نويسنده و پژوهشگر عرفان و فلسفه اسلامي در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، عنوان كرد: تاكنون آن‌‌گونه كه انتظار مي‌رفت، در حوزه كشورهاي اسلامي تاريخ فلسفه تحليلي و دقيقي نوشته نشده است و آثاري نيز كه در اين حوزه منتشر شده‌اند، متعلق به غربيانند؛ البته عرب‌ها نيز در اين حوزه كتاب‌هايي نوشته‌اند مانند «حنا الفاخوري» كه تاريخ فلسفه او بيشتر رويكرد توصيفي دارد تا تحليلي. با اين تفاسير، كماكان جاي تاريخ فلسفه‌هاي تحليلي در حوزه اسلامي خالي است.
وي به تاريخ فلسفه‌هاي نوشته شده توسط ايرانيان اشاره كرد و گفت: در ايران نيز تلاش‌هايي در اين باره انجام گرفته‌اند كه نمي‌توان آن‌ها را كتمان كرد و نديده گرفت مانند كتابي كه منوچهر صدوقي‌سها نوشت و در آن، فلسفه اسلامي را در چهار قرن اخير يعني از قرن يازدهم تا پانزدهم هجري بررسي كرد.
نويسنده كتاب «كليات فلسفه» ادامه داد: كتاب «ماجراي فكر فلسفي در اسلام» نوشته ابراهيمي‌ديناني را نيز مي‌توان تا اندازه‌اي در اين حوزه قلمداد كرد. اين كتاب، تاريخ فلسفه نيست اما در عين حال، شباهت‌هايي به تاريخ فلسفه‌هاي تحليلي دارد.
اين مدرس فلسفه و ادبيات عرفاني، مقدمه برخي از تصحيحات آثار گذشته را نيز در زمره تاريخ فلسفه قلمداد كرد و گفت: برخي از فضلاي معاصر ايران در مقدمه كتاب‌هايي كه تصحيح كرده‌اند، مطالبي نوشته‌اند كه مي‌توان آن‌ها را در زمره تاريخ فلسفه به حساب آورد.
دادبه ادامه داد: گذشتگان ما نيز دستي بر تاريخ فلسفه‌نويسي داشته‌اند كه «تاريخ الحكما»ي قفطي يكي از نمونه‌هاي آن است. البته هيچ يك از تاريخ فلسفه‌هاي قديمي و معاصري كه به آن‌ها اشاره كردم، به شيوه جديد و تحليلي نوشته نشده‌اند و رويكرد توصيف و موضوعي دارند.
وي درباره دليل نبود رويكرد تحليلي در اين آثار گفت: نگاهي كه در ميان فلاسفه گذشته ما حاكم بود، تا روزگار اكنون نيز ادامه يافت. اين فلاسفه نگاه موضوعي به فلسفه دارند مانند «منظومه حكيم سبزواري» كه مسايل را به طور موضوعي طرح كرده است.
مترجم كتاب «ظهيرالدين فاريابي» ادامه داد: اين رويكرد تا امروز نيز ادامه يافته و به همين دليل است كه تاريخ فلسفه تحليلي نداريم و بيشتر آن‌ها به صورت موضوعي تدوين شده‌اند. البته در دهه‌هاي اخير كم و بيش نگاه تحليلي در ميان انديشمندان ما رواج يافته است مانند مجموعه «آشنايي با علوم اسلامي» آيت‌الله مطهري كه از اين نگاه بي‌بهره نيست.
وي به عنوان نتيجه‌گيري از سخنانش گفت: كمبود تاريخ فلسفه‌هاي اسلامي جامع كه توسط مسلمانان به ويژه ايرانيان نوشته شده باشند، به دليل كم‌كاري آن‌ها نيست، بلكه به دليل سيطره نگاه موضوعي در حوزه فسلفه ماست.
عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي در پايان گفت: توجهات عده‌اي از فلسفه‌دوستان كشورمان به اين موضوع جلب شده كه همان نگاه تحليلي به گذشته فلسفي است. بنابراين، مي‌توان به آينده اين حوزه اميدوار بود، زيرا اساسا آدمي به اميد زنده است.
شنبه ۸ بهمن ۱۳۹۰ - ۰۹:۰۶
نظر شما