‌پترزبورگ قرن نوزدهم در آثار داستایفسکی،‌ شرح حیرت‌انگیز نبرد بورودینو و شکست ناپلئون در «جنگ و صلح» تالستوی، آدم‌های افسرده پس از بحران اقتصادی امریکا در نمایشنامه‌های تنسی ویلیامز، تصویر درهم‌شکستن انسان‌ها پس از جنگ ویتنام در «شکارچی گوزن» مایکل چیمینو، تصویر پرجزئیاتی از پاریس و مردمان ساده‌اش در گیر و دار جنگ جهانی اول در جلد آخر «در جستجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست، تصویر پراگ در آثار مختلف ایوان کلیما و میلان کوندرا و... فقط تعدادی از بی‌شمار آثار برجسته‌ای هستند که خاطره‌های جمعی ملت‌ها را در خود حمل می‌کنند.

اما متأسفانه هنر و ادبیات معاصر ما خیلی کم چنین سمت و سویی گرفته و این در حالی است که جامعه ما به‌مراتب بیش از جوامع اروپایی و امریکایی در حال تغییر است و فقط هنر و ادبیات می‌توانند کیفیت هر روز گم‌شونده زندگی و شمای بصری معاصر ما را ثبت و در خود حمل کنند.

از این منظر «زمستان ۶۶» اثری نمونه‌ای است. این اثر از یک‌سو برای آنها که خودْ موشک‌باران تهران در زمستان ۶۶ را تجربه کرده‌اند یادآوری دوباره یک دوران است با همه ترس‌ها، اضطراب‌ها و خاطرات یکتایی که برای آن آدم‌ها داشته، و از سوی دیگر برای نسلی که در همان سال ۶۶ و پس از آن متولد شده‌اند، پرتویی می‌افکند بر واقعه‌ای که از زندگی آنها غایب بوده اما تأثیر ناخودآگاهش در زندگی‌شان حضور دارد. موشک‌باران جایی در ناخودآگاه جمعی ایران امروز مخفی است و هر ترس جمعی دوباره، با خود طنینی از صدای انفجار آن موشک‌ها دارد.

محمد یعقوبی در یکی از گفت و گوهایش درباره این نمایش (که همراه چند نقد و گفتگوی دیگر در پیوست نمایشنامه به چاپ رسیده‌اند) می‌گوید:

«احساس ناامنی و ترس‌های زمستان ۶۶ می‌دانم همیشه تا زنده‌ام با من است. آن احساس ناامنی و ناتوانی، آن روزهای انتظار و شرم از شادی زنده ماندن چون می‌دانستی دیگران مرده‌اند. من زنده ماندم پس باید درباره‌اش می‌نوشتم.»

دوره‌های بحران بیش از هر زمان دیگر روح جمعی ملت‌ها را متبلور می‌کنند و این روح جمعی تنها در خاطره‌های جمعی می‌تواند به حیات خود ادامه دهد و به نسل‌های بعدی منتقل شود.

یعقوبی شاید بیش از بسیاری از هنرمندان معاصر ما به اهمیت هنر به‌عنوان حامل خاطره‌های جمعی آگاه است. او در «یک دقیقه سکوت» و پس از آن در واپسین اثرش «نوشتن در تاریکی» هم به دو رخداد مهم دیگر در تاریخ و زندگی معاصر همین سال‌های ما واکنش نشان داد. آنها که ترس‌ها و اضطراب‌های «زمستان ۶۶» را تجربه کرده بودند و روزهای سکوت ترسناک «یک دقیقه سکوت» را از سر گذرانده بودند، با نسل پس از خود همراه شدند تا در «نوشتن در تاریکی» که در سال ۸۸ روی صحنه رفت، همان ترس و اضطراب‌ها را این‌بار در وضعیتی تازه و در سطحی گسترده تجربه کنند.

در بخشی از «زمستان ۶۶» می‌خوانیم:

ص مرد: زمستون ۶۶ کجا بودی؟
ص زن: یادم نمیاد.
کمی مکث
ص زن: چطور مگه؟
ص مرد: همین‌جا بودی؟
ص زن: یادم نمیاد.
ص مرد: زمستون ۶۶ با همه‌ی زمستونا فرق داشت. باید یادت بیاد.
ص زن: یادم نمیاد کجا بودم. چرا فرق داشت؟
ص مرد: بخواب فردا با هم حرف می‌زنیم.

نمایشنامه «زمستان ۶۶» نوشته محمد یعقوبی است و نشر «افراز» آن را در ۱۵۲ صفحه، با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه  با بهای سه‌هزار و ۸۰۰ تومان منتشر کرده است.